પુસ્તક : ઇકીગાઈ (Ikigai)
ઉપશીર્ષક: ધ જાપાનીઝ સિક્રેટ ટુ અ લોંગ એન્ડ હેપી લાઈફ
લેખકો: હેક્ટર ગાર્સિયા અને ફ્રાન્સેસ્ક મિરાલેસ
'ઇકીગાઈ' પુસ્તક માત્ર એક પુસ્તક નથી, પરંતુ જીવન જીવવાની એક કળા છે. આ પુસ્તક જાપાનના ઓકિનાવા ટાપુ પર રહેતા લોકોના જીવન પર આધારિત છે, જેઓ દુનિયામાં સૌથી લાંબુ અને સ્વસ્થ જીવન જીવે છે.
1. ઇકીગાઈનો અર્થ શું છે?
જાપાનીઝ ભામાં 'ઇકી' (Iki) એટલે 'જીવન' અને 'ગાઈ' (gai) એટલે 'મૂલ્ય' અથવા 'હેતુ'. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, "સવારે પથારીમાંથી ઉઠવાનું કારણ."
લેખકો સમજાવે છે કે દરેક વ્યક્તિની અંદર એક ઇકીગાઈ છુપાયેલી હોય છે. તેને શોધવા માટે ચાર મુખ્ય બાબતોનું સંતુલન જરૂરી છે:
1. તમને શું ગમે છે? (What you love)
2. તમે શેમાં કુશળ છો? (What you are good at)
3. દુનિયાને શેની જરૂર છે? (What the world needs)
4. તમને શેના માટે પૈસા મળી શકે છે? (What you can be paid for)
જ્યારે આ ચારેય બાબતો મળે છે, ત્યારે તમે તમારી સાચી 'ઇકીગાઈ' પામો છો.
2. પુસ્તકના મુખ્ય વિચારો અને શીખ (Key Takeaways)
આ પુસ્તક માત્ર ફિલોસોફી નથી, તેમાં વ્યવહારિક જીવનશૈલીના નિયમો પણ છે. અહીં તેના મુખ્ય મુદ્દાઓ છે:
A) હારા હાચી બુ (Hara Hachi Bu - ૮૦% નો નિયમ)
ઓકિનાવાના લોકો ક્યારેય પેટ ભરીને જમતા નથી. તેઓ કહે છે કે જ્યારે તમને લાગે કે તમારું પેટ ૮૦% ભરાઈ ગયું છે, ત્યારે જમવાનું બંધ કરી દો. આનાથી પાચનતંત્ર પર બોજ ઓછો પડે છે અને શરીરમાં આળસ આવતી નથી.
B) નિવૃત્તિ જેવો કોઈ શબ્દ નથી
જાપાનીઝ લોકો માને છે કે જ્યાં સુધી શરીર સાથ આપે ત્યાં સુધી કામ કરતા રહેવું જોઈએ. તેઓ નિવૃત્ત થઈને બેસી રહેવાને બદલે બાગકામ, સમાજસેવા કે પોતાના ગમતા કામમાં વ્યસ્ત રહે છે. આ સક્રિયતા જ તેમના લાંબા જીવનનું રહસ્ય છે.
C) મોઆઈ (Moai - મિત્રોનું વર્તુળ)
એકલતા એ સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. ઓકિનાવાના લોકો 'મોઆઈ' બનાવે છે, એટલે કે એવા મિત્રોનું જૂથ જે સુખ-દુઃખમાં એકબીજાની સાથે ઊભા રહે. ગાઢ સામાજિક સંબંધો તણાવ ઘટાડે છે.
D) ફ્લો (Flow) માં રહેવું
જ્યારે તમે કોઈ કામમાં એટલા તલ્લીન થઈ જાઓ કે સમયનું ભાન જ ન રહે, ત્યારે તમે 'ફ્લો' સ્ટેટમાં હોવ છો. લેખકો કહે છે કે જે કામમાં તમને આવો આનંદ મળે, તે કામ વધુ કરવું જોઈએ. તે માનસિક શાંતિ આપે છે.
E) ધીમી ગતિએ જીવવું (Slow Living)
આધુનિક યુગની ભાગદોડથી વિપરીત, આ પુસ્તક શીખવે છે કે ઉતાવળ કરવી એ જીવનની ગુણવત્તા ઘટાડે છે. ધીમે ચાલવું, શાંતિથી જમવું અને વર્તમાન ક્ષણનો આનંદ લેવો એ દીર્ઘાયુની ચાવી છે.
3. પુસ્તકની ખાસિયતો (Pros)
સરળ ભાષા: ગંભીર વિષય હોવા છતાં, લેખકોએ ખૂબ જ સરળ અને રસપ્રદ શૈલીમાં લખ્યું છે.
વૈજ્ઞાનિક અભિગમ: બ્લુ ઝોન્સ (Blue Zones) ના અભ્યાસ અને લોગોથેરાપી (Logotherapy) જેવા મનોવૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંતોનો પણ ઉલ્લેખ છે.
સંપૂર્ણ માર્ગદર્શક: આ પુસ્તક માત્ર માનસિક જ નહીં, પણ શારીરિક સ્વાસ્થ્ય (ડાયટ, સૂર્યનમસ્કાર, રેડિયો તાઈસો કસરત) વિશે પણ વાત કરે છે
4. મારી દ્રષ્ટિએ (Critical Analysis)
જો તમે કોઈ જાદુઈ ફોર્મ્યુલા શોધી રહ્યા હોવ તો આ પુસ્તક તેના માટે નથી. આ પુસ્તક તમને એ યાદ અપાવે છે જે આપણે કદાચ જાણીએ છીએ પણ અમલમાં નથી મૂકતા.
તે ભારતીય સંસ્કૃતિના "યોગ" અને "મિતાહાર" (માપસરનું ભોજન) ના સિદ્ધાંતો સાથે ઘણું મળતું આવે છે.
કેટલાક વાચકોને લાગી શકે કે તેમાં 'ઇકીગાઈ' શોધવાની પ્રક્રિયા કરતા 'સ્વસ્થ જીવનશૈલી' પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
5. નિષ્કર્ષ
"ઇકીગાઈ" એ એક શાંત અને સુખી જીવન જીવવા માટેનું ઉત્તમ પુસ્તક છે. જે લોકો જીવનમાં તણાવ અનુભવે છે, અથવા જેમને એવું લાગે છે કે તેમના જીવનનો કોઈ હેતુ નથી, તેમણે આ પુસ્તક અવશ્ય વાંચવું જોઈએ. તે તમને શીખવશે કે સુખ મોટી સફળતાઓમાં નહીં, પણ રોજિંદા જીવનની નાની-નાની ખુશીઓમાં અને અર્થપૂર્ણ કામમાં રહેલું છે.
પુસ્તકનું સાર વાક્ય: "ફક્ત જીવવા ખાતર ન જીવો, પણ જીવવા માટેનું એક કારણ શોધો."
------------------------------------------------------------------------------
તમારી પોતાની 'ઇકીગાઈ' શોધવા માટે અહીં એક કસરત (Exercise) છે. આ માટે તમારે થોડો શાંત સમય કાઢવો પડશે. એક નોટબુક અને પેન લો અને તમારી જાતને પૂછો કે નીચેના ૪ વિભાગોમાં શું આવે છે.
તમારે નીચેના 4 પ્રશ્નોના પ્રામાણિક જવાબો લખવાના છે:
1. તમને શું કરવું સૌથી વધુ ગમે છે? (What do you love?)
આ લિસ્ટમાં એવી વસ્તુઓ લખો જે તમને ખૂબ જ આનંદ આપે છે.
એવું કયું કામ છે જે કરતી વખતે તમને સમયનું ભાન નથી રહેતું?
તમને શેમાં સૌથી વધુ ઉત્સાહ આવે છે?
ઉદાહરણ: લખવું, રસોઈ કરવી, શીખવવું, બાગકામ, કોડિંગ, ચિત્રો દોરવા વગેરે.
2. તમે કઈ બાબતમાં હોશિયાર/કુશળ છો? (What are you good at?)
અહીં તમારી કુશળતા (Skills) અને ટેલેન્ટ લખો.
તમે કુદરતી રીતે શેમાં સારા છો?
લોકો કઈ બાબત માટે તમારા વખાણ કરે છે અથવા તમારી સલાહ લે છે?
ઉદાહરણ: ગણિત, વાતચીત કરવી (Communication), સમસ્યા ઉકેલવી, સારું આયોજન કરવું, રમતગમત.
3. દુનિયાને શેની જરૂર છે? (What does the world need?)
તમે તમારી આસપાસ શું બદલાવ લાવવા માંગો છો અથવા લોકોને શું મદદ કરી શકો છો?
તમારા કયા કામથી બીજાનું ભલું થઈ શકે?
સમાજમાં એવી કઈ સમસ્યા છે જેનો ઉકેલ તમે લાવી શકો?
ઉદાહરણ: સારા શિક્ષણની જરૂર, સ્વચ્છ પર્યાવરણ, માનસિક શાંતિ, સારા સોફ્ટવેરની જરૂર.
4. તમને શેના માટે પૈસા મળી શકે છે? (What can you be paid for?)
આ વ્યવહારિક પ્રશ્ન છે. તમારી કઈ આવડતને તમે કરિયર બનાવી શકો?
તમે અત્યારે શું કામ કરીને કમાઈ રહ્યા છો?
ભવિષ્યમાં કયા કામ માટે લોકો તમને પૈસા ચૂકવવા તૈયાર થશે?
તમારું પરિણામ કેવી રીતે તપાસવું?
હવે તમે લખેલા જવાબોને સરખાવો:
જૂનૂન (Passion): તમને ગમતું કામ + જેમાં તમે હોશિયાર છો. (આ તમને ખુશી આપશે પણ પૈસા નહીં).
વ્યવસાય (Profession): જેમાં તમે હોશિયાર છો + જેના પૈસા મળે છે. (આ તમને આર્થિક સુરક્ષા આપશે પણ કદાચ કંટાળો આવી શકે).
નોકરી/કાર્યક્ષેત્ર (Vocation): જેના પૈસા મળે છે + દુનિયાને જેની જરૂર છે.
મિશન (Mission): દુનિયાને જેની જરૂર છે + તમને જે ગમે છે.
✨ તમારું સાચું 'ઇકીગાઈ' એ બિંદુ છે જ્યાં આ ચારેય બાબતો ભેગી થાય છે.
