માઉન્ટ એવરેસ્ટની ઊંચાઈ ⛰️
વિશ્વના સૌથી ઊંચા શિખર તરીકે માઉન્ટ એવરેસ્ટનો
પત્તો લાગ્યાને આજે લગભગ ૧૭૫વર્ષ થયાં, છતાં
તેની ઊંચાઇ કેટલી તે પ્રશ્ન હજી થાળે પડ્યો નથી. દરેક વખતે
સર્વેક્ષકોએ કાઢેલું માપ અગાઉના સર્વેક્ષણ કરતાં જુદું પડે છે,
એટલે ચોક્કસ આંકડા પર આવી શકાતું નથી. આંકડાઓ વચ્ચે ફરક નજીવો હોય છે, છતાં જગતના સર્વોચ્ચ શિખરનું સચોટ માપ જાણવા ન મળે એ વાત જરા કઠે એમ છે. આથી નેપાળે હમણાં જાહેર કર્યું કે એ એવરેસ્ટનું નવેસરથી માપ લેવા માગે છે,
જેમાં એટલું ઝીણું કાંતવાનું છે કે બેએક વર્ષ પહેલાં એ કામ પૂરું થાય તેમ નથી.
પર્વતની ઊંચાઇ બે રીતે જાણી શકાય તેમ છે. રાઉન્ડ ફિગરમાં
જવાબ આપતું સાધન બેરોમીટર છે, જે હવાનું દબાણ માપે છે.
સાગરસપાટીએ હવાનું દબાણ પ્રત્યેક ચોરસ ઇંચે ૧૪.૭ રતલ
છે. આકાશમાં જેમ ઊંચે જાઓ તેમ દબાણ ચોક્કસ દરે ઘટે છે, એટલે પર્વતની ટોચ પરનું બેરોમીટર જો ૬.૮ રતલનું દબાણ બતાવતું હોય તો જાણવું કે પર્વત ૬,૦૦૦ મીટર (૨૦,૦૦૦ ફીટ) ઊંચો છે. બેરોમીટરનો કાંટો ૪.૫ રતલનું દબાણ બતાવે તો પર્વત ૯,૦૦૦ મીટરનો (૩૦,000 ફીટનો) હોવો જોઇએ. ઊંચાઇ માપવાની બીજી રીત ત્રિકોણમિતિ વડે સર્વે કરવાની છે. ત્રિકોણની બે ભુજાઓના ખૂણા નક્કી કર્યા પછી ત્રીજી ભુજાનું (ઊંચાઇનું) માપ જાણી શકાય છે.
બેરોમીટર કરતાં ત્રિકોણમિતિનું થિઓડોલાઇટ નામનું સાધન
વધુ ભરોસાપાત્ર છે, છતાં તેના વડે કરાયેલાં સર્વેક્ષણોમાં પણ દર વખતે માઉન્ટ એવરેસ્ટનું જુદું માપ નજર સામે આવ્યું છે. વાઇસરોય લોર્ડ કર્ઝનના શાસન વખતે હેન્રી વૂડ નામનો અંગ્રેજ સર્વેક્ષક નેપાળ ગયો અને તેણે ૮,૮૪૧.૨ મીટરનો
આંકડો તારવ્યો. આ ફિગરને સત્તાવાર તરીકે સ્વીકારી લેવામાં
આવ્યો, પણ ૧૯૫૨માં ભારતીય સર્વેક્ષકોએ એવરેસ્ટને ૮,૮૪૭.૩ મીટરનો જાહેર કર્યો. ૧૯૭૫માં ચીનના
નિષ્ણાતોએ સહેજ વધારે એવું ૮,૮૪૮.૧૩ મીટરનું માપ કાઢ્યું. ગ્લોબલ પોઝિશનિંગ સિસ્ટમના GPSના બે
ડઝન સેટેલાઇટ્સ લોન્ચ કરાયા પછી ૧૯૯૯માં રોજર બિલ્હામ અને ફેડફોર્ડ વોશબર્ન નામના બે અમેરિકન પર્વતારોહકો GPS રિસીવર સાથે એવરેસ્ટ પર ચડ્યા. એવરેસ્ટ ૮,૮૫૦ મીટર ઊંચો હોવાનું તેમણે ગણી કાઢ્યું, જે સત્તાવાર આંકડા તરીકે સ્વીકૃતિ પામ્યો. ચીની સર્વેક્ષકોએ વર્ષો પછી ૮,૮૪૪.૪૩ મીટરનો આંકડો ટાંક્યો, પરંતુ તેમાં
કદાચ ૦.૨૧ મીટર સુધીની ભૂલચૂક હોય એવું પણ કબૂલ્યું.
એકબીજાથી જુદા પડતા આંકડાઓ પાછળનો કટાક્ષ ધ્યાન
ખેંચે તેવો છે. માનવજાત પૃથ્વી અને ચંદ્ર વચ્ચેનું અંતર
છેવટના સેન્ટિમીટર લગી માપી શકે છે, પણ અહીં ધરતી પરના શિખરની કાઠી માપવામાં તેઓ ગોથા ખાય છે.
https://www.facebook.com/share/p/1AH6pJasKZ/
