पुण्यातल्या एका निवांत संध्याकाळी, नेहमीप्रमाणे मी व्हॉट्सअ‍ॅपवरील मेसेज चाळत होतो. अचानक एका ग्रुपमधून एक मन हेलावून टाकणारी बातमी समजली—माझ्या जवळच्या मित्राच्या वडिलांचे निधन झाले होते. ‘तात्या’ म्हणून ज्यांना मी ओळखत होतो, त्या व्यक्तीचा आपल्यातून एकदमच एक्झिट झाला होता.
तात्या म्हणजे फक्त माझ्या मित्राचे वडील नव्हते, तर माझ्या बालपणाच्या आठवणींमध्येही ते एक अविभाज्य भाग होते. आमचे कुटुंब आणि त्यांचे कुटुंब अतिशय जवळचे. शहरं वेगळी असली, तरी मनं नेहमीच एकत्र. तात्यांचा सहजपणा, मोकळं वागणं आणि मुलांमध्ये मिसळण्याची सवय यामुळे आम्हा साऱ्यांना ते खूप प्रिय होते. त्यांच्या अचानक जाण्याचं दुःख मनाला भिडून गेलं.
मी तात्काळ मित्राला फोन केला. त्याचा स्वर फारच शोकाकुल होता. त्याने सांगितलं—तात्यांना पॅरालिसिसचा अटॅक आला होता. डॉक्टरांनी परिस्थिती चिंताजनक सांगितली आणि शेवटी ते गेले. शेवटच्या क्षणी त्यांनी माझी आठवण काढली होती, हे ऐकून माझे डोळे पाणावले. त्यांच्या आठवणींचा ओघ डोळ्यांसमोरून सरकू लागला.
त्या दिवशी मला कामावरून सुट्टी मिळाली नाही. पण मनात मी ठरवलं—अंत्यसंस्कारानंतरच्या तिसऱ्या दिवशी होणाऱ्या कार्यक्रमासाठी मी परंडा गावी नक्की जाणार. तात्यांच्या आठवणींना आणि त्यांच्या कुटुंबाला ही माझी शेवटची आदरांजली असणार होती.
पुण्याहून मी एका रात्रीच्या ट्रॅव्हल्सने निघालो. मित्राने सांगितलं होतं की परंडा लागल्यावर तो मला न्यायला येईल. पण नियतीला काहीतरी वेगळंच मंजूर होतं. रात्री साडेतीनच्या सुमारास बस थांबली. मी खाली उतरलो, आजूबाजूला पूर्ण शांतता होती, आणि समोर कोणीच नव्हतं. कॉल करायचा प्रयत्न केला, पण नेटवर्क नव्हतं. आसपासच्या प्रत्येक कोपऱ्यातून निवांत झोपलेल्या गावाचीच साक्ष मिळत होती.
त्या वेळी तिथे तीन पोलीस ड्युटीवर होते. त्यांच्या लक्षात मी पडलो. त्यांनी माझी विचारपूस केली. सुरुवातीला थोडंसं औपचारिक, पण माझ्या बोलण्यातून असहायता जाणवताच त्यांचा दृष्टिकोन लगेच बदलला. मी हळूहळू सगळं सांगितलं—कुठून आलोय, कुठे जायचंय, आणि का.
त्यांनी शांतपणे ऐकलं. एकजण म्हणाले, “काळजी करू नका, साहेब. आम्ही बघतो काहीतरी.” त्यांनी आपल्या मॅसेज नेटवर्कवरून मित्राच्या गावच्या स्थानिक ठाण्याशी संपर्क केला. थोडीफार माहिती मिळवली. मला वाटलं होतं, ड्युटी संपल्यावर ते आपल्या वाटेने जातील. पण त्यांच्या चेहऱ्यावर एक वेगळीच संवेदनशीलता होती.
चार वाजता त्यांची ड्युटी संपली. ड्युटी संपल्याचा एक फोटो त्यांनी घेतला आणि त्यापैकी एक पोलीस हवालदार स्वतःच्या गाडीवर मला घेऊन निघाले. त्या अंधारात, एका अपरिचित गावात, एका अधिकाऱ्याने एक अनोळखी माणूस म्हणून नव्हे, तर एक सख्यभाव म्हणून मला सामावून घेतलं. रस्त्यात गप्पा झाल्या, त्यांनी परंडा गावाबद्दल व परिसराबद्दल सांगितलं. वातावरण जरा मोकळं झालं.
तात्यांच्या घराजवळ पोहोचल्यावर मी त्यांना मनापासून धन्यवाद दिले. त्यांचा नम्र प्रतिसाद अजूनही लक्षात राहतो—“आमचं कामच आहे, लोकांची सेवा करणं. पण तुम्ही आमच्या डोळ्यात माणुसकी पाहिलीत, हेच खूप.”
त्या दिवशी मला एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवली—पोलिसांविषयी समाजात कितीही गैरसमज असले, तरी वेळेवर ते खऱ्या अर्थाने "माणुसकीच्या ड्युटीवर" असतात. त्यांच्या मनातही आपल्यासारखंच हळवेपण असतं, फक्त आपल्याला ते दिसायला हवं.
तात्यांचा कार्यक्रम पार पडला. मित्राच्या आईला भेटलो, त्यांचं सांत्वन केलं. त्यांनी डोळ्यात पाणी आणून सांगितलं, “तात्यांनी शेवटी तुझी आठवण काढली होती. म्हणाले होते, ‘तो येईल ना?’ तू आलास, हे त्यांना कुठे ना कुठे नक्की जाणवलं असेल.”
---
शिक्षण:
ही गोष्ट केवळ एका प्रवासाची नाही, तर माणुसकीच्या धाग्यांनी विणलेल्या संबंधांची आहे. जेव्हा आपण संकटात असतो, तेव्हा मदतीचा हात कुठूनही पुढे येऊ शकतो – अगदी वर्दीतील माणसांकडूनही. आज आपण अनेकदा पोलिसांविषयी नकारात्मक गोष्टी ऐकतो, पण अशा एखाद्या प्रसंगात जेव्हा ते आपल्या मदतीला येतात, तेव्हा "कर्तव्य" आणि "माणुसकी" यांचं खऱ्या अर्थाने मिश्रण पाहायला मिळतं.
आपण समाज म्हणून ही गोष्ट विसरू नये—वर्दीतले हे लोक केवळ कायदा पाळवतात असं नव्हे, तर माणुसकीचं कवचही होऊन उभे राहतात.
