પ્રકરણ ૧૦ (અંતિમ): મહા-ઓડકાર અને હૃદયપરિવર્તન
૫૦ લાડુ પૂરા થઈ ચૂક્યા હતા. છગનનો દેહ હવે મનુષ્ય જેવો ઓછો અને ભરેલા કોથળા જેવો વધારે લાગતો હતો. ઢોલ વાગતા હતા,
લોકો નાચતા હતા, પણ છગન તો હજી પણ શૂન્યમનસ્ક થઈને બેઠો હતો. તેની અંદર એક તોફાન આકાર લઈ રહ્યું હતું.
જેમ ધરતીકંપ આવતા પહેલા પૃથ્વીના પેટાળમાં હલચલ થાય, તેમ છગનના પેટાળમાં ૫૦ લાડુઓ, ૨ વાટકા કઢી અને ૧ લોટો પાણી ભેગા મળીને જગ્યા શોધી રહ્યા હતા.
અચાનક, છગને હાથ ઉંચો કર્યો.
ઢોલી અટકી ગયો. લોકો શાંત થઈ ગયા.
"ખસી જાવ..." છગનનો અવાજ કોઈ ઊંડી ગુફામાંથી આવતો હોય તેવો ઘેરો હતો. "બધા આઘા ખસી જાવ!"
લોકો ડરના માર્યા પાછળ હટી ગયા.
છગને પોતાની છાતી ફુલાવી. તેણે મોઢું ખોલ્યું. તેની આંખો મીંચાઈ ગઈ.
અને પછી... તે ક્ષણ આવી જેની રાહ આખું અંબા-મોજ જોઈ રહ્યું હતું.
મહા-ઓડકાર
“ભૂ....ઉ....ઉ....ઉ....ઉ....પ.....!!!”
એ ઓડકાર નહોતો, એ સિંહની ગર્જના હતી. એ અવાજ એટલો પ્રચંડ અને લાંબો હતો કે સરપંચના ઘરના નળિયાં ધ્રૂજી ઉઠ્યા. ઝાડ પર બેઠેલા પક્ષીઓ ગભરાઈને ઉડી ગયા. અને બાજુના ગામના કૂતરાઓ પણ ભસવા લાગ્યા.
એ ઓડકાર લગભગ ૧૦ સેકન્ડ સુધી ચાલ્યો.
એ ઓડકારમાં માત્ર હવા નહોતી, તેમાં તૃપ્તિ હતી. તેમાં વિજયનો નાદ હતો. તેમાં બટુક મહારાજની મહેનત અને છગનની તપસ્યાનો નિચોડ હતો.
ઓડકાર પૂરો થયો એટલે છગનના ચહેરા પર એક દિવ્ય શાંતિ પથરાઈ ગઈ. તેના પેટનું દબાણ ઓછું થયું. તેણે ધીમેથી આંખો ખોલી અને સ્મિત કર્યું.
"હવે... હવે શાંતિ થઈ," તે બોલ્યો.
મૂછનો સવાલ
હવે સૌની નજર વળી ગોવિંદ કાકા તરફ.
ગોવિંદ કાકા ત્યાં જ ઉભા હતા, પૂતળાની જેમ. તેમનો ચહેરો ઉતરી ગયો હતો. તેમનો અહંકાર, જે હિમાલય જેટલો ઊંચો હતો, તે હવે છગનના પેટની આગળ વામણો લાગતો હતો.
શરત મુજબ, તેમણે પોતાની મૂછ મુડાવવાની હતી. એક ગુજરાતી પુરુષ માટે જાહેરમાં મૂછ મુડાવવી એ મૃત્યુ કરતા પણ ભયંકર સજા છે.
ગોવિંદ કાકા ધીમે પગલે આગળ આવ્યા. તેમના હાથ ધ્રૂજતા હતા. તેમણે ખિસ્સામાંથી એક નાનકડી કાતર કાઢી. (તેઓ હંમેશા સોપારી કાપવા કાતર રાખતા).
તેઓ બટુક મહારાજની સામે આવીને ઉભા રહ્યા.
"બટુક..." ગોવિંદ કાકાનો અવાજ તૂટતો હતો. "હું... હું હારી ગયો. તારી રસોઈ જીતી ગઈ. તારો શિષ્ય જીતી ગયો.
તેમણે કાતર પોતાની મૂછ પાસે લઈ ગયા. આખું ગામ શ્વાસ રોકીને જોઈ રહ્યું હતું. શું ખરેખર અંબા-મોજ ગામના સૌથી મોટા ટીકાકાર મૂછ વિનાના થઈ જશે?
ગોવિંદ કાકાએ આંખો બંધ કરી અને કાતર ચલાવવા ગયા...
ત્યાં જ એક મજબૂત હાથે તેમનો કાંડો પકડી લીધો.
એ હાથ બટુક મહારાજનો હતો.
વિજયીનું હૃદય
"રહેવા દે ગોવિંદ," બટુક મહારાજે કાતર લઈ લીધી.
"કેમ?" ગોવિંદ કાકાએ આશ્ચર્યથી પૂછ્યું. "શરત તો શરત છે. હું હાર્યો છું."
બટુક મહારાજે હસીને પોતાની મૂછ પર હાથ ફેરવ્યો. "ગોવિંદ, આ રસોઈ બનાવવી એ મારું કામ છે, અને એમાં ભૂલો કાઢવી એ તારું કામ છે. જો તું ભૂલો નહીં કાઢે, તો હું સુધરીશ કેવી રીતે? રામને રાવણ ન મળ્યો હોત તો રામની તાકાત કોને ખબર પડત?"
બટુક મહારાજે ગોવિંદ કાકાને ગળે લગાવી લીધા.
"મારે તારી મૂછ નથી કાપવી, મારે તો બસ તારો અહંકાર કાપવો હતો. અને એ તો પેલા ૪૦માં લાડુએ જ કાપી નાખ્યો છે. તારી મૂછ તારી પાસે રાખ, કારણ કે મૂછ વગરનો ગોવિંદ તો બિલાડી જેવો લાગશે!"
આખું ગામ હસી પડ્યું. વાતાવરણમાં જે તણાવ હતો તે ઓગળી ગયો.
ગોવિંદ કાકાની આંખમાં આંસુ આવી ગયા. તેમણે બટુક મહારાજના હાથ પકડી લીધા.
"બટુક... સાચું કહું? આજે તેં જે કઢી બનાવી હતી ને... એમાં લીમડો બરાબર હતો. પહેલીવાર મને કોઈ ભૂલ ન જડી."
આ ગોવિંદ કાકાના મોઢેથી નીકળેલા અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા વખાણ હતા.
છગનનું શું થયું?
ત્યાં ખૂણામાં બેઠેલો છગન આ બધું જોઈ રહ્યો હતો.
"એ કાકાઓ!" છગન બૂમ પાડી (જે હવે ધીમી હતી). "તમારું મિલન પતી ગયું હોય તો મને કોઈ ઉભો કરો! મારા પગ સોઈ ગયા છે અને મને હવે સાચે જ ઊંઘ આવે છે."
મગનિયો અને ટપુભા દોડ્યા. તેમણે છગનને ટેકો આપીને ઉભો કર્યો.
છગન એક ગર્ભવતી પેંગ્વિનની જેમ ધીમે ધીમે ચાલતો હતો.
"મગનિયા," છગને કહ્યું, "કાલે સવારે મને ઉઠાડતો નહીં. હવે હું સીધો બે દિવસ પછી જાગીશ."
"હા કાકા, ભલે," મગનિયો હસ્યો. "પણ ઉઠીને ખાશો શું?"
છગન અટક્યો. તેણે વિચાર્યું.
"બે દિવસ પછી... દાળ-ઢોકળી બનાવજે. હલકું રહેશે!"
ઉપસંહાર: અંબા-મોજ આજે
આ ઘટનાને આજે વર્ષો વીતી ગયા છે. પણ અંબા-મોજ ગામમાં આજે પણ જ્યારે કોઈ મોટો જમણવાર હોય છે, ત્યારે લોકો છગન 'પેટૂ' ની વાતો કરે છે.
એવું કહેવાય છે કે એ રાત પછી ગામમાં કોઈએ ક્યારેય અન્નનો બગાડ નથી કર્યો. અને ગોવિંદ કાકા? તેઓ આજે પણ ટીકા કરે છે, પણ હવે તેમના હાથમાં કાતર નથી હોતી, હાથમાં લાડુ હોય છે.
સરપંચના આંગણામાં આજે પણ એક તકતી લાગેલી છે:
"અહીં શ્રી છગનભાઈએ ૫૦ લાડુ ખાઈને બટુક મહારાજની લાજ અને ગોવિંદ કાકાની મૂછ - બંને બચાવી હતી."
અને હા, જો તમે ક્યારેય અંબા-મોજ જાવ, તો બટુક મહારાજના હાથની કઢી પીવાનું ભૂલતા નહીં. પણ શરત એટલી જ - પીધા પછી ઓડકાર ખાવો ફરજિયાત છે!
(સમાપ્ત)
