ઘણા વર્ષો પહેલા, ગુજરાતના દક્ષિણ વિસ્તારમાં આવેલો એક અઘરું અને દુર્ગમ જંગલ “કાળી વન” તરીકે ઓળખાતો હતો. લોકો ત્યાં જવાનું પણ ટાળતા. લોકકથાઓમાં કહેવાતું કે એ જંગલમાં ક્યારેક અજાણી અવાજો સાંભળાતાં, અજાયબી આકારના જીવો દેખાતા અને કેટલાય લોકો એ જંગલમાં જઈને ક્યારેય પાછા આવ્યા ન હતાં.
ગામડું "બારમોતી" એ જંગલની કાંઠે આવેલું હતું. ત્યાં એક ઉત્સાહી અને જિજ્ઞાસુ યુવાન રહેતો - દિનેશ. દિનેશનો પિતાજી એક સમયના યાત્રિક હતા. તેમના મૃત્યુ પછી, દિનેશ તેમના જુના નકશા અને ડાયરીઓ વાંચી જંગલ વિશે વધુ જાણવા માંડ્યો. એક દિન તેણે એક પાનું જોયું જેમાં લખેલું હતું – "કાળી વનમાં રહસ્ય છે, પણ સાથે જીવલેણ ભય પણ છે." દિનેશનાં મનમાં પ્રશ્નો ઉઠ્યાં – આખરે કયો રહસ્ય? શું ખરેખર કોઈ ખજાનો છુપાયેલો છે?
દિનેશે નક્કી કર્યું કે હવે તો એ જંગલમાં જઈને સાચું પતાવવું છે. પોતાની સાથે તેણે લેપટોપ, કમ્પાસ, નકશો, પાણી, થોડો ખોરાક અને પિતાની જૂની ડાયરી પણ લઈ લીધી. બીજા દિવસે સવારે એ જંગલ તરફ નીકળી પડ્યો.
જંગલના પ્રથમ તબક્કે બધું સામાન્ય લાગતું હતું. બરફીલી છાંયાઓ, વિવિધ પંખીઓના અવાજ અને ઘન વનસ્પતિ. પણ ધીરે ધીરે એ જંગલની અંદર ઊંડે જતા, વાતાવરણ બદલાતું ગયું. અજાણ્યા ઝાડ, અવાજ જેવું કે કોઈથી ગાંઉ ખસતું હોય, અને અચાનક થતો અંધકાર એ બધું અસ્વાભાવિક હતું.
એ વખતે અચાનક તેને એક જૂની મંદિરની જેમ દેખાતી ઈમારત નજરે પડી. પથ્થરના દેવતાના મૂર્તિઓ અને ભંગાયેલો દરવાજો બતાવતો કે એ સ્થાન ઘણું જૂનું છે. દિનેશે આગળ વધીને દરવાજો ખોલ્યો, અંદર એક ગર્ભગૃહ હતો જેમાં દીવાલ પર પ્રાચીન લિપિમાં લખાણ હતું.
એ લખાણ તેનું ધ્યાન ખેંચ્યું:
> "જ્યાં સૂર્ય નીકળે ત્યાં ચાવી છે,
જ્યાં ચાંદ ઉગે ત્યાં દરવાજો છે,
અને જ્યાં માણસ ડરે, ત્યાં ખજાનો છે."
દિનેશે તરત ડાયરીમાં લખેલો નકશો ચકાસ્યો. તેણે સમજી લીધું કે આ ત્રણ અલગ અલગ સ્થાનોએ તેને જવું પડશે – પૂર્વ તરફ, પશ્ચિમ તરફ અને ઉત્તર તરફ જંગલમાં. એ એક રહસ્યમય ખજાનાની ઝાંખી હતી.
દિનેશે પહેલા "સૂર્ય નીકળે" એટલે કે પૂર્વ તરફ ચાલી શરૂ કરી. એ ભાગમાં જંગલ વધુ ઘન હતો, પણ એ પાર કરી એક પહાડ પર પહોંચ્યો. ત્યાં એક પથ્થરની નાની દુબળી શિલા હતી, જેમા એક નાનકડી ચાવી દફન હતી – ખૂબ જ જૂની, તાંબાની.
પછી તે પાછો આવી પશ્ચિમ તરફ ગયો – જ્યાં ચાંદ ઉગે. ત્યાં એક નદીકાંઠે એક મોટો વૃક્ષ હતો, એની ઉપર એક જટિલ દરવાજો બનાવેલો હતો – જેમ કે પથ્થરનું મકાન. દિનેશે ચાવી નાખી અને દરવાજો ખૂલી ગયો – અંદર એક ગૂફા જેવી જગ્યા હતી.
ગૂફાની અંદર પ્રવેશ કરતાં જ એક થંડક ભીંજાવતી લાગણી આવી. દિવાલ પર ભીંતચિત્રો હતાં – મનુષ્ય અને અજાણી જીવજંતુઓ વચ્ચેની લડાઈ દર્શાવતી. જાણે કે કોઈ યુદ્ધ થયો હોય. અહીંથી દિનેશે બીજું સૂચન વાંચ્યું – "જ્યાં ભય છે ત્યાં વિજય છે."
એ હવે ઉત્તર તરફ નીકળી – જ્યાં વનમાં લોકોને ભય લાગતો હતો. એ વિસ્તાર અંધકારમય અને ભયાનક હતો. અચાનક તેને અવાજ આવવા લાગ્યા – માણસના રડવાના, કોઈthing ટહૂકાટ કરતું હોય એવું. એ સમજી ગયો કે એ અહીંથી પાછો ફર્યા વગર આગળ વધવાનો નથી.
એ એક ઊંડા ખાડામાં ઉતર્યો – જેમાં એક જ્યોતિ જળતી હતી. ત્યાં એક મોટી લાકડાની પેઠી હતી – જે પર “દંડ” લખેલું હતું. દિનેશે કંપતા હાથથી પેઠી ખોલી. અંદર શું હતું?
નગદ રુપિયા નહોતાં. હીરા કે મોતી પણ નહોતા. પણ અંદર એક પુસ્તક હતું – ખૂબ જ જૂનું. એમાં લખેલું હતું કે માણસ જો પૃથ્વી સાથે સમજદારીપૂર્વક જીવે, તો જ સાચો ખજાનો પામે છે – શાંતિ, સંસ્કૃતિ અને સમૃદ્ધિ. ખજાનો સાચે કોઈ ચમકતી વસ્તુ નથી, પણ સમજદારી અને દયાભાવ છે.
દિનેશનું મન એકદમ શાંત થઈ ગયું. એજ ક્ષણે જ ચારેક હવા બદલાઈ, જંગલ ધીમે ધીમે શાંત લાગવા લાગ્યું. જાણે જંગલે તેને સાચી સમજ આપી હોય.
જ્યારે દિનેશ ગામ પાછો ફર્યો, ત્યારે એ માત્ર એ લોકો માટે યાત્રિક નહોતો, પણ માર્ગદર્શન આપનાર, શિક્ષક અને કહાનીઓનો જીવંત પુરાવો બની ગયો. લોકો હવે જંગલથી ડરતા નહોતા, પણ તેને સંભાળવાની અને સમજવાની દ્રષ્ટિથી જોવા લાગ્યા.
---
શિક્ષણ:
જ્યારે આપણે ભયમાંથી બહાર નીકળીએ છીએ, ત્યારે જ સાચો ખજાનો – આત્મસંતોષ અને જ્ઞાન – આપણને મળે છે.
ભાગ ૨: કાળી વનનું શાપિત રહસ્ય
દિનેશને હવે ખાતરી થઈ ગઈ હતી કે કાળી વન માત્ર ઝાડો અને ડરાવનાં અવાજોથી ભરેલું કોઈ સામાન્ય જંગલ નહોતું. એ એક જીવંત વારસો હતો, જ્યાં પૌરાણિક જ્ઞાન, ભયાનક ભૂલો અને અદૃશ્ય શક્તિઓ centuriesથી વસવાટ કરતી હતી.
દિનેશ હવે ગામમાં પ્રખ્યાત થઈ ગયો હતો. લોકો તેને ગૌરવથી “વનવિદ્વાન” કહવા લાગ્યા. પણ એક રાત્રે જ્યારે ગામમાં પવન ખૂબ જ વેગમાં ફૂંકાયો અને એક જ્યોતિ દિનેશના ખોળામાં પડી, ત્યારે એ સમજી ગયો કે કાળી વન એના માટે પૂરી નહીં થઈ... એ જંગલ એને પાછું બોલાવી રહ્યું છે.
એ જ્યોતિમાં દિનેશે એક સંદેશ વાંચ્યો:
> "જો સાચું મુક્તિ શોધવી છે, તો શાપિત વૃક્ષ સુધી પહોચો."
"પણ ધ્યાન રાખજે – હવે તું એકલા નથી."
આ સંદેશથી દિનેશનું મન ચંચળ થયું. શાપિત વૃક્ષ? શું એ જે પહેલા જોયું નહોતું એવું કંઈ છે? કોણ બીજું છે તેના સાથે?
આ વખતની યાત્રા માટે દિનેશ એકલોએ જવાનું નક્કી ન કર્યું. તેણે પોતાના બે જુના મિત્રોને સાથે મળાવ્યા – હિમાંશુ, જે શાસ્ત્રીય જ્ઞાનમાં પારંગત હતો, અને અંજલી, જેને ઐતિહાસિક ખંડરોનું અભ્યાસ હતું.
ત્રણે મિત્રો જંગલમાં ફરી પ્રવેશ્યા. પહેલાં કરતાં વાતાવરણ વધુ ભયાનક હતું. ઢળતી સાંજમાં ઝાડો જમીન તરફ વળેલા લાગતા હતા, પાંદડાઓમાંથી એક પ્રકારની સીસકાટ જેવી અવાજ આવતી હતી. હિમાંશુએ કહ્યું:
"આ શક્તિ કોઈના થકી બંધાયેલ છે... કદાચ કોઈ શાપનાં કારણે..."
જ્યારે તેઓ મધ્યવર્તી જંગલ પાસે પહોંચ્યા, તોય એક વિશાળ વૃક્ષ તેમને દેખાયું – સંપૂર્ણ કાળાં પાંદડાવાળું, એની આસપાસ એક પણ પક્ષી કે પ્રાણી નહોતું. વૃક્ષની છાંયામાં એક ભટકતું મૂર્તિમાન અંધારું દેખાતું હતું.
ત્યારે અચાનક એક અવાજ ફાટ્યો –
> "તું પાછો આવી ગયો છે, દિનેશ... પણ હવે ઉપકાર માટે નહીં – પરિણામ માટે!"
એ અવાજ કોઈ માનવીનો નહોતો. શાસન કરતા અવાજ જેવો લાગતો હતો. દિનેશ, હિમાંશુ અને અંજલીએ તરત જ દીવાલ જેવી ઊંચાઈએ ઊગેલા વૃક્ષના તણખાઓ વચ્ચે પ્રવેશ કર્યો.
અંદર એક દિવાલ પર છબી હતી – જેમાં પુરાતન સમયમાં ૩ યાત્રિકો એ જ વૃક્ષ નીચે ભેટેલા જોવા મળતા. હિમાંશુ એ વાંચ્યું:
> "આ વૃક્ષ એ શાપિત જ્ઞાનનું વન છે. એકવાર કઈંક ખોટું કામ કરનારાને જીવનભર વળતો ફટકો મળતો રહે છે.
માફી અને યથાર્થ માત્ર સાચા હૃદય અને ત્યાગથી જ મળે."
અંજલીએ તૂરંત યાદ કરાવ્યું:
"દિનેશ! તારી પિતાની ડાયરીમાં લખેલું કે કોઈ યુદ્ધને કારણે જંગલ શાપિત બન્યું હતું... શું એ જ યુદ્ધ આનાં મૂળમાં છે?"
ત્યારે જ દિનેશે એક શિલા ખસેડી – નીચે એક નગર દેખાયું. “ભૂમિભ્રમ નગર” – એક ગુપ્ત શહેર જે આ જંગલની અંદર શતાબ્દીઓથી છુપાયેલું હતું.
એ શહેરમાં ઊતરતાં જ તેમનું સ્વાગત કરતી એક વિધવા જેવી પ્રતિમા જીવંત થઈ ગઈ. તેણે કહ્યું:
> "આ શહેરના લોકો જ્ઞાનનો દુરુપયોગ કરતા. એક વિજ્ઞાનીએ અમર થવાના પ્રયત્નમાં સમગ્ર શહેરને શાપ આપ્યો – હવે દરેક વાત સ્મૃતિ બની ગઈ. જંગલ એ શાપને સાચવી રહ્યો છે."
> "એ શાપ તૂટશે ત્યારે જ જ્યારે કોઈ ભય વિના ખોટું નક્કી કરનારાની ક્ષમામાં આગળ વધશે."
દિનેશ, હિમાંશુ અને અંજલીએ શહેરમાં ફરી એક વખત તપાસ કરી. શહેરમાં ભ્રમાવતા રહસ્યમય જીવો હતા, જે સપનાના ગૂંચવાડામાં દૃશ્યમાન થતા અને અદૃશ્ય થઈ જતા. આ બધા વચ્ચે એક જગ્યા હતી – “શોધ વેદિકા” – જ્યાં એક પથ્થર પર લખેલું હતું:
> "જ્યારે ભયથી નહિ, પ્રેમથી કોઈ આગળ વધે, ત્યારે જ વાસ્તવમાં મુક્તિ મળે."
એ પથ્થર પર એક લોહીના તપેલામાં છૂપાયેલું એક ધબકતું પુસ્તક હતું. દિનેશે તેને બહાર કાઢ્યું – એમાં લખેલું હતું:
> "આ જંગલ હવે તારો માર્ગ છે. તું શાપ તોડી શકે છે, જો તું તારી મર્યાદા પાર નહીં કરે."
તે દિવસે દિનેશે એક વચન આપ્યું – "હવે જંગલનો ઉપયોગ અંધકાર માટે નહીં, પણ પ્રકાશ માટે થશે." અને જંગલનો રંગ હળવો થવા લાગ્યો. કાળા વૃક્ષનું પાંદડું ધીમે ધીમે લીલું થવા લાગ્યું.
---
અંત, કે શરુઆત?
જ્યારે દિનેશ અને તેના મિત્રો ગામે પાછા ફર્યા, ત્યારે વાત ફક્ત રહસ્યમય જંગલની નહોતી, પણ એ વાતની હતી કે સાચો ખજાનો – એ જ્ઞાન, નિષ્ઠા અને પ્રેમ છે. હવે "કાળી વન"નું નામ બદલીને "પ્રકાશ વન" રાખવામાં આવ્યું. વિદ્યાર્થીઓ અને વિદ્વાનો ત્યાં સંશોધન માટે આવવા લાગ્યા.
પણ જંગલ આખરે એક વર્ણવિહિન અવાજમાં એ ત્રણ મિત્રો સાથે ફરી એકવાર કહ્યું:
> "એક શાપ તૂટ્યો છે, પણ હજુ ઘણા બાકી છે... તૈનાથી યાત્રા તો શરૂ થઈ છે."
એક જંગલ – ભાગ ૩: છેલ્લો સંધિ
કાળી વન હવે પ્રકાશ વન બની ગયું હતું – ઓછામાં ઓછી લોકો માટે. પણ દિનેશ જાણતો હતો કે જ્યાં પ્રકાશ છે, ત્યાં છાંયાઓ પણ હોવી જ જોઈએ.
પહેલાંના અનુભવો પછી દિનેશ હવે વધુ નિષ્ઠાવાન બની ગયો હતો. ગામના બાળકોને જંગલનું જ્ઞાન આપતો, વનસંપત્તિ બચાવવાના અભિયાન ચલાવતો અને પોતાના જીવનને સેવા માટે અર્પતો રહ્યો. પણ એક રાત્રે ફરી એક અજાણી દિશામાંથી ઝાડોએ સુસવાટા કરતા અવાજ કર્યા. પંખીઓ એકસાથે ઉડી ગઈ. ધરતી થરથરાવા લાગી.
એજ સમયે દિનેશના સપનામાં એક દૃશ્ય આવ્યું – એક શુકલવસ્ત્રધારી વૃદ્ધ જણ ભયભીત અવાજમાં કહેતાં:
> "તને જે ખજાનો મળ્યો છે, તે શાશ્વત નથી. અંધકારનો મૂળ સ્ત્રોત હજુ જીવંત છે – જ્યાંથી આ બધું શરૂ થયું હતું.
જો તું ત્યાં ના પહોંચે, તો તે ફરી સમગ્ર જગતમાં ફેલાશે... એ જંગલ હવે ફરી કાળી થશે."
દિનેશે તરત જ હિમાંશુ અને અંજલીને સંદેશો મોકલ્યા – “એક અંતિમ યાત્રા. હવે હવે સંપૂર્ણ સત્ય સામે પહોંચી જવું પડશે.”
---
શાપનું મૂળ – “મૌન તળાવ”
ત્રણે મિત્રો ફરી જંગલ તરફ રવાના થયા – હવે તૃતીય અને સૌથી ગૂઢ ક્ષેત્ર તરફ, જ્યાં કોઈ માનવ પગલાં નહીં પડ્યા હોય એવું કહેવાતું હતું – "મૌન તળાવ". એવું માનવામાં આવતું કે આ તળાવની નીચે ‘અંધત્મ સ્ત્રોત’ છુપાયેલો છે, જ્યાંથી આખા જંગલમાં ભયજનક ઊર્જા વહેતી રહે છે.
તળાવ સુધી પહોંચતી વેળા જંગલ વધુ જ અચિંત્ય લાગતું હતું. વૃક્ષો અવાજ વિના હલન ચલન કરતા, અને ઝાંખા ધૂંધમાં દુર દેખાતી છાયાઓ દિન પ્રતિદિન વધુ માનવસમા લાગતી.
તળાવ પાસે પહોંચતાં, અચાનક હિમાંશુ ભૂસકાટમાં પડ્યો. જ્યારે દિનેશ અને અંજલીએ તેને બહાર કાઢ્યો, ત્યારે તેના હાથમાં કાળી લીપિમાં લખાયેલો દસ્તાવેજ હતો:
> "સત્ય માત્ર તે જ જાણી શકે છે, જે પોતાને ખોટા સાબિત કરવા તૈયાર હોય."
"મૌન એ અંત છે, પણ શરૂઆત પણ..."
તળાવની મધ્યમાં એક નાની નાવ હતી – વગર કીમ્સાવાર. ત્રણે એમાં ચઢ્યા અને મધ્ય ભાગે પહોંચ્યા. તળાવ એકદમ શાંત હતો. કંઈ અવાજ ન હતો. કોઈ તરંગ નહિ. કોઈ પંખી નહિ.
ત્યારે અચાનક તળાવ ઊંંડું થયું. નાવ તળાવમાં ખેચાતી ગઈ – અને એક નકામું પ્રકાશ ટિમટિમાયું.
આજ્ઞાત અંધકારમાં ત્રણેય અર્ધબેહોશ અવસ્થામાં ઊઠ્યા – નદીની નીચે એક ગુફા જેવી જગ્યા હતી – "અસ્તિત્વ ગુફા".
---
સત્યનો દર્શન – પાતાળના પાનું
અસ્તિત્વ ગુફામાં ભીતર ચાલતાં તેઓએ એક ઐનાકાર ભીંત જોયી – જેમાં દરેકએ પોતાનું એક “ભયંકર સ્વરૂપ” જોયું. દિનેશે જોયું કે એક દિવસ એ જ અજ્ઞાનતામાં આવી શકે છે – જે સામે એ લડી રહ્યો છે. અંજલીએ પોતાનું અહંકારભર્યું રૂપ જોયું. હિમાંશુએ પોતાનો ભયયુક્ત નિર્ણયરહિત સ્વભાવ જોયો.
ત્યારે એક અવાજ આવ્યો –
> "હવે તમારે સ્વમુલ્યાંકન કરવાનો છે.
સાચો લડવૈયો એ છે જે પોતાની અંદરના અંધકારથી લડે.
તમે તૈયાર છો?"
ત્રણે એકસાથે આંખો બંધ કરી યોગની અવસ્થામાં બેઠા. તળાવ ફરી ધીમે ધીમે લયમાં આવવા લાગ્યું. ગુફાની દિવાલ પર એક દ્વાર ખૂલી ગયો – એ દ્વારની પરત ફરવું શક્ય નહોતું.
આ અવકાશમાં પ્રવેશતા જ એક ઝળહળતું ઘોષણાવાર શરુ થયું –
> "આ હવે અંત છે – પ્રકાશ અને અંધકાર વચ્ચેનો યૂદ્ધ.
તમારું બધું ગુમ થઈ શકે છે, પણ અહીંથી સાચો શાંતિનો રસ્તો ખુલશે."
ત્યારે ત્રણેય જણાએ હાથમાં હાથ આપી એકબીજાની શક્તિ બની. સામે એક ગોળાકાર મંચ હતો – જેમાં એક કાળાગોળો ફરતો હતો. આ જ હતો અંધકારનો સ્ત્રોત.
---
અંતિમ સંઘર્ષ – અંતે પ્રકાશ
અંધકારનો સ્ત્રોત બોલી ઊઠ્યો –
> "દિનેશ! તું જેમ તારી શક્તિમાં ઊગ્યો છે, તેમ તું પડશું પણ એ જ ઊંચાઈથી.
તું માનવી છે – તારા અંદર પણ હું છું."
દિનેશે આગળ વધી કહ્યું:
> “હા, તું સાચું છે. પણ હું એકલો નથી. હવે હું ભયથી નહીં, પ્રેમથી જીવું છું. આ મારી સૌથી મોટી શક્તિ છે.”
હિમાંશુએ જ્ઞાનનો મંત્ર પઠન શરૂ કર્યો. અંજલીએ પોતાના હૃદયમાં દયાનું પ્રકાશ બહાર કાઢ્યું.
અંધકાર હવે વિચલિત થવા લાગ્યો. અંધકાર ચીસો પાડવા લાગ્યો. તળાવ ઉકળવા લાગ્યું.
ત્યારે દિનેશે અંતિમ વાક્ય કહ્યુ –
> "અહમ… ભય… હિંસા… હવે અંત આવે છે. તું હવે મુક્ત છે, અને હું પણ."
એટલું કહેતાં જ અંધકારના સ્ત્રોતે વિલિન થવાનું શરૂ કર્યું. ગુફા પ્રકાશથી ભરી ગઈ. તળાવ ફરી શાંત થયું.
---
સાચો ખજાનો
ત્રણે ફરી જમીન પર ઊગતા સૂર્યને જોયો. તળાવ હવે એક આદર્શ શાંત સ્થાન હતું – જ્યાં પક્ષીઓ ફરી ગુંજવા લાગ્યા. વન પુનઃ જીવંત થયું – હવે એમાં ભય નહોતો, પણ શાંતિ હતી.
ગામ પાછા ફરી, લોકોના ચહેરા પર આનંદ, આશ્ચર્ય અને શ્રદ્ધા હતી. દિનેશ હવે માત્ર યાત્રિક નહિ, અંતિમ સંધિના સાક્ષી બન્યો હતો.
---
અંતિમ વાક્ય:
> "જંગલ તો એક બહાનું છે –
સાચો અંધકાર અને પ્રકાશ માણસના અંદર રહે છે.
જયારે તું પોતાને ઓળખે છે, ત્યારે જ તું વાસ્તવમાં મુક્ત થાય છે."
એક જંગલ – ભાગ ૪: અંતિમ પ્રકાશ
પ્રકાશ વનમાં હવે શાંતિ છવાઈ ગઈ હતી. દિનેશ, હિમાંશુ અને અંજલીના સંઘર્ષ પછી શાપ તૂટ્યો હતો, અંધકારનો સ્ત્રોત વિલિન થયો હતો અને કાળાગોળો હવે માત્ર એક સ્મૃતિ રહ્યો હતો. પણ દિનેશ જાણતો હતો કે એક પરિચિત અંતે પણ કંઇક અસંપૂર્ણ રહી ગયું છે.
એક રાત્રે, દિનેશ ફરીથી જંગલમાં ચાલ્યો ગયો — એકલો.
એ જણતો હતો કે દરેક યાત્રા પછી એક “અંતિમ દ્વાર” હોય છે, જે આપણને આપણા અસ્તિત્વના અર્થ તરફ દોરે છે.
જંગલના મધ્યમાં હવે એક નવું વૃક્ષ ઉગ્યું હતું — રાતનો રંગ ધરાવતું, પણ પાંદડાંમાંથી ઝરતાં પ્રકાશ સાથે. એનું નામ હતું: “સંચિત વૃક્ષ” — જ્યાં બધું ભવિષ્ય અને ભૂતકાળ સાથે સંકળાયેલું હતું.
જ્યાં દિનેશ ઊભો રહ્યો, ત્યાંથી એક અજાણી અવાજ ઉઠી:
> "તને જે ખજાનો મળ્યો છે, તે માત્ર તારો નથી.
હવે તારે એને વહેંચવાનો છે.
આખા સંસારમાં ઘણી કાળી વન છે — છતાં કંઈક બદલાયલું નથી.**"
દિનેશ ચમકી ગયો.
એ અવાજ તેની અંદરનો “બુદ્ધિ સ્વર” હતો — જેને દિન પ્રતિદિન અવગણતો આવ્યો હતો.
---
જંગલની હદથી બહાર – યાત્રાનું વિસ્તરણ
દિનેશ હવે પોતાના આદર્શોને ગામની બહાર લઈ જવાનો નિર્ણય કરે છે.
તેણે એક નવું મિશન શરૂ કર્યું — "પ્રકાશ યાત્રા" — જેમાં તે ગામ-ગામ, શહેર-શહેર જઈને લોકોને એકજ સંદેશ આપતો:
> "તમારું કાળી વન તમારા અંદર છે – અને ખજાનો પણ.
જો તમારું દિલ ખોલશો, તો જંગલ કદી ડરાવનું નહીં લાગે.**"
હિમાંશુ અને અંજલીએ પણ અલગ માર્ગ પકડ્યા — હિમાંશુ now “વન વિજ્ઞાન કેન્દ્ર” ચલાવતો હતો, જ્યાં વિદ્યાર્થીઓ વનપ્રેમ અને પ્રાકૃતિક ગાઢજ્ઞાન શીખતા. અંજલીએ “પૂરાતત્વ સંગ્રહાલય” શરૂ કર્યું – જ્યાં જંગલના અવશેષો, મુદ્રાઓ અને શિલાઓનાં રહસ્યો ખુલતા.
પછી એકદિન… એક બાળક દિનેશ પાસે આવ્યું અને કહ્યું:
> "મારે પણ એ જંગલમાં જવું છે – પણ ડર લાગે છે. તમે કહો તો ચાલું."
દિનેશે બાળકની આંખોમાં જોઈને કહ્યું:
> "જાં – પણ ખાલી વન જોવા નહિ… તારા અંદરના ડરથી મૈત્રી કરવા જા.
અને યાદ રાખ — સાચો યોદ્ધા લડતો નથી… સમજતો છે.**"
---
પુનર્જન્મ – જંગલ હવે “જીવંત મંદિર”
સમયના પ્રવાહમાં "કાળી વન" હવે "જીવંત મંદિર" તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું. લોકો ત્યાં ભય નહીં, પણ અધ્યાત્મ માટે જતાં. જૂની મૂર્તિઓ ફરી સ્થાપિત થઈ. તે એક ભવ્ય “પ્રકાશ પર્વ” નું કેન્દ્ર બની ગયું – જ્યાં વર્ષમાં એક વખત આખા ગામે તળાવ પાસે દીવો મૂકીને આત્મચિંતન કરવું આવશ્યક બની ગયું.
દિનેશ હવે વૃદ્ધ બન્યો હતો – શ્વેત વસ્ત્રમાં, ધીમા સ્વર સાથે પોતાનું અનુભવ લોકોમાં વહેંચતો. પણ એક વાત એણે કદી ન કહી…
> "એજ વૃક્ષ જ્યાં શાપ હતો… હવે પણ રાત્રે મધ્યે ઝીણું ઝાકળું ઊતરે છે.
કેમ કે જો પ્રકાશ સદા રહેતો, તો આપણે કદી પોતાનું મુલ્યાંકન ન કરી શકતા…"
---
અંતિમ સંદેશ:
દિનેશે છેલ્લે એક પુસ્તક લખ્યું – "એક જંગલ – એક આત્મયાત્રા"
તેના અંતમાં લખેલું હતું:
> "જો તું ક્યારેક એકલોઘરાં હાશમાં ઊભો હોઈ,
અને આગળ ઘન અંધારું દેખાય…
તો ચાલતાં રહેજે.
કદાચ તું જ એ જેસો બનશે,
જેને કોઈક કાળે જંગલ પ્રકાશમાં ફેરવવો હશે."
---
અંતિમ શબ્દો:
> "જંગલ બદલાયો નહિ… આપણે બદલાયા છીએ.
અને કદાચ એ સાચી યાત્રા છે."
