ભાગ 3. "છાંયામાં સળગતી દિવાળીઓ"
⬇️
(અર્થ: જ્યારે અજવાળાંની તરસ હોય, પણ એ છાંયાની અંદર સળગે – શાંતિથી નહિ, પીડાથી)
📖 "દિવાળી આવી… પણ દીવો શી માટે?"
"મમ્મી, ઘરમાં દિવાળીનું ઝળહળાટ છે… પણ તમારા ચહેરા પર શાંતિ કેમ નથી?"
પુષ્ટિએ પાંજરા જેવી નજરથી પૂછ્યું. એ વખતે ઘરમાં રંગોળી, લાઇટ્સ અને મીઠાઈઓનો માહોલ હતો… પણ દક્ષાનું હ્રદય? જાણે કોઈ મૂકી ગયેલું દિવો, જે જીવી રહ્યું છે ફક્ત બીજાને પ્રકાશ આપવા.
દક્ષાએ મૌનમાં પગલા ઉઘાડ્યા. દીકરી હવે એની લાગણીઓને વાંચતી હતી – તે ચૂપપણું પણ હવે છૂપતું નહોતું.
📖 "મિહિર – અજાણી ઊંઘમાં આવ્યો મહેમાન"
પુષ્ટિ આજે યુનિવર્સિટીના લિટરેચર ડિપાર્ટમેન્ટમાં એક સેમિનારમાં ગઈ હતી. ત્યાં એક સ્પીકર આવ્યો હતો – મિહિર પટેલ.
એનાં શબ્દોમાં કશુંક એવું હતું કે પુષ્ટિ હકીકત ભુલાઈ ગઈ. જ્યારે એણે કહ્યું:
> "માતાઓ પોતાની દીકરીઓ માટે અંધારું પી જાય છે… પણ શું દીકરીઓ એ પ્રકાશ યાદ રાખે છે?"
પુષ્ટિનું દિલ ધબક્યું. એણે મિહિરના ચહેરા સામે જોયું – એણે જાણે એમના જીવનના પૃષ્ઠો વાંચી લીધા હતા.
📖 "દક્ષાની દિવાળી – વિસર્જન"
રાત્રે દક્ષાએ પોતાના જૂના દસ્તાવેજો કાઢ્યા. એક પાનાં પર લખેલું હતું:
> "દિવાળીઓ હવે ફક્ત બહાર ઉજવાય છે. અંદર તો દીવો સળગે છે – પોતાને ભૂલીને બીજાને પ્રકાશ આપતો."
એ લખાણ દક્ષાએ અજયને મોકલવાનું ઈચ્છ્યું હતું… પણ મોકલ્યું નહિ.
એના હ્રદયમાં હજુ એવી બધી વાતો ભરેલી હતી, જે પુષ્ટિને કહેવી રહી ગઈ હતી.
📖 પૃષ્ઠ ૪: "પુષ્ટિ અને મિહિર વચ્ચે – લાગણીઓનું અદૃશ્ય પુલ"
પુષ્ટિ હવે મિહિર સાથે વધુ વાત કરવા લાગી. એનો ભાષા માટે પ્રેમ, વર્ણનોમાં ઊંડાણ, અને સ્ત્રીઓ વિશેની સમજ — બધું પુષ્ટિને કેંચી રહેલું.
મિહિર એક વાર પૂછે છે:
> "શું તમારી મમ્મીનું હ્રદય હજુ પણ ભૂતકાળમાં છે?"
પુષ્ટિ જરાક સ્થિર થઈ ગઈ. "એમની આંખોની શાંતિ બતાવે છે કે એ ભૂતકાળ સાથે લડી રહી છે… અને મેં પહેલા કદી જોયું ન હતું કે કોઈએ એમણે જીત્યું હોય."
📖 "અજયનો બીજો પત્ર"
એક દિવસ ઘરમાં ફરીથી એક કાગળ આવ્યો. કવર છૂટેલું નહોતું – પરંતુ ઉપર લખેલું હતું:
> "દક્ષા માટે – છેલ્લી વાત"
દક્ષાએ એ કાગળ હાથમાં લીધો… પણ આ વખતે તેનાથી પહેલાં, પુષ્ટિએ કહ્યું:
"હું એ વાંચી શકું એમ નથી… પણ મમ્મી, તમે જરૂરથી એ પઢો. કારણ કે તમે deserving closure."
દક્ષાએ પત્ર ખોલ્યો…
📖 "અજાણ્યાં પાસેથી ઊંડાણ મળતું"
દક્ષાએ ધબકતા હૃદયથી પત્ર ખોલ્યો.
> "દક્ષા,
જ્યારે હું તને છેલ્લે જોયું હતું, તારી આંખોમાં એવી તીવ્રતા હતી કે હું એમાં ઠલવાઈ ગયો હતો. પણ હું ડરપોક હતો. પ્રેમ હતો, પણ પુરુષાર્થ નહોતો. મને માફ કરીશ?
મને ખબર છે કે તું મારી માફીની હકદાર નથી, તું તો ઉન્નત હતી – હું નાનો હતો. તને ગુમાવ્યા પછી સમજાયું કે તું એક આખું વિશ્વ હતી...
– અજય"
એ પત્ર દક્ષાએ બે વાર વાંચ્યો. અને ત્યારબાદ તે પત્ર તેણીએ પૂરેપૂરો ભેળવી નાખ્યો – ગેસના જ્વાળામાં.
"હવેclosure નહિ, હવે તો નવી શરૂઆત છે," દક્ષાએ તપતા રૂપમાં કહ્યું.
📖 "મિહિરનું આમંત્રણ"
"પુષ્ટિ, આ રવિવારે અમે ‘મધ્યરાત્રી કાવ્ય’ આયોજન કરીએ છીએ. તું મમ્મીને પણ લઈ આવજે."
મિહિરની આંખોમાં કંઈક એવું નમણુંપણું હતું જે પુષ્ટિને સ્પર્શી ગયું. એણે ‘હા’ કહ્યું.
એ રાત્રે પ્રથમવાર દક્ષા કોઈ સમાજિક કાર્યક્રમમાં જઈ રહી હતી. તેના વસ્ત્રોમાં લાલ છાયાનો શીઘ્રસ્નાન હતો. જાણે દીકરીના હિંમત સાથે પોતાના આંતરિક અંધારાને જુસ્સાથી પડકારતી હોય.
📖 "કાવ્યની રાત અને એક લાઈનમાં પડેલું જીવન"
મંચ પર મિહિર ઊભો રહ્યો. એના શબદો હતા:
> "જ્યારે કોઈ સ્ત્રી પોતાના ગુમાવેલા પોતાને ફરી શોધે છે... ત્યારે જ પુરુષ જાણે છે કે પ્રેમ એટલે શું!"
એ લાઈનમાં દક્ષાને પોતાનું સમગ્ર જીવન દેખાયું. મિહિર એ જોઈ ચૂક્યો હતો.
પુષ્ટિએ મમ્મીને આટલી શાંતિભરી નજરે ક્યારેય નહોતી જોઈ.
📖 "એક અણસાર"
કાવ્ય રાત્રિ પછી મિહિર અને દક્ષા વચ્ચે એક નમ રસતો બંધાયો.
"તમારું નાસેલું ભવિષ્ય આજે પણ અજવાળું આપે છે દક્ષા… તમને કોઈ કવિએ પ્રેમથી જોઈ છે કદી?" મિહિરે પૂછ્યું.
દક્ષાએ આંખો ચમકાવી. "હા, પણ એ કવિ ભયભીત હતો."
"શું આજે તમે ફરીથી વાંચવા તૈયાર છો?" – મિહિરે દૃઢ સ્વરમાં પૂછ્યું.
દક્ષા બે ક્ષણ મૌન રહી.
"હું ફરીથી લખવા તૈયાર છું…"
📖 "પુષ્ટિની ભૂલ"
માહોલમાં પથરાયેલું નમણું સ્નેહ હવે તીવ્ર થતું હતું. પુષ્ટિએ એક દિવસ મિહિરના ફોને દક્ષાનું સ્મિત ભરેલું ફોટો મોકલ્યું – અનજાણે.
અને એ ફોટો પહોંચી ગયો એક જૂના શખ્સ – અજય – સુધી.
અને હવે… પાછું વળવા લાગ્યું છે એક ભૂતકાળનું વાવાઝોડું.
📖 "જ્યારે ભૂતકાળ પત્ર બની પાછું આવે"
પુષ્ટિએ નક્કી ન કરેલું કે મિહિરને દક્ષાનું સ્મિત મોકલવું એ ભવિષ્ય લખી દેશે. પણ એ તસવીર… અંદરથી ઉકળતા બીજાને જગાવી ગઈ.
અજયે એ તસવીર જોયા પછી ઉત્તર આપ્યો:
> "હું આવી રહ્યો છું દક્ષા. તું હસે છે એ જોઈને મારું અસ્તિત્વ જ કોરી લાગ્યું. તું મારી માની છે. અને હું હવે પાછો લઈ જઇશ."
એજ શખ્સ, જેણે દક્ષાને તોડી નાંખી હતી, હવે પાછો આવી રહ્યો છે!
📖 "દક્ષાનું અવકાશ"
દક્ષાએ એ મેસેજ વાંચ્યો… થોડી ક્ષણો માટે એ સ્તબ્ધ થઈ ગઈ.
પછી સ્મિત સાથે પુષ્ટિને બોલાવ્યું:
"પુષ્ટિ, શું તું એક નવી ટ્રાવેલ ડાયરી ખરીદી લાવશે? હવે હું જે ભાગ જોઈ ન શકી… એ જગ્યા જોઈને લખવા ઈચ્છું છું."
પુષ્ટિ સમજાઈ ગઈ… મમ્મી હવે ભાગવાનું નથી, પણ પોતાના માટે જીવી રહી છે.
📖 "મિહિર સામે સત્ય"
દક્ષાએ મિહિરને મળી કહ્યું:
"મારું ભૂતકાળ ફરીથી દરવાજે ખખડાવી રહ્યું છે. પણ હવે હું દરવાજો ખોલીશ, ડરીશ નહીં."
મિહિરે પૂછ્યું: "તમે શું એ મળવા માંગો છો?"
દક્ષાએ કહ્યું:
"હું પાછું ન જઈશ. પણ મળીને બતાવીશ કે હું શું બની ગઈ છું. મારી ખામોશી હવે ઉઘાડી શબદોમાં બદલાઈ છે."
📖 "મુલાકાત – જે કોઈની જીત નહિ પણ સહજ અંત હતી"
અજય અને દક્ષાની ભેટ ફરીથી થઇ.
અજય: "દક્ષા, તું હજુ પણ એવડી સુંદર… એવડી ઉંડી…"
દક્ષા: "અને તું હજુ પણ એવડો ખાલી."
અજય સમજતો રહ્યો, દક્ષા ચાલી ગઈ. પાછળથી માત્ર એ શબ્દો વાગતા રહ્યા:
> "તું મને ગુમાવી નહિ, તું તો તારી વાસ્તવિકતા ગुमાવી હતી."
📖 "દિવાળીની નવી શરુઆત"
એ રાત્રે દક્ષાએ પોતે પોતાને નવો દીવો ચાંપ્યો. મિહિરની સાથે, પુષ્ટિની નજર સામે – એક શાંતિભરેલો તીવ્ર દિપ.
એનો એક નવો પુસ્તક પ્રસિદ્ધ થયું: "મૌનની માંદગી"
પૃષ્ઠ પ્રથમ પર લખેલું હતું:
> "એણે તોડી નાખ્યું હતું… પણ મેં તુંને પોતે તરીકે જીવવાનું શીખ્યું."
📖 "પુષ્ટિ અને પ્રશ્નો"
પુષ્ટિ હવે મોટી થઈ રહી હતી. કોઈ શંકા, કોઈ દર્દ, અને કોઈ આશા લઈને એને દક્ષાની પાસેથી જ ઉત્તર જોઈએ હતા.
"મમ્મી, તું અજયને માફ કર્યા?"
દક્ષાએ નમ વાતાવરણે કહ્યું:
"માફી એ બીજાને માટે નથી હોતી પુષ્ટિ, એ તો આપણને અંદરથી મુક્ત કરવી હોય છે."
📖 "મિહિરની માંગ"
એક શાંતિભરી સાંજ... મિહિર દક્ષાને લઈ ગયો સમુદ્ર કિનારે.
"દક્ષા, તું હવે આખું વિશ્વ છે. શું તું ફરીથી વિશ્વાસ કરી શકે?"
દક્ષાએ આંખો બંધ કરી. ઓસ પડેલી પળો વચ્ચે તેની પાંપણ પર મિહિરની સાવજ આંખો રોકાઈ ગઈ.
"હું પાછું નહિ પ્રેમ માંગુ, પણ સાથે જીવવા માગું છું – છેસો સુધી."
મૌન પળ… અને પછી દક્ષાએ તેનું હાથ મિહિરના હાથમાં મૂકી દીધું.
📖 "ઘર જે સ્વરૂપ લે છે"
દક્ષાનું ઘર હવે શાંતિનું મંદિર હતું. તેની ડાયરીના પાનાઓમાં હવે ગુમાવટ નહિ, મેળવટ હતી.
પુષ્ટિએ પેલી કાચની અલમારીમાં દીદી માટે નવો ખાલી ડાયરી ચીપાવી.
"હવે તું લખશ… તારા માટે," પુષ્ટિએ દક્ષાને ઉંડા સ્નેહથી કહેલું.
📖 "અજયનો અંતિમ પત્ર"
અજયે હવે આખરે છેલ્લો પત્ર મોકલ્યો.
> "દક્ષા,
હું સમજ્યો છું કે તું મારા પ્રેમથી આગળ વધી ગઈ છે. તું તારી પાસે પાછી આવી છે. તને હવે મારી જરૂર નથી. એ જ સાચું છે.
માફ કરજે... પણ આ પત્ર એ અંત છે.
અજય"
દક્ષાએ એ પત્ર પુષ્ટિને બતાવ્યો – શાંત હાસ્ય સાથે.
"અંત હોઈ શકે... પણ એ હવે મને છોડવાનો નથી. હવે હું આખી છું."
📖 "અન્ય શરુઆત"
દક્ષાએ એક સંમેલન માં સભ્યોની સામે કહ્યું:
> "સ્ત્રી જ્યારે પોતાને ઓગાળી નાખે ત્યારે પરિવાર બંધાય છે... પણ જ્યારે એ પોતાને શોધે... ત્યારે સમાજ બદલાય છે."
તાળીોથી ભભૂકી ગયેલું એ મંચ દક્ષાની સાથે નવી આશાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
📖 "આ પ્રકાશ હજુ બાકી છે..."
દક્ષાની નવી નવલકથા છપાઈ: "છાંયામાં સળગતી દિવાળીઓ"
કવર પર પુષ્ટિ અને દક્ષા હાથમાં હાથ ધરતા નજરે પડે છે.
પાછળ લખેલું છે:
> "જે દીવો પવનમાં ભભૂકાય છે, એ પછી અંદરથી સળગે છે. અને એ પ્રકાશ… આખા સંસારને પ્રકાશિત કરે છે."
