"બાબો તારી સાયકલ લઈ ગયો? અરે તો તો તું નસીબદાર કહેવાય દીકરા ચંચા! તારી સાયકલની હવે રોજ પૂજા કરજે. એ વાહન પર બાબાની કૃપા થઈ ગઈ. તને નથી ખબર પણ હે મુમુક્ષ પ્રાણી, બાબો કોઈ સામાન્ય પુરુષ નથી. હે કુબુદ્ધિ અને કદાચારલીન પ્રાણી તારા નસીબ આજે ખુલી ગયા. બાબો તો ભગવાન સત્યનારાયણદેવનો અવતાર છે. સત્યનારાયણ એટલે પોતે જ ભગવાન વિષ્ણુ! કળિયુગનો નાશ કરવા વિવિધ અવતારો લેવાનું ભગવાને વચન આપ્યું હતું. ગરુડ જેવું વાહન આ યુગમાં અલભ્ય ગણ્યું હોવાથી ભગવાન જ્યારે પણ જે વાહનની જરૂર પડે ત્યારે એ વાહનમાં ગરુડજીના પ્રાણ પુરશે. હે પામરપાપી જન ચંચા, તારું કલ્યાણ થઈ ગયું. હવે તું એ સાયકલ પર બેસવાની કુચેષ્ટા કરતો નહિ. કારણ કે એ વાહન હવે કોઈ સામાન્ય વાહન નથી સમજ્યો? તારી સાયકલ તો પવિત્ર અને દિવ્ય બનજ ગઈ છે છતાં બાબો આવશે ત્યારે તારી એ સાયકલ પર પવિત્ર ગંગાજળનો છંટકાવ કરીને ગરુડ મંત્રથી અતિ પવિત્ર કરી આપીશ. તું રોજ સ્નાન કરીને દેહને શુદ્ધ કરજે. એ પછી સાયકલની પૂજા કરજે. તારા આત્માને મોક્ષ પ્રાપ્ત થશે." બાબો સાયકલ ઝૂંટવી ગયો પછી ચંચો એની ફરિયાદ કરવા ભાભા પાસે પહોંચ્યો હતો. ભાભા ઓસરીમાં બાંધેલી ખાટ પર બેસીને હળવે હિંચકે ઝૂલતા હતા. સોપારીનો ઝીણો ભૂકો કરી ગલોફામાં ચડાવ્યો હતો. જેમાંથી ઝરતો રસ ભાભા બોલે ત્યારે જીભે ચડીને હોઠ પરથી ઠેકીને જાળીના દરવાજામાં બેઠેલા ચંચાના મો પર છાંટા સ્વરૂપે પડતો હતો.
પુત્રને ભગવાનનો અવતાર માની બેઠેલા ભાભાનું થુંક મોઢા પરથી લૂછીને ચંચો ઊભો થઈ ગયો. એને ભાભા અને બાબા પર ભયંકર ગુસ્સો આવતો હતો. પણ એનાથી કંઈ થઈ શકે તેમ નહોતું.
"ભાભા તમે બવ બણગાં મારવાનું રેવા દયો ભાયસાબ. તમારો સોકરો એક નંબરનો અપાલીંગ સે.(બહુ તોફાની. આળવીતરું..મૂળ શબ્દમાં 'લી' ને બદલે 'ળી' આવે છે. પણ મારા કિપેડમાં 'ળી' પર અનુસ્વાર થતો નથી.) જયારે હોય તારે મને હેરાન કરે સે. તમને કે'વા આવવી તો તમેય કાયમ ઈનું જ ઉપરાણું લ્યો સો. હાચી વાત તો હમજતા જ નથી. ભગવાનને અવતાર લેવો હોય તો ઘણાય હારા ઠેકાણા સે. તમારી જેવા ગપગોળા ઠોકતા હોય ઈના ઘરે ભગવાન કોય'દી જનમ નો લે. અટલે ઈ હંધુય જાવા દયો. મારી સાયકલ લય જ્યો સે. હાજીહમી પાસી લાવે તો હારું. હજી બે દી પેલા બસ્સો રૂપિયાનો ખરસ કર્યો સે." ચંચાએ મોટા અવાજે ભાભા સામે હાથ લાંબા ટૂંકા કરીને એનો ગુસ્સો ઠાલવ્યો.
ભાભા એની સામે ડોળા કાઢીને જોઈ રહ્યા. ચંચાના બરાડા સાંભળીને બાબામાત ગોરાણી બહાર આવ્યા. એમને જોઈ ચંચાએ એની ફરીયાદ ફરી રજૂ કરી."જોવો ગોરાણીમા.. તમારો બાબલો મને મારીને મારી સાયકલ લયને ભાગી જ્યો સે. હું ઈને હવે મેકવાનો નથી. ભાભાને કીધું તો ઈ કે સે કે બાબો તો ભગવાનનો અવતાર સે. ભગવાનનો અવતાર હોય ઈ આવા તોફાન કરે?"
"અલ્યા દુષ્ટ અને દુર્મતી! કુસંગી, કુબુદ્ધિ ને કુદાસ! કુલાચારહીન અને કદાચારલીન..મહાપાતકના અધિકારી તું શું બોલે છે એનું તને કંઈ જ ભાન નથી. તે માટે થઈને તું હમણાં જ મારી નજર સામેથી અદ્રશ્ય થઈ જા.હે ઘોરપાપી, તું નર્કમાં ખદબદતું એક જીવડું છો. તારા પાપે કરીને, ગત જન્મના ઘોર પાપોથી તું ઘેરાયેલું છો. તું સુકાઈ ગયેલા પોદળાની નીચે એક ઈયળનો જન્મ પામવાનો હતો. પણ કોઈ એક સારા કર્મને પ્રતાપે તારો જન્મ આ ગામમાં થયો. ને પરમ કૃપાળુ પરમાત્માના અવતાર એવા બાબાના બાળપણ સાથે તને રમવા મળ્યું છે. એટલે તારા તમામ પાતકો બળીને ભષ્મ થઈ ગયા છે. તારી સાયકલનો ઉપયોગ બાબાએ કર્યો છે એટલે તું હવે પુણ્યશાળી અને મોક્ષનો અધિકારી બન્યો છો. હવે જો કંઈપણ આડુંઅવળુ બોલીશ તો હતો ને ત્યાં જ ફેંકાઈ જઈશ. માટે તું ચૂપચાપ બેસી જા." ભાભાએ ફરી થૂંકનો ફુવારો ચંચાના મોં પર ઉડાડયો.
"હંકનવળી..અલ્યા છોકરા તું છાનોમાંનો બેસ. જો બેટા બાબો તો મોટો પંડિત થઈ ગયો છે. વળી ભાભાને ભગવાને સપનામાં આવીને પોતે અવતાર લીધો હોવાનું કિધેલું છે. તને ભાન નથી, સાન નથી એટલે બાબા પ્રત્યે તને માન નથી. ભગવાનને ઓળખવા એ જેવાતેવાનું કામ નથી. તું રોજ નહાતો નથી, તું ગંધારો ને ગોબરો છો તોય તને આ ઘરમાં ઊભો રેવા દીધો છે ઈ તારું નસીબ છે. માટે તું ભાભાના પગ પકડી લે. ગંધારા ગાભા પહેરીને તું અહીં આવ્યો છો છતાં ભાભાએ તારી સાથે વાત કરી છે. તને ક્યારે ક્યાં અને કેવી રીતે જવું એનું પણ ભાન નથી. એટલે વધુ બોલ્યા વગર છાનોમાનો જાળી પાસે બેસી જા. નકર ચાલ્યો જા." ગોરાણીમાએ ચંચાને શિખામણ આપી.
ચંચો હવે બરાબરનો અકળાયો. એની ફરીયાદ સાંભળવાને બદલે બાબાના ગુણગાન ગાઈને એને જ કસૂરવાર ઠેરવવામાં આવ્યો હતો."તમે બેયે તો ભારે કરી સે હવે. હું કવસુ કે તમે કાન ખોલીન હાંભળી લ્યો. તમારો બાબલો એક નંબરનો નોળિયો સે. ઈ કાંય અવતાર ફવતાર નથી અટલે એવી વાતું મેરબાની કરીન કોયને કેતા નય હમજયા? મને ગંધારો ને ગોબરો કયો સો પણ તમારા ઘરમાં ઉંદયડા આંટા મારે સે ઈનું સું હેં?" ચંચાએ ફરી રાડો પાડી.
ભાભા માટે ચંચાના શબ્દો અસહ્ય થઈ પડ્યા. ચંચા સામે ડોળા કાઢતા કાઢતા ખાટ પરથી ઉતરીને અંદરના ઓરડામાં ગયા. કૂતરા તગડવા માટે બારણાં પાછળ રાખેલો નેતરનો સોટો લઈને બહાર આવ્યા."દુષ્ટ અધમ પાપીયા, તારા મોમાં કીડા પડશે. તું રૌ રૌ નર્કનો અધિકારી થવાનો છો એ પાક્કું છે. પણ એ પહેલાં તારો વાંસો પાંસરો કરવો જરૂરી છે. હે અલ્પબુદ્ધિ, અવિચારી અને અવિવેકી દુષ્ટ ઊભો રહે, હું તનેતારા અક્ષમ્ય અપરાધની સજા આપું." કહી ભાભાએ સોટો ઉગામ્યો. ચંચો ભાભાનું રૌદ્ર સ્વરૂપ જોઈ તરત જ બારણાંમાંથી નાઠો. ભાભાએ સોટાનો છુટ્ટો ઘા ચંચા પાછળ કર્યો. ચંચાના પગમાં એ સોટો વાગ્યો. ભાગતો ચંચો ગડથોલીયું ખાઈને ઢળી પડ્યો. ભાભા ધોતિયાનો એક છેડો પકડીને સોટો હાથવગો કરવા દોડ્યા. પણ ચંચો તરત જ ઊભો થઈ એ સોટો લઈને પોબારા ગણી ગયો.
"આ ગામના તુચ્છ પ્રાણીઓને ક્યારેય સદબુદ્ધિ નથી આવવાની. ગમે તેટલું જ્ઞાન આપીએ તો પણ આ જીવોનું કલ્યાણ થવાનું નથી. હે પ્રભુ હવે તો તું જ તારણહાર છો. આ ઘોર કળિયુગમાં તું અવતર્યો છો એટલે મને બહુ ચિંતા નથી." ભાભા આમ બબડતા બબડતા ખાટ પર આવીને બેઠા. ગોરાણી એમના માટે ગોળામાંથી ઠંડુ પાણી લઈ આવ્યા."આવા નાલાયકો પર ક્રોધ કરવો નકામો છે. તમે શાંત થઈને પાણી પીવો. બાબો આવે એટલે એને બધું પૂછી જોજો." કહી ગોરાણીએ શીતળ જળનો કળશ ભાભાના હાથમાં આપ્યો. ભાભાએ પાણી પીધું. પછી રામનામનું સ્મરણ કરતા કરતા હીંચકા ખાવા લાગ્યા.
*
ચંચાની સાઈકલ લઈને બાબો પોચા સાહેબના ઘરે પહોંચ્યો ત્યારે હુકમચંદનું બુલેટ પોચા સાહેબની ખડકી બહાર પડ્યું હતું. ચંચાની સાઈકલને સ્ટેન્ડ તો હતું નહીં એટલે બાબાએ હુકમચંદના બુલેટના ટેકે સાઈકલ મૂકી. ખડકી પછી નાનું ફળિયું હતું. જેમાં દીવાલને અડીને બનાવેલા ક્યારમાં ગુલાબ, ચંપો અને જુહીના છોડ વાવેલા હતા. એ બધા છોડ પર સુગંધી ફૂલો મહેંકી રહ્યા હતા. બાબાએ ગુલાબનું એક ફૂલ તોડીને સૂંઘયું. ફળિયું પૂરું થાય એટલે ઘરનું પ્રવેશદ્વાર હતું. આગળના ભાગમાં મોટો હોલ હતો જેમાં કાટખૂણે સોફા અને એક દીવાલ પાસે એક શેટી મુકવામાં આવી હતી. વચ્ચેના ભાગમાં પડેલી ટીપોઈ પર ફૂલદાની હતી જેમાં તાજા ફૂલો ગોઠવ્યા હતા. હુકમચંદ અને પોચા સાહેબ એકએક સોફા પર બેઠા હતા.
હુકમચંદ ભગાલાલની સ્કીમ પોચા સાહેબના ગળે ઉતારવાની કોશિશ કરતા બોલતો હતો કે, "ભગાલાલ ખૂબ હોશિયાર માણસ છે. કારની જે ફેક્ટરી બનવાની છે એ બહુ મોટો ઉધોગ કહેવાય એટલે લોકભાગીદારી સિવાય આવો ઉધોગ સ્થાપવો શક્ય નથી એ તમે જાણો છો. હજી આ બધું એકદમ ખાનગી ધોરણે ચાલી રહ્યું છે એટલે કોઈને આ વાતની જાણ નથી. પણ ટુંક સમયમાં આ વાત બહાર પડશે એટલે રૂપિયા રોકવાવાળાની લાઈનો લાગવાની છે. આપણે જો અત્યારે જ શક્ય હોય એટલા વધુ નાણાં રોકી દઈશું તો એનો સીધો લાભ મળશે. હું પોતે આ સ્કીમ ઊંડાણપૂર્વક સમજ્યો છું. ભગાલાલ વિશ્વાસુ માણસ છે એટલે આગળ વધવામાં કશો જ વાંધો નથી. તો બોલો સાહેબ તમે કેટલા રોકશો?"
પોચા સાહેબ કંઈ જવાબ આપે એ પહેલાં ગુલાબનું ફૂલ સૂંઘતો બાબો આવીને શેટી પર બેઠો. પોચા સાહેબને તો બાબાનો પરિચય હતો જ. લખમણિયાના ભૂતનો બાબાએ જે રીતે પર્દાફાશ કર્યો હતો એ પછી બાબાને બાળક ગણી હલકામાં લઈ શકાય એમ નહોતું. એટલે પોચા સાહેબે બાબાને આવકાર આપતા કહ્યું,
"અરે આવ આવ બાબાશંકર. આજે આ બાજુ ભૂલો પડ્યો!" પછી ઘરની અંદર મોં કરીને પોચા સાહેબે બૂમ પાડી, "અરે મિતુની મમ્મી, ઠંડુ પાણી લાવજો. બાબાશંકર આવ્યા છે."
"શું વાત છે આજે તો સરપંચ સાહેબ પણ પધાર્યા છે ને! કેમ છો હુકમચંદજી? મજામાં? હમણાં કંઈ નવાજુની કરવાના લાગો છો. નકર તમે પોચા સાહેબના ઘરે ન આવો!" કહી બાબો હસ્યો. પોચા સાહેબના પત્ની પાણી લઈને આવ્યા એટલે બાબાએ જય શ્રી કૃષ્ણ કરીને પાણી પીધું.
હુકમચંદને બાબાનું આગમન સહેજ પણ ગમ્યું નહિ. માંડ મામલો જમાવ્યો હતો ત્યાં બાબાએ આવીને પોચા સાહેબનું ધ્યાન ભટકાવી દીધુ."બાબાશંકર તું તો હવે પંડિત થઈને આવી ગયો ભાઈ. હવે ડાયો થઈને કોઈ તોફાન ન કરતો. હું તો એક ખાસ અગત્યના કામે સાહેબને મળવા આવ્યો છું. પણ તું આમ એકાએક કેમ આવી ચડ્યો એ કહે!"હુકમચંદે નારાજગીથી કહ્યું.
"હું તો સાહેબના ઘરે અવારનવાર આવતો હોઉં છું. આજે મળવાની ઈચ્છા થઈ તો આવી ગયો. કંઈ વાંધો નહિ તમે તમારી વાત ચાલુ રાખો. કાર ફેક્ટરીમાં રોકાણ કરવાની વાત મેં હમણાં જ તમારા મોએ સાંભળી. મને પણ સમજાવોને! સારું હોય તો હું ભાભાને કહીશ. અમે પણ થોડુંક રોકાણ કરી શકીએ એમ છીએ." બાબાએ કહ્યું.
"હા હા, હુકમચંદજી આખી સ્કીમ ફરીવાર કહો. કારણ કે મને બહુ ખ્યાલ આવ્યો નથી. બાબાશંકર સાંભળશે તો મને સમજાવી શકશે."પોચા સાહેબે કહ્યું. નાછૂટકે હુકમચંદને આખી વાત ફરી કહેવી પડી. બાબાએ જાણ્યું કે ભગાલાલે હુકમચંદને બરાબરની ગોળી પીવડાવીને તૈયાર કરી દીધો છે. હુકમચંદ જેવા ખંધા અને ચલાક માણસને બાટલીમાં ઉતારી દેનાર ભગાલાલની બુદ્ધિ વિશે બાબાને માન થયું.
હુકમચંદે સમજાવ્યું તે પ્રમાણે જો ખરેખર કાર ફેક્ટરી થવાની હોય તો લોકોને જરૂર ફાયદો થવાનો. પણ લોકોને ઉઠાં ભણાવીને રૂપિયા લઈને ભગો ભાગી જવાનો હોય તો? આ સ્કીમ ભલે ભગાલાલ કહે છે તેમ ખાનગી ધોરણે આગળ વધવાની હોય તો પણ આના વિશે સરકાર પાસે માહિતી તો હોય જ. પહેલા આ યોજના વિશે જાણકારી પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. પણ ત્યાં સુધીમાં તો ભગો હુકમચંદ જેવા પ્યાદાઓને કામે લગાડી લાખો રૂપિયા ઉછેટી લેશે.' બાબો મનોમન વિચારવા લાગ્યો.
"'શું વિચારમાં પડી ગયો, બાબાલાલ? ભાભા પાસે કેટલા છે?આ સ્કીમમાં રોકવાનો વિચાર કરે છે ને?" હુકમચંદે બાબાને વિચારતો જોઈ હસીને કહ્યું. પછી પોચા સાહેબ તરફ જોઈ ઉમેર્યું, '' જોયુ ને સાહેબ? હું નહોતો કહેતો? એકવાર આ સ્કીમ વિશે જે કોઈ જાણશે એને તરત ચટકો લાગવાનો! હું તો કહું છું કે માયા મુડી જે કંઈ હોય એ રોકી દો. માલામાલ થઈ જશો. માસ્તરની નોકરીમાં ક્યારેય બે પાંદડે થવાશે નહિ. છોકરાઓને લીલા લહેર થઈ જશે! હે હે હે!"
"લીલાલહેર કરવા જતાં ક્યાંક કાળો કહેર થઈ જાય તો? હુકમચંદજી હું રૂપિયા રોકવાનો વિચાર નથી કરતો. પણ હું એ વિચારું છું કે આ ભગાલાલ ક્યાંક ભગો કરીને ભાગી જશે તો ગામ તમને ઉંધા ગધેડે બેસાડીને તમારો વરગધેડો કાઢશે હો? ભગાલાલ ભલે મીઠાકાકાના મિત્ર હોય પણ એ કેવા માણસ છે એ આપણે જાણીએ છીએ? પૂરતી જાણકારી વગર આંધળુંકિયા કરવા ન જોઈએ. હું પહેલા તપાસ કરીશ. ચાલો હું જાઉં સાહેબ, મને તો આમ જાણ્યા જોયા વગર સ્કીમમાં રૂપિયા રોકવા જેવું લાગતું નથી. તમારી જેવી ઈચ્છા! તમે તો મારા કરતાં બધી રીતે મોટા છો એટલે મારા કરતાં તમને સમજણ વધુ પડે. એટલે એકવાર વિચાર કરીને આગળ વધજો. ચાલો ત્યારે જય શ્રી કૃષ્ણ!" બાબો બે હાથ જોડીને ઊભો થઈને પોચા સાહેબના ઘરમાંથી નીકળી ગયો.
ચંચાની સાઈકલ લેતા પહેલા એક નાનું સાંઠીકું લઈ હુકમચંદના બુલેટના પાછળના વહીલમાંથી હવા કાઢી નાંખી. "આ ટાયરમાંથી હવા કાઢી એમ જ હુકમચંદજી તમારી સ્કીમની પણ હવા કાઢી ન નાંખુ તો મારું નામ બાબો નહિ! હી હી હી...!'' એમ હસીને બાબાએ સાઈકલ ઘર તરફ હંકારી મૂકી.
(ક્રમશ:)
