નાસરુદ્દીન હોજાની ચતુરાઈ – ‘કેટલ’ની રમુજી વાર્તા
એક ગામમાં નાસરુદ્દીન હોજાનો એક પડોશી રહેતો હતો, જેની પાસે એક સુંદર, મજબૂત અને ગ્લેઝડ કેટલ (ટોપલી) હતી. એ કેટલ ખૂબ કિંમતી અને સુંદર લાગતી હતી, અને હોજાને તેને જોઈને ઘણો લોભ થયો.
હોજા પોતાની બુદ્ધિ અને રમુજી ચતુરાઈ માટે જાણીતો હતો. તેણે વિચાર્યું કે કેવી રીતે આ કેટલ થોડા દિવસ માટે મેળવી શકાય અને કદાચ તેમાંથી કંઈક લાભ ઉઠાવી શકાય.ચતુરાઈનો આરંભ
એક દિવસ, હોજા પડોશી પાસે ગયો અને ખૂબ નમ્ર સ્વરે કહ્યું:
"મિત્ર, મારી કેટલ ખૂબ જૂની થઈ ગઈ છે. ટૂંક સમયમાં મારા સંબંધી ઘેર આવવાના છે, અને હું તેમને સારી રીતે ચા પીવડાવવા માગું છું. જો તું તારી કેટલ થોડા દિવસ માટે ઉધાર આપશે, તો હું તારા ઉપકાર માટે કાયમ આભારી રહીશ!"
પાડોશી થોડો સંકોચાયો. એ પોતાનું કેટલ કોઈને આપવું ઈચ્છતો નહોતો. પણ જોતાં-જોતાં, હોજાની નિર્દોષતા અને મીઠા શબ્દોમાં ફસાઈ ગયો. તેણે કઈક વિચાર્યું અને અંતે બોલ્યો:
"હોજા, હું આ કેટલ કોઈને ઉધાર આપતો નથી, પણ તું મારા મિત્ર છે. જો તું સાચે જ થોડા દિવસમાં પરત આપવાનું વચન આપે, તો લઈ જઈશ."
હોજા ખુશ થઈ ગયો! તેણે ઉત્સાહથી કેટલ લીધું અને ઘરે લઈ ગયો.કેટલની ‘ડિલિવરી’
કેટલાક દિવસો વીતી ગયા. પાડોશી રાહ જોતો રહ્યો, પણ હોજા કેટલ પાછું આપવા ન આવ્યો. એ ચિંતિત થયો, "ક્યાય હોજાએ મારી કેટલ ગટકાવી તો નહીં?"
અંતે, તે હોજાના ઘરે ગયો અને વાચકસ્વરે બોલ્યો:
"હોજા ભાઈ, મારી કેટલ ક્યાં છે?"
હોજાએ ખૂબ ગંભીર ચહેરો બનાવ્યો, ઊંડો શ્વાસ લીધો અને દુઃખદ સ્વરે જવાબ આપ્યો:
"હાય હાય! મિત્ર, તને દુઃખદ સમાચાર આપવા પડે છે. તારી કેટલનું અવસાન થઈ ગયું!"તર્ક અને વિવાદ
પાડોશી ચોંકી ઉઠ્યો. "શું?! કેટલ મરી ગઈ? એ કેવી રીતે મરી શકે? એ તો માટીની છે!"
હોજાએ શાંતિથી જવાબ આપ્યો, "મિત્ર, તું એ માની શક્યો કે તારી કેટલ માતા બની અને બાળક પેદા કર્યું... તો હવે એ મરી પણ શકે કે નહીં?"
પાડોશી હવે ગૂંચવાઈ ગયો. એનો ગુસ્સો વધતો ગયો. "હોજા, આ તું કઈ બકवास કરે છે?! માટીની કેટલને બચ્ચું થાય?!"
હોજાએ નિર્દોષ ભાવે ખભા ઉચક્યા અને કહ્યું, "હા, જો કેટલ જીવંત હોતી, તો મરી શકે નહીં. પણ તું પહેલા એ માની ગયું કે કેટલ માતા બની અને બાળક પેદા કર્યું. હવે, જ્યાં જન્મ છે, ત્યાં મરણ પણ છે!"હોજાની ચતુરાઈ અને પડોશીની હાર
પાડોશી ઉકળતો રહ્યો, પણ હોજાના તર્ક સામે બોલી શું શકે? જો કેટલ બાળક પેદા કરી શકે, તો એ મરી પણ શકે – એવું ના કહે એ હોતું?
હોજાની બુદ્ધિએ એ Speechless કરી દીધો!
અંતે, પડોશી નિરાશ થઈને માથું પકડીને પાછો ગયો, અને હોજા હળવી મિસ્કાન સાથે બેસી ગયો – એક કપ ચા સાથે, પણ હવે બે કેટલમાં!
સમાપ્ત
હું નાસરુદ્દીન હોજાના હકીકતમાં કેવી દેખાતા હતા એ વિશે વધુ એ સમયની કોઈ તસ્વીરો તો ઉપલબ્ધ નથી, પણ ઈતિહાસમાં અને પ્રચલિત વાર્તાઓમાં તેમની જે છબી ઊભી થાય છે, એ મુજબ:તેઓ સામાન્ય રીતે સફેદ કે ઘેરા રંગના લાંબા ચોગા (કફ્તાન) અને પરંપરાગત તુર્કી શિરસ્ત્રાણ (ટોપી) પહેરતા હતા.ગધેડા પર સવાર રહેતા, અને ઘણી વાર ગધેડા પર ઊંધા બેસતા, જે તેમના વિચારશીલ અને વિદ્રોહી સ્વભાવનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.ઉમરના એક તબક્કે તેઓ ધૂંધાળું સફેદ દાઢી ધરાવતા, અને ચહેરા પર હંમેશા એક કટાક્ષભરી સ્મિત હોય.તેઓ એક સૂફી વિદ્વાન અને શિક્ષક પણ હતા, એટલે તેમનું વેશભૂષા અને demeanour એક ગૌરવશાળી બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ જેવું હોય.
નાસરુદ્દીન હોજા એક લોકપ્રિય અને પ્રેરણાદાયક પાત્ર છે, જેની કથાઓ હાસ્ય અને જીવનશીખ બંને .
