"मनशास्त्राचं खेळगडं!"
मानसशास्त्र म्हणजे काय? हे त्या माणसाला विचारा ज्याने प्रेमात चकवले गेलेल्या मित्राला "ती तुझ्या मनातली projection होती, ती खरंच तुझ्यावर प्रेम करत नव्हती" असं सांगितलं आणि त्यानं ऐकून डोकं आपटलं!
आपल्या आजीच्या भाषेत सांगायचं झालं तर – "मनाचं भलं करून घेण्याचं हे एक सायन्स आहे, पण त्याला समजायला मन लागतं!"
---
सुरुवात करूया 'इगो'पासून.
इगो हा तुमच्या आत असतो आणि तो तुमचं आत्मभान टिकवतो. पण हा इगो कधी-कधी एवढा वाढतो की वाटतं – "आपणच सर्वश्रेष्ठ, बाकीचे सगळे लोक थेरडे!"
याला म्हणतात Freud काकांनी सांगितलेलं "Id, Ego आणि Superego". ह्यात Id म्हणजे आतलं लहान बाळ – हवंय म्हणजे हवंय. Superego म्हणजे तुमचं घरचं आजोबा मंडळ – नीती, नियम, कायदे आणि जबाबदाऱ्या!
आणि मधे Ego – बिचारा मेडीएटर. तो म्हणतो, "आता शांत बसा, दोघंही! मला लोकांमध्ये जावं लागतो."
---
'Defense Mechanisms' म्हणजे मानसिक जुगाड.
तुमचा प्रेझेंटेशन वाईट गेलं? – "बॉसच मूर्ख आहे!"
कोणीतरी तुमचं अपमान केलं? – "त्याचं बालपण बिघडलेलं दिसतं."
ह्यातली काही लोकप्रिय मानसिक कवचं म्हणजे:
Denial – "ती मला अजून आवडते." (ती ४ मुलांची आई झालेली असते.)
Projection – "तो माझा रागावलेला चेहरा का कॉपी करतो?"
Displacement – बॉसने ओरडलं म्हणून बायकोवर चिडणं!
Regression – काही माणसं वयाच्या ४५ व्या वर्षीही हट्टाने चिऊताईसारखी वागतात!
---
थोडं 'मल्टीपरसॅनॅलिटी'बद्दल.
आपल्या प्रत्येकात कमीत कमी ५ माणसं असतात –
१. घरातली शांत व्यक्ती
२. ऑफिसातला नमताराम
३. ट्राफिकमध्ये शिव्या देणारा योध्दा
४. सोशल मीडियावरचा तत्त्वज्ञ
५. आणि अंघोळ करताना गाणं म्हणणारा सुप्रसिद्ध गायक!
यालाच मानसशास्त्रात "Contextual personality" म्हणतात, पण आपल्या गावात याला "याच्या तर पाच तोंडं आहेत!" असं म्हटलं जातं.
---
मनशास्त्र शिकवणारी माणसं ही विचित्र असतात.
एकदा आमच्या क्लासमध्ये प्रोफेसर म्हणाले –
"Feel your inner child."
मग वर्गात सगळे २०-२५ वर्षांचे तरुण डोळे मिटून अंगठा चोखायला लागले!
---
आणि शेवटी – मनाचं गमक.
मन हे चिवट लाडू आहे. त्याला दडपलं तर फुटतं, खूप फुलवलं तर वितळतं.
पण विनोदी चष्म्यातून त्याकडे पाहिलं, की त्याचं ओझं कमी होतं.
"माणूस हसतो तेव्हा मन हलकं होतं, आणि हलकं मन हेच खरं मनशास्त्र!"
---
लेखकाची सूचना:
हा लेख वाचताना जर तुम्ही हसला नसाल, तर कदाचित तुमचं superego जरा जास्त अ‍ॅक्टिव्ह आहे.
कृपया आइसक्रीम खा आणि मनशांती लाभवा
