શક્તિનું મૂળ: એક અનકહી વાર્તા
એક સમયે, જ્યારે ધરતી પર જ્ઞાનનો સૂર્ય પ્રકાશી રહ્યો હતો અને પરંપરાઓના વૃક્ષો મજબૂત બની રહ્યા હતા, ત્યારે એક પ્રશ્ન ઊભો થયો. આ પ્રશ્ન કોઈ સામાન્ય વ્યક્તિએ નહીં, પણ ધમક નામની એક જ્ઞાની અને વિચારશીલ સ્ત્રીએ ઉઠાવ્યો હતો. ધમકના મનમાં સતત એક વિચાર ઘુમરાતો હતો: "આપણે, સ્ત્રીઓ, શા માટે આપણા પતિઓ, ભાઈઓ અને સંતાનોના લાંબા આયુષ્ય માટે વ્રત કરીએ છીએ? શું આપણને પોતાની જાત માટે કોઈ વ્રતની જરૂર નથી? શું આપણે એટલી અક્ષમ છીએ કે આપણા માટે કોઈ આવા નિયમો કે વિધિઓ બનાવવામાં જ નથી આવી?"
તેણે જોયું હતું કે વેદો અને પુરાણો પુરુષો દ્વારા લખાયા હતા. તેમાં નિયમો પણ પુરુષો દ્વારા જ ઘડાયા હતા, અને મોટાભાગની કથાઓમાં પુરુષો જ કેન્દ્ર સ્થાને હતા. ધમકના મનમાં સવાલ હતો કે શું ખરેખર ક્યારેય સ્ત્રીઓ માટે કંઈ ઉત્તમ લખાયું હશે, કે જે તેમના અસ્તિત્વના મૂળને ઓળખાવતું હોય?
આ જ વિચાર સાથે તે એક વૃદ્ધ ઋષિ પાસે ગઈ, જેઓ જ્ઞાનના ઊંડા સાગરમાં ડૂબેલા રહેતા હતા. ધમકએ તેમને પોતાના મનની વાત કહી: "મહર્ષિ, મને કહેવાય છે કે સ્ત્રીઓ માટે કોઈ વ્રત નથી હોતા, તે માત્ર પુરુષો અને બાળકો માટે જ હોય છે. તેમની લાંબી ઉંમર માટે સ્ત્રીઓ પ્રાર્થના કરે છે. શું આ સાચું છે? શું સ્ત્રીઓને ખરેખર કોઈ વ્રતની જરૂર નથી?"
ઋષિએ સ્મિત કર્યું. તેમની આંખોમાં ગહન જ્ઞાન અને શાંતિ હતી. તેમણે ધમકને આસન પર બેસવા ઈશારો કર્યો અને ગંભીર અવાજે બોલ્યા: "હે ધમક, તારો પ્રશ્ન ખૂબ જ ઊંડો છે અને તેનું મૂળ સૃષ્ટિના સર્જનમાં છે. તારી વાત સાચી છે કે મોટાભાગના ગ્રંથો પુરુષો દ્વારા લખાયા છે અને તેમાં પુરુષ પ્રધાન દ્રષ્ટિકોણ દેખાય છે. પરંતુ, વાસ્તવિકતા એનાથી પણ પર છે."
"પુરાણોમાં ભલે સ્ત્રીઓ માટે સીધા વ્રતોનો ઉલ્લેખ ઓછો હોય, પણ તેનું કારણ એ નથી કે તેઓ અક્ષમ છે. તેનું કારણ તો એ છે કે સ્ત્રીઓ પોતે જ એક અખંડ શક્તિ છે! તેમને કોઈ વ્રતની જરૂર નથી કારણ કે તેઓ પોતે જ જીવંત વ્રત અને તપસ્યાનું પ્રતિક છે."
ઋષિએ સમજાવ્યું: "શું તને નથી લાગતું કે 'નારી તું નારાયણી' એ કોઈ ખાલી શબ્દો નથી? સંસારની ડોર ખરેખર સ્ત્રીઓના હાથમાં જ હોય છે. પુરુષ ભલે બહાર કમાણી કરે, પણ ઘરને ઘર બનાવનારી, પરિવારને સાચવનારી, સંસ્કાર સિંચનારી તો સ્ત્રી જ છે."
"જુઓ, આ જગતમાં જે વીર પુરુષો જન્મ્યા છે, જેઓએ ઇતિહાસ રચ્યો છે, તેમને જન્મ આપનારી કોણ છે? એક સ્ત્રી! તેમનામાં જ્ઞાનનો ભંડાર ભરનારી, શૌર્યના બીજ રોપનારી પણ એક માતા જ છે."
"જે ધરા પર પુરુષો ઊભા રહીને મૂછોને તાવ દે છે, ગર્વ અનુભવે છે, તે ધરા પણ સ્ત્રી સ્વરૂપ જ છે. પૃથ્વી માતા આપણને પાલન પોષણ કરે છે, સહનશીલતા અને સ્થિરતા આપે છે."
"અને આનાથી પણ મોટી વાત, હે ધમક," ઋષિએ પોતાનો અવાજ ઊંચો કર્યો, "જે ભગવાનને આપણે ભજીએ છીએ, બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ – આ ત્રણેય દેવોનું સર્જન કરનારી, તેમને શક્તિ આપનારી મહાશક્તિ કોણ છે? તે પણ સ્ત્રી જ છે! દુર્ગા, લક્ષ્મી, સરસ્વતી – આ બધી દેવીઓ જ આ સૃષ્ટિનું મૂળ છે."
ધમક આ સાંભળીને અવાક થઈ ગઈ. તેની આંખો ખુલી ગઈ. તેને સમજાયું કે સ્ત્રીઓને વ્રતની જરૂર નથી કારણ કે તેમનું અસ્તિત્વ જ એક જીવંત પ્રાર્થના છે, એક જીવંત ત્યાગ છે, અને એક જીવંત શક્તિ છે. તેઓ પોતે જ એટલી સક્ષમ છે કે તેમને કોઈ બાહ્ય શક્તિનો આધાર લેવાની જરૂર નથી.
ઋષિએ છેલ્લે એક મહત્વની વાત કહી: "સાચું છે, ધમક, પુરુષો મા ને પૂજે છે, દીકરીને પ્રેમ કરે છે, પણ ઘણીવાર પરસ્ત્રીનું સન્માન કરવામાં ભૂલે છે. જ્યાં સુધી દરેક સ્ત્રીનું સન્માન નહીં થાય, જ્યાં સુધી નારીને માત્ર પૂજનીય દેવી નહીં, પણ એક સ્વતંત્ર, સક્ષમ વ્યક્તિ તરીકે નહીં સ્વીકારવામાં આવે, ત્યાં સુધી સમાજમાં સાચી સમરસતા નહીં આવે."
ધમક આ જ્ઞાન લઈને પાછી ફરી. તેના મનમાંથી બધા ભ્રમ દૂર થઈ ગયા હતા. તેણે સમજાવ્યું કે સ્ત્રીઓ માટે અલગથી વ્રતોની જરૂર નથી કારણ કે તેમનું જીવન જ એક મહાન વ્રત છે, જે સંસારને ધારણ કરે છે, તેનું પાલન કરે છે અને તેને આગળ ધપાવે છે. તે દિવસે ધમકએ માત્ર પોતાના પ્રશ્નોના ઉત્તર જ નહોતા મેળવ્યા, પણ તેણે સમાજને સ્ત્રી શક્તિના સાચા મહિમાની પણ અનુભૂતિ કરાવી.
DHAMAK
નથી વ્રતની જરૂર એને, નથી કોઈ બલિદાન;
પોતે જ છે મહાશક્તિ, એ નારીનું સન્માન.
વેદ અને શાસ્ત્રો ભલે, પુરુષોએ લખ્યાં હોય;
પણ સૃષ્ટિના સર્જનમાં, નારીનો જ જય હોય.
નારી તું નારાયણી, જગતનો આધાર છે;
ઘરની એ જ ડોર રાખે, એ જ સંસાર છે.
પુરુષ ભલે કમાય બહાર, ઘરમાં એની ધમક;
મૂળ તો સ્ત્રી છે, એ જ છે જીવનની ચમક.
વીર યોદ્ધાને જન્મ દે, જ્ઞાન એનું સિંચન;
માતા છે એ જગતની, સૌનું કરે પાલન.
જે ધરા પર ઊભા રહી, ફૂલે છે છાતી;
એ ધરતી પણ નારી છે, સહનશીલતાની જ્યોતિ.
બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશના, મૂળમાં શક્તિ એની;
દુર્ગા, લક્ષ્મી, સરસ્વતી, શક્તિઓ સર્જનની.
ક્યાંથી ખોટી પાડી શકશે કોઈ, આ વાતને, આ સત્યને?
DHAMAK.
