પ્રકરણ ૯: છેલ્લો લાડુ અને મહા-મૌન
રાતના દોઢ વાગ્યા હતા. અંબા-મોજ ગામના ઈતિહાસમાં આટલી મોડી રાતે આખું ગામ જાગતું હોય, તેવું કદાચ ૧૯૭૧ ના યુદ્ધ પછી પહેલીવાર બન્યું હતું. પણ આજે યુદ્ધ સરહદ પર નહીં, પણ સરપંચના આંગણામાં હતું.
થાળીમાં એક લાડુ બચ્યો હતો.
તે લાડુ કોઈ સામાન્ય લાડુ જેવો નહોતો દેખાતો. તે બાકીના ૪૯ લાડુઓનો બદલો લેવા બેઠો હોય તેવો વિકરાળ અને ભયાનક લાગતો હતો. તેની ઉપર ચોંટેલી બદામની કતરણ કોઈ તલવારની ધાર જેવી ચમકતી હતી.
છગન જમીન પર પલાંઠી વાળીને બેઠો હતો. તેની હાલત જોઈને પથ્થર પણ રડી પડે. તેનું પેટ શર્ટમાંથી બહાર આવી ગયું હતું, આંખો ઊંડા ખાડામાં ઉતરી ગઈ હતી અને શ્વાસ લેવામાં પણ તેને મહેનત કરવી પડતી હતી. તેના ગળા સુધી લાડુ ભરેલા હતા. જો તે મોઢું ખોલે તો કદાચ ઉપરનો લાડુ દેખાય તેમ હતો.
મૌનનું વજન
મંડપમાં પિન-ડ્રોપ સાયલન્સ હતો. કોઈના શ્વાસ લેવાનો અવાજ પણ સંભળાતો નહોતો.
ગોવિંદ કાકા, જે અત્યાર સુધી સતત ટીકા કરતા હતા, તે હવે એકદમ ચૂપ હતા. તેમની આંખોમાં હવે મજાક નહોતી, પણ એક પ્રકારનો ડર મિશ્રિત આદર હતો. તેમણે જોયું કે આ માણસ માત્ર ખાઉધરો નથી, પણ જીદ્દી યોદ્ધો છે.
બટુક મહારાજ દિવાલને ટેકે ઉભા હતા. તેમના હાથમાં માળા હતી અને હોઠ ફફડતા હતા. તે પોતાના ઈષ્ટદેવને પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા, “હે અન્નપૂર્ણા મા! હે જઠરાગ્નિ દેવ! બસ આ છેલ્લા લાડુ પૂરતી જગ્યા કરી આપો. ભલે પછી આ છગન અઠવાડિયું ભૂખ્યો રહે!”
અંતિમ ચઢાણ
છગને ધ્રૂજતા હાથે ૫૦મા લાડુ તરફ હાથ લંબાવ્યો.
તેની આંગળીઓ લાડુને અડકી. લાડુ ઠંડો પડી ગયો હતો, પણ છગનને તે ધગધગતા અંગારા જેવો લાગ્યો.
તેણે લાડુ ઉપાડ્યો.
તેનું વજન તેને ૫૦ કિલોનું લાગ્યું.
તેણે લાડુ મોઢા પાસે લાવ્યો. પણ તેનું જડબું ખૂલતું નહોતો. શરીર ના પાડતું હતું. મગજ ના પાડતું હતું.
“નહીં... હવે નહીં...” તેના અંદરના અવાજે કહ્યું. “જો આ અંદર નાખ્યો તો બધું બહાર આવશે.”
છગન અટકી ગયો. તેનો હાથ હવામાં અધ્ધર રહી ગયો.
આ જોઈને ગામલોકોના જીવ તાળવે ચોંટ્યા.
“શું થયું? હારી ગયો?” ગણગણાટ શરૂ થયો.
ત્યારે જ છગને ગોવિંદ કાકા સામે જોયું. ગોવિંદ કાકાએ પોતાની મૂછ પર હાથ મૂક્યો.
એ મૂછ જોઈને છગનની અંદરનો ‘ક્ષત્રિય’ જાગી ગયો.
“ના... મારા કાકા (બટુક મહારાજ) ની મૂછ નહીં કપાવા દઉં.”
ભૂકો અને પાણી
છગને એક નવો રસ્તો કાઢ્યો.
તેણે આખો લાડુ મોઢામાં મૂકવાને બદલે, તેને મુઠ્ઠીમાં દબાવીને તેનો ભૂકો કરી નાખ્યો.
લાડુ વેરાઈ ગયો. હવે તે લાડુ નહીં, પણ પંજરી જેવો બની ગયો.
છગને એક ચપટી ભૂકો મોઢામાં મૂક્યો.
ચાવવાની તાકાત નહોતી, તેથી તેણે જીભ વડે તેને તાળવે દબાવ્યો અને ગળામાં ઉતાર્યો.
એક ચપટી...
બીજી ચપટી...
આ પ્રક્રિયા અત્યંત ધીમી અને પીડાદાયક હતી. દરેક ચપટી ગળામાં રેતીની જેમ ઘસાતી હતી.
તેની આંખોમાંથી દડ-દડ આંસુ વહેતા હતા. આ આંસુ દુઃખના નહોતા, પણ શરીરની લાચારીના હતા.
મગનિયો દોડીને પાણીનો ગ્લાસ લાવ્યો.
બટુક મહારાજે ઈશારો કર્યો - “પીવા દે. હવે નિયમ ગયો તેલ લેવા. બસ આ ઉતારવો જોઈએ.”
છગને પાણીનો એક ઘૂંટડો ભર્યો અને તેની સાથે મોટો જથ્થો ગળા નીચે ઉતાર્યો.
‘ગટ...’
હવે છગનની હથેળીમાં છેલ્લો થોડો ભૂકો બચ્યો હતો. મુઠ્ઠી ભરાય એટલો પણ નહીં, બસ બે ચમચી જેટલો.
આ છેલ્લો અંશ હતો. આ શરતનો અંત હતો.
છગને આંખો બંધ કરી. તેણે પોતાની સ્વર્ગસ્થ માને યાદ કરી. તેણે બટુક મહારાજને યાદ કર્યા.
તેણે છેલ્લી તાકાત એકઠી કરી.
તેણે હથેળી મોઢા પર મૂકી અને છેલ્લો ભૂકો મોઢામાં ઠાલવી દીધો.
મોઢું બંધ.
ગામ આખું શ્વાસ રોકીને ઊભું થઈ ગયું.
છગનનું ગળું હાલતું નહોતું. તે ગળવાની કોશિશ કરતો હતો, પણ તે અટકી ગયું હતું.
તેનો ચહેરો લાલ થઈ ગયો. નસો ફૂલી ગઈ. તે ગૂંગળાવા લાગ્યો.
શું લાડુ ગળામાં ફસાઈ ગયો? શું છગન મરી જશે?
“પીઠ થાબડો! પીઠ થાબડો!” કોઈક બરાડ્યું.
મગનિયો આગળ વધ્યો, પણ બટુક મહારાજે તેને રોક્યો
“ના! અડશો નહીં! એને લડવા દો. એ જીતશે.”
એક સેકન્ડ... બે સેકન્ડ... ત્રણ સેકન્ડ...
અને પછી, છગનના ગળામાં એક હલચલ થઈ.
એક મોટો ‘ગટ’ અવાજ આવ્યો.
કંઠસ્થાન ઉપર-નીચે થયું.
છેલ્લો દાણો પેટમાં પધરાવી દેવાયો.
છગને આંખો ખોલી. તેની આંખો લાલ હતી, પણ તેમાં શાંતિ હતી.
તેણે ખાલી હથેળી બતાવી. તેણે ખાલી થાળી બતાવી.
અને પછી તેણે એક ઊંડો, લાંબો અને વિજયી શ્વાસ લીધો.
૫૦ પૂરા!
ક્ષણભર માટે તો કોઈ કંઈ બોલ્યું નહીં. બધાને માનમાં નહોતું આવતું કે આ શક્ય બન્યું છે.
અને પછી...
પછી જે અવાજ થયો, તે કદાચ પાકિસ્તાનની બોર્ડર સુધી સંભળાયો હશે.
“જીતી ગ્યો! જીતી ગ્યો! અંબા-મોજ જીતી ગયું!”
લોકો મંડપમાં દોડી આવ્યા. તેમણે છગનને (ધ્યાનથી, પેટ દબાય નહીં તેમ) ઊંચકી લીધો.
ઢોલી જે સુઈ ગયો હતો, તે જાગી ગયો અને જોરશોરથી ઢોલ વગાડવા માંડ્યો. ધબ... ધબ... ધિબાંગ!
બટુક મહારાજ ત્યાં જ ઘૂંટણિયે પડી ગયા અને ધરતીને પગે લાગ્યા. તેમની આંખમાંથી ચોધાર આંસુ વહેતા હતા. તેમની આબરૂ, તેમની કળા, અને તેમની મૂછ - બધું સચવાઈ ગયું હતું.
પણ વાર્તા હજી પૂરી નહોતી થઈ.
હજી ક્લાઈમેક્સ (ભાગ ૧૦) બાકી હતો.
હજી ‘ઓડકાર’ અને ‘ગોવિંદ કાકાનું સમર્પણ’ બાકી હતું.
છગન હજી કંઈ બોલ્યો નહોતો. તે માત્ર ગોવિંદ કાકા સામે જોઈ રહ્યો હતો.
તેની નજરમાં સવાલ હતો - “હવે બોલો કાકા! મૂછનું શું?
(ક્રમશઃ - અંતિમ ભાગ ૧૦: મહા-ઓડકાર અને હૃદયપરિવર્તન...)
