ભાગ 5: પાંખોની સરહદ
પાટણની શાંતિભરી સાંજ હવે જુદી લાગી રહી હતી. જયારે કોઇ પ્યારી વિહંગ યાત્રા હવે અંત તરફ વધી રહી હોય, ત્યાંથી એક નવી શરૂઆતનું બીજું અધ્યાય ખૂલે છે. જાણે પાંખો હવે ક્યાંક સરહદની તરફ ઉડી રહી હોય – જ્યાં પ્રેમ, દુ:ખ, ઇચ્છાઓ અને એ રહસ્યો મળે છે કે જે માત્ર ભીતરમાં બોલે છે.
જનક માટે હવે એક નવી લડાઈ શરૂ થવાની હતી – માત્ર અશ્વિનની ભવિષ્ય માટે નહીં, પણ માયાના ભૂતકાળ સામે. એ કોઇ વિલન સાથેની લડાઈ નહોતી. એ એક એવા જીવન સાથેનો સંઘર્ષ હતો જેમાં સમય પોતે વિરોધી હતો.
કાવ્યા હવે જનક અને અશ્વિનના જીવનનો અભિન્ન ભાગ બની ગઈ હતી. એના સ્મિતથી ઘરની શૂન્યતા ઓગળી ગઈ હતી, પણ એ પ્રેમ કે સહાનુભૂતિ છે – એ કહી શકાય તેમ નહોતું.
એક સાંજ એ ત્રણેય ગિરનારની વાદળી પેઠે ફરવા ગયા. ત્યાં જનકે અશ્વિનને પૂછ્યું: "તને હવે શું જોઈએ છે?"
અશ્વિને એક નાનકડું નોટબુક કાઢ્યું અને કહ્યું, "મારે મારા વિશે જાણવું છે. મારી મમ્મી વિશે પણ."
એજ પ્રશ્ન હવે જનકના ભવિષ્યનો માર્ગ નક્કી કરવા જતો હતો. મમ્મી કોણ હતી? ક્યાં હતી? શા માટે દુર ગઈ હતી?
એ બંને કાવ્યાની મદદથી જૂની યાદગરીઓ ખૂલી રહ્યાં હતાં. માયાના બાળપણથી લઈને કોલેજના સમય સુધીની એક બાળમિત્ર ‘તન્વી’ હવે જીંદગીમાં પાછી આવી હતી.
તન્વીએ બતાવ્યું કે માયાની ભાભી ‘આભા’ હવે દિલ્હી નજીક એક NGO ચલાવતી હતી – જ્યાંની એક જૂની નોંધ અનુસાર માયા છેલ્લે ત્યાં 2015માં આવી હતી.
આ સંકેત હતો કે માયા ક્યાંક હતી. કદાચ જીવતી. કદાચ ગુમ.
એમ કહેવાતું હતું કે એ NGO કોઈને ઓળખપાત્ર રાખતું નહોતું. એમાં આવનારા લોકો તીવ્ર માનસિક આઘાતમાંથી પસાર થતા અને પોતાનું અસ્તિત્વ છોડી દેતા.
જનક, કાવ્યા અને અશ્વિન હવે દિલ્હી જતા થયા. અને એ પ્રવાસ માત્ર ભૌગોલિક ન હતો – પણ એક આંતરિક ભીતર ઊંડે ઉતરવાનો યાત્રા બની રહી હતી.
દિલ્હી પહોંચતાં એક અજાણ્યા NGOમાં એમણે પોતાનું નોંધાવ્યું. નામ બદલાવ્યું. એજ રીતે એએ પોતાને ‘સત્યમ’, ‘અલ્કા’ અને ‘અનુજ’ તરીકે ઓળખાવ્યાં.
અંદર દાખલ થતાની સાથે લાગ્યું કે દરેક દીવાલ અહીં એક એક અજાણી વાર્તા કહે છે. આખા ૧૪ દિવસ એમણે ત્યાં આપમેળે સેવાકાર્યમાં જોડાવાનું નક્કી કર્યું.
આ સમયમાં જનકે દરરોજ શોધ કરવી શરૂ કરી – જુના રેકોર્ડસ, ફોટોઝ, જૂની ડાયરીઝ…અને આખરે ૧૧માં દિવસે એને એક લાલ રંગના ફોલ્ડર પર નજર પડી – જેમાં લખેલું હતું: "મોહિની શર્મા (સમાન્ય નામ બદલ્યું છે) - 2015"
ફોટો જોઈને જનકનું હ્રદય ઊભું રહી ગયું. એ માયા હતી. પરંતુ ડોક્યુમેન્ટ્સમાં નોંધાયેલું હતું કે એ સ્ત્રી બહુ મોટી દૂર્ઘટના પછી અહીં પહોંચી હતી – પોતાનું નામ ભૂલી ગઈ હતી. પરિસ્થિતિ સુધર્યા બાદ એ અહીંથી વિલુપ્ત થઈ ગઈ હતી.
શું એ જીવતી હતી? શું એએ પાછું જાણ્યું કે એ કોણ છે?
NGOના સ્થાપક શ્રી હરેશભાઈએ કહ્યું: "હું એને હંમેશા યાદ રાખું છું. એની આંખોમાં અસીમ શાંતિ અને અસહ્ય પીડા હતી. પણ એક દિવસ એ રાત્રે ચાલતી થઈ. આપણે માનીએ છીએ કે કોઈએ એને પરિચિત રીતે ઓળખી હતી."
જનકના મનમાં શંકા ઊભી થઈ. શું કોઈ જાણીને માયાને દૂર લઈ ગયો હતો? કે એ માયાએ પોતે એક નવી ઓળખ સ્વીકારી હતી?
તે દિવસે જનકે કાવ્યા સાથે વાત કરી:
"કાવ્યા… જો માયા જીવતી હોય, પણ હવે કોઈ બીજું જીવન જીવી રહી હોય… તો શું હું તેને પાછું લાવી શકીશ?"
કાવ્યાએ શાંતિથી કહ્યું:
"શબ્દો તો પાછા બોલી શકાય. જીવન નહિ. જો એ ખુશ હોય તો તું એની શાંતિ માટે પોતે પાંખ ઓગાળી દે. અને જો એ તને શોધી રહી હોય, તો એને તારી પાંખો ઓળખી જશે."
એજ રાત્રે જનકને એક મેઇલ મળી. NGOના એક જુના વોલન્ટિયરે લખ્યું હતું:
> "મારે કહેવું છે કે મેં માયાને પાંચ વર્ષ પહેલાં નૈનિતાલના નજીક એક શાળામાં અધ્યાપિકા તરીકે જોયી હતી. એમનું નામ હતું – ‘મૌનિકા’"
જનકે તરત જ એ સ્થાન તરફ પ્રયાણ કર્યું.
નૈનિતાલની હવા થોડુંક જાણીતી લાગતી હતી. જાણે જ્યાં ક્યાંય સમય અટકી ગયો હોય. એ શાળાની બહાર એક વૃદ્ધ હાથમાં ચા લઈને બેઠા હતા. જનકે પૂછ્યું:
"અહીં મૌનિકા મેડમ છે?"
એ વૃદ્ધે કહ્યું: "હા, પણ આજે પખવાડિયાંથી શાળામાં આવી નથી. છેલ્લે એક પત્ર મોકલ્યો હતો, કે કોઈ પોતાને ઓળખી ન લે એથી દૂર જવું છે."
પત્રમાં લખેલું હતું:
> "શબ્દો વચ્ચે જીવવાનો પ્રયત્ન કર્યો… પણ યાદોને પણ એનું ઘર હોય છે. જો કોઇ તને ઓળખી જાય… તો પ્રેમ પાછો ફૂટે છે. અને હું ફરીથી તૂટવા નથી માંગતી. હું ઉડી રહી છું. જ્યાં સુધી શબ્દો પાંખ ન બને – ત્યાં સુધી શોધશો નહીં."
એ પત્ર પછી જનક તૂટ્યો નહિ – પણ ઊંડો થયો.
એ જાણતો હતો હવે એકમાત્ર માધ્યમ બચ્યું છે – એના પોતાના લખેલા શબ્દો. એણે પોતાની ડાયરી કાઢી. અને લખવાનું શરૂ કર્યું:
"માયાને શોધવાની યાત્રા હવે પૂરી નહિ થાય, કારણ કે એ યાત્રા હું છું. જે ત્યાં સુધી ચાલે છે જ્યાં સુધી સ્મૃતિઓ જીવે છે."
એ જ સમયે કાવ્યા અને અશ્વિન પાટણ પરત ફર્યાં. કાવ્યાએ પાછા જઈને માયાની આખી ડાયરીમાંથી નવી પુસ્તક તૈયાર કરવાની યોજના બનાવી.
અને જનક હવે એક નવી ઓળખથી લખતો રહ્યો… પાંખોની સરહદ પાર કરવા માટે.
