ભાગ 8. જેમ વેદનાને પણ ક્યારેક વિસ્મૃતિ જ હોય છે
🔹 અર્થ:
જે દુઃખ એ વખતે સહન કરવું પડ્યું હોય, એ આજે ભૂલી જવાય છે — પણ એ વિસ્મૃતિના પડછાયાંમાં હજુ પણ એ વેદનાની ઊંડાઈ જીવંત રહે છે. એ અભ્યાસ નથી, એ પણ એક પ્રકારનું સાહિત્ય છે — આંતરિક સાહિત્ય.
📖 "ભૂલો જે ભૂલાય નહીં"
દક્ષાએ એક આખી રાત્રે પોતાની જૂની ચોપડી ખોલી હતી. એ ચોપડી એના જીવનની એ પળોથી ભરી હતી, જેવાં પળો કોઈને કહેલી પણ ન હતી. એ પાનાં સૂકી ગયેલી લાગણીઓના સંદેશાઓ હતા. કોઈનું નામ નહિ, પણ દરેક વાક્ય એક ચહેરાની યાદ ઊભી કરે એવું.
પહેલું પાનું એવું હતું: "મારી અંદર જે ટુંકું તૂટી ગયું છે, એ બધું હવે ભાંગ્યા વગર પણ દિલને પીડે છે."
એ પળે દક્ષાએ ઊંઘતી આંખો ખોલી અને કહ્યું: "આવે છે દુઃખ, જાય છે વેદના... પણ જે રહી જાય છે એ તો હું છું."
📖 "પુષ્ટિની અવાજ વગરની લડાઈ"
પુષ્ટિએ આજે એક લેખક મીટિંગમાં પોતાનો લેખ વંચાવ્યો: "મમ્મી હવે નથી, પણ મમ્મી હજુ પણ છે. એ શ્વાસ બની ગઈ છે, એ મૌન બની ગઈ છે. જ્યારે મને કંઈ પણ સમજાતું નથી, ત્યારે એમની નિશ્ચલ નજર યાદ આવે છે."
ઊભેલી સભામાં એક મહિલાએ પૂછ્યું: "તમે શું હજુ સુધી ગમ વિસરી નથી શક્યા?"
પુષ્ટિએ મીઠી શાંતિથી જવાબ આપ્યો: "ગમ એ ભૂલવાનો નથી, એ જીવવાનો હોય છે. જે ગમ વિસરી શકાય, એ તો પ્રેમ કયારેય હતો જ નહીં."
📖 "મૌનના સંગીતમાં ઉમટેલી વાતો"
રેહાને પુષ્ટિને એક સાંજ કહ્યું: "મારે તારી સાથે વાત કરવી છે, પણ શબ્દોમાં નહિ."
પુષ્ટિએ પૂછ્યું: "તો પછી કેવી રીતે?"
રેહાન બોલ્યો: "એક સાંજ તું મારી સામે બેસી રહે, મૌન રહી. તારા ચહેરાને જોઈને હું આખું ગીત લખીશ. તું બોલવાની જરૂર નહિ."
એ રાત્રે રેહાને એક પાનું લખ્યું: "તારા મૌનમાં જે મહાકાવ્ય છે, એ મારે દરેક દિવસ વાંછવો છે."
📖 "જ્યાં ધબકન પણ ધબકાવા શરમાય"
દક્ષા હવે લોકોને મળતી હતી — સભાઓમાં, પુસ્તકોના વિમોચનમાં. પણ એનો અવાજ પહેલો ન રહ્યો. એ હવે ઘણું ઓછું બોલતી. કેમ કે એ જાણતી હતી કે જીવનના મહત્તમ જ્ઞાન મૌનમાં છુપાય છે.
એની ડાયરીમાં લખેલું હતું: "હવે હું કઈ જ કહેતી નથી — પણ દરેક વાત મને સાંભળે છે."
એ ડાયરી હવે પુષ્ટિના હાથમાં છે.
📖 "વિસ્મૃતિ જે યાદ બની રહે"
પુષ્ટિ રોજ પોતાના બેડરૂમની બારી પાસે બેસીને એક પાનું લખે છે — મમ્મી માટે.
"મમ્મી, હવે યાદો પીડતી નથી, એ તો મારું ઘર બની ગઈ છે. હવે તું નથી તોય તું છું. અને હું? હું તારી વિસ્મૃતિ નથી, હું તારો અહેસાસ છું."
📖 "અલગ થઈને પણ જીવી શકાય તેવો સંબંધ"
રેહાન અને પુષ્ટિએ લગ્ન કર્યા નહીં — તેમ છતાં, તેમના વચ્ચે જે અદ્રશ્ય સબંધ હતો, એ કોઈ દસ્તાવેજથી નજ્જરદારીમાં નહીં આવતો.
એક દિવસ રેહાન મુંબઈ જવા રવાના થયો. જતાં પહેલાં તેણે પુષ્ટિને કહ્યું: "તું જો છે મારી પાસે તો અંતર કોઈ મતલબ નથી રાખતું. હું ક્યાં છું એ તારા ભીતર રહીશું. તું જીવજે... મારે માટે પણ."
પુષ્ટિએ માત્ર હસીને કહ્યું: "મારા દરેક શ્વાસમાં તું શાંતિ થઈ ગયો છે, રેહાન. શા માટે તને રોકું હું? તું જઈ શકે એટલો પ્રેમ જ સાચો હોય છે."
📖 "દક્ષાના શબ્દોનો ફરી જન્મ"
દક્ષાના મૃત્યુ પછીની પાંચમી વર્ષગાંઠ હતી. પુષ્ટિએ એક વિશિષ્ટ સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું, જેમાં માતા તરીકેના દક્ષાના યોગદાનને રજૂ કરવામાં આવ્યું. નામ હતું:
"સ્ત્રી — એક શ્વાસમાં વસેલો સંસાર"
એ કાર્યક્રમ દરમિયાન, દક્ષાની જૂની નોટબુકમાંથી લેવામાં આવેલા કેટલાક અવિસ્મરણીય પંક્તિઓ રજૂ કરવામાં આવ્યા:
"મને ભુલવાનું ઈચ્છે છે સમાજ, પણ હું તો એમાંથી ઊભી છું. જેમ તારાં પગલાં જમીન ભૂલી જાય, પણ જમીન તો એની વાદળી રાખે જ ને."
📖 "શબ્દો નહીં, નિર્ભય સંવાદ હોય"
પુષ્ટિ હવે એક લેખિકા છે. પણ એ માત્ર લખતી નથી — એ જીવન બોલાવે છે.
એમણે એક કૉલમ શરૂ કર્યું છે: "મમ્મી, આજે હું તારી જેમ જીવી..."
એમાં એક પંક્તિ હતી: "હું આજે એક બાળકી સાથે બેઠી — તેના પ્રશ્નો ઊંડા હતા, એની આંખો નિર્દોષ... મને લાગ્યું દક્ષા મારી સામે બેસી ગઈ હોય."
એજ પળે, રેહાનનો મેસેજ આવ્યો: "તું લખે છે એટલે હું શ્વાસ લઈ શકું છું. લખતી રહે."
📖 "અંતર આવી જાય તો પણ નજદીકી રહે"
મિત્રોએ પુષ્ટિ પાસે પૂછ્યું: "તું કેમ ક્યારેય લગ્ન કર્યા નહીં?"
પુષ્ટિ હસીને બોલી: "મારું મન દક્ષાની જેમ રહેલું છે. એ હજી પણ ઘરમાં વહાલથી મને સંભાળે છે. અને રેહાન? એ મારે માટે એવો સાથ છે જે બાંધીને નહિ, મુક્ત રાખે છે."
મિત્રે પૂછ્યું: "તું તો અઢી જીવ રહી છે ને!"
પુષ્ટિએ કહ્યું: "ના, હું તો જીવવી શીખી છું — તૂટીને પણ પૂરી રહીને."
📖 "જ્યાં સંબંધો આંખો બંધ કરીને પણ દેખાય"
પુષ્ટિ અને રેહાન છેલ્લા પાંચ વર્ષથી અલગ શહેરોમાં છે. છતાં દર રવિવારે સવારે બંને એકસાથે પોતપોતાના બાલ્કનીમાં બેઠા ચા પીવે છે — વિડીયો કૉલ વગર, મેસેજ વગર.
પણ તેઓ જાણે છે — આ પળ આપણાં બંને માટે છે.
એની ડાયરીમાં લખેલું હતું: "જ્યારે તું મારો અવાજ નહિ સાંભળે, ત્યારે મારો શ્વાસ સાંભળજે... હું હજી તું છું."
📖 અંતિમ : "તારું નામ હવે મારી ઓક્સિજન છે"
પુષ્ટિ દર સવારે એક વૃદ્ધાશ્રમ જાય છે, જ્યાં દરેકને પોતાનું કહું કહેવાય એમ લાગતું નથી. પરંતુ એના શબ્દો એવા છે કે જ્યાં કોઈ બોલી શકે નહીં, ત્યાં એ વાંચી આપે છે.
એક વડીલ દંપતીને એ દક્ષાની પંક્તિઓ સંભળાવે છે: "તું જયાં નથી, ત્યાં પણ તું કેવી રીતે છે — એ સમજવા જેવો પ્રેમ છે."
જેમ જેમ દિવસ પસાર થાય છે, પુષ્ટિ રેહાન માટે એક નવી કવિતા લખે છે:
"હું તને શોધતી નથી હવે, તું તો મને ક્યાંયે છોડતો નથી, તું હવે નામ નહીં, શ્વાસ છે, તું હવે યાદ નહીં, યથાર્થ છે."
ત્યારે રેહાનનો છેલ્લો મેસેજ આવે છે: "મને મળવા ક્યારેય આવજે નહીં... હું તારા ભીતર તો હમેશા રહીશ જ."
અને એ પળે, દક્ષાની એકવાર લખેલી વાત પુષ્ટિના શ્વાસમાં ફરી ધબકી:
"તારું નામ હવે મારી ઓક્સિજન છે."
