आज मीच आमच्या मॅनेजर सरांना म्हणालो –
“चला सर, एक कप चहा घेऊया…”
आम्ही दोघं ऑफिसच्या बाजूच्या नेहमीच्या हॉटेलात चहासाठी आलो होतो.
“अण्णा, दोन स्पेशल मिल्क चहा घेऊन ये!”
मी आवाज दिला. अण्णा नेहमीसारखा आपुलकीने टेबलजवळ आला आणि म्हणाला –
“सर, आमचा चहा तर नेहमीच स्पेशल असतो. किती वर्षं झाली इथं येऊन!”
मी हसून म्हणालो, “या वेळी थोडं जास्त आलं टाकून दे…”
पुढे आमचे Automation & Programming चे सर माझ्यासमोर बसले होते.
आज आम्ही दोघंच चहासाठी खाली आलो होतो.
खरं तर, चहा हे एक निमित्त होतं — अशा गोष्टी बोलण्यासाठी,
ज्या आपण ऑफिसमध्ये सहज बोलू शकत नाही...
मी: “सर, तुम्ही मला या वेळी Machine Learning च्या प्रोजेक्टमध्ये घेतलं नाही.”
सर: “अरे, तो प्रोजेक्ट पूर्णपणे कोडिंगवर आधारित होता आणि डिलिव्हरी खूप अर्जंट होती.
त्यामुळे कुणालाही ट्रेनिंग देण्याची संधी नव्हती. तू आधी basics तरी शिक.”
मी: “ठीक आहे… पण खरं सांगायचं तर, तुमचं कोड समजून घेण्यातच किती दिवस जातात.
आजकाल आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) इतकी चर्चा आहे –
आपण जे कोड करतो तेही AI करू शकतं, नाही का?”
सर: “हो, AI ही एक प्रचंड ताकदवान आणि Next-Gen टेक्नॉलॉजी आहे.
पण तिला योग्य दिशा दाखवण्यासाठी आपल्यालाच शिकावं लागेल.”
मी: “म्हणजे AI अनेक जॉब्स घेऊन जाणार?”
सर: “ते खरं आहे. पण त्याचबरोबर नवीन संधीही निर्माण होणार आहेत.
लक्ष केंद्रित ठेव आणि शिकत राहा.
अजूनही अनेक कामं अशी आहेत जी AI सहज करू शकत नाही.”
मी: “कोणती आहेत ती क्षेत्रं?”
सर: “डॉक्टर्स, सायकोलॉजिस्ट, काउन्सेलर, सर्जनशील लेखक, वैज्ञानिक...
या सगळ्या प्रोफेशनमध्ये मानवी भावना, सहानुभूती आणि कल्पकता लागते.
AI जे काही करतं, ते मुख्यतः उपलब्ध डेटावर आधारित असतं,
आणि पूर्वनियोजित लॉजिक किंवा अल्गोरिदमवर चालतं.
ज्या कामांमध्ये स्थिरता, पुनरावृत्ती, आणि पूर्वानुमानता असते –
त्या ठिकाणी automation सहज माणसांची जागा घेऊ शकतो."
सर पुढे म्हणाले –
“कधी वेळ मिळाला तर ‘Neuroplasticity’ बद्दल वाच.
आपल्या मेंदूची क्षमता किती अद्भुत आहे, ते कळेल.”
मी: “नेमकं काय असतं हे Neuroplasticity?”
सर: “Neuroplasticity म्हणजे आपल्या मेंदूची स्वतःला बदलण्याची,
शिकण्याची, आणि नवीन अनुभवांशी जुळवून घेण्याची क्षमता.
जर आपण रोज त्याच साच्यातलं काम करत राहिलो,
तर मेंदू मर्यादित सवयींमध्ये अडकतो.
नवीन गोष्टी शिकणं, वेगळं काही करण्याचा प्रयत्न करणं –
हे मेंदूला ताजंतवानं ठेवतं.”
मी: “म्हणजे जर मी सारखंच काम आणि तेच विचार करत राहिलो,
तर माझी कल्पकता (creativity) कमी होईल?”
सर: “बरोबर!
मेंदूची खरी वाढ, त्याच्या क्षमतेचा खरा उपयोग –
तो केवळ आव्हानं स्वीकारल्यावरच होतो.
समज की तुझ्याकडे 2000cc ची गाडी आहे,
पण तू ती गाडी फक्त 150cc च्या वेगाने चालवतोस —
तोच फरक आहे!”
मी: “खरंच! कधी विचारच केला नव्हता याचा.
रोजचं तेच ऑफिस, तेच टास्क…”
सर: “कधी मिर्झा गालिब यांचा शेर ऐकला आहेस का?
कधी विचार केलास का – लेखक मंडळी एवढा खोल विचार कसा करतात?
काळाच्या पलीकडे जाऊन, नवीन कल्पना आपल्या समोर कशा मांडतात?
पुस्तकं वाच, कविता वाच.
कमी शब्दांतसुद्धा ते खूप काही सांगून जातात.
मानवी भावना, नातेसंबंध – या सगळ्यांना शब्दांत बांधायचा प्रयत्न करतात.
हे समजून घेण्यासाठी एक संवेदनशील माणूस – एक लेखक लागतो.
हे आज तरी AI च्या आकलनाच्या बाहेरचं आहे.
लेखक म्हणजे केवळ शब्दांचे खेळ करणारा नसतो –
तो समाजाचा आरसा दाखवतो, लोकांच्या अव्यक्त भावनांना शब्द देतो.
कधी विरोध करतो, कधी मार्ग दाखवतो…
आणि बर्‍याच वेळा ‘माणूस’ म्हणून आपण कोण आहोत याची जाणीव करून देतो.
AI कधी कविता लिहू शकेल, शेर-शायरी तयार करू शकेल…
पण एका वेदनेला, आठवणीला, किंवा प्रेमाच्या नाजूक स्पर्शाला
माणसासारखं जिवंतपणे व्यक्त करणं – हे अजून तरी मशीनला जमत नाही.”
मी (हसत): “तुमचं कोड समजून घ्यायलाच वेळ जातो… लिहायला वेळ कुठे!”
सर: “हल्ली तू खूपच हसतोस रे… ऑफिसमध्येही लक्षात आलंय.
काहीतरी ‘चक्कर’ आहे वाटतं!”
मी (हसत): “चक्कर वगैरे काही नाही सर…
माझा चेहराच असाच डिझाइन झालाय… हाहा!”
सर (हसत): “तुझ्याकडे बघून मला या ओळी आठवतात –
‘तुम इतना जो मुस्कुरा रहे हो,
क्या ग़म है जिसको छुपा रहे हो...’”
सर: “चला, आता मीटिंग आहे – ऑफिसला निघूया.”
मी अण्णाला पैसे दिले आणि एक हलकंसं स्मित देऊन
ऑफिसच्या दिशेने चालू लागलो…
…पण मनात विचारांचं वादळ मात्र सुरूच होतं…
खरंच, मी माझी पूर्ण क्षमता वापरत आहे का?
