ઘણા સમય પહેલાની વાત છે.
16 વર્ષે નયના ના લગ્ન ને થયા હતા
અને તે મુંબઈમાંથી સુરેન્દ્રનગર ખાતે સાસરે આવી.
નયનાનો પરિવાર મોટો હતો—ઘરમાં સાસુ, સસરા, દિયર,
દાદાજી-દાદી અને તેનું પતિ રમણીક—all in one roof.
નયનાના સાસુ સ્વભાવથી તો બહુ મીઠા બોલતા હતાં,પણ ધીમે ધીમે તેમણે નયનાના ખભા પર આખા ઘરની જવાબદારી મૂકી દીધી.
નયના આખો દિવસ કામમાં વ્યસ્ત રહેતી. પોતાના માટે સમય કાઢવાનું તો યાદ જ ન રહે.
ક્યાંય પણ બહાર પ્રસંગમાં જવાનું હોય તો તેના સાસુ જાતાં. જો કોઈ પૂછે કે, "કેમ વહુરાણી બહાર આવતી નથી?" તો તરત કહેતાં,
"એને ક્યાંય જવાનું શોખ નથી. બધાનું બહુ ધ્યાન રાખે છે, કોઈને કશી વાતની ખોટ પડવા દેતી નથી."
એટલું જ નહીં, કોઈ લગ્ન પ્રસંગ આવે તો કહે,
"દાદા-દાદી માટે ઘરમાં રસોડું કરવું પડે, નયના તો ઘરે જ રહી જાય. તારે વધારાનું કામ હોય તો ઘરમાં થઈ જાય, ખાલી ખાવા સારું શું ધક્કો ખાવો?"
સાસુશ્રી પોતે તૈયાર થઈને બહાર નીકળી પડતી. ઇસ્ત્રી ટાઈટ કપડાં પહેરીને ફટાકડી જેવી લાગતી.
કોઈ ઉઠામણું કે બેસણું હોય તો પણ કહે:
"નયનાને આવા પ્રસંગે હું નહિ મોકલું. નાની છે ને, મારા ગયા પછી બધે જશે."
અને કોઈ સારા પ્રસંગે પૂછે તો કહે:
"બસ, એ તો કામમાં એટલી ધીરી છે કે બહાર જવાનું થાય તો મોડું કરી દે."
સૌ કામકાજની જવાબદારી નયના પર.
શાકભાજી હોય કે ઘરવખરી, બહારની ખરીદી બધું સાસુ જ કરતા.
કોઈ કહે તો જવાબ આપે:
"એને તો દુનિયાદારીની ખબર જ નથી. અને થાકી પણ ન જાય ઘરના બધાં કામ પછી!"
રમણીક, નયનાનો પતિ, મિત્રો સાથે બહાર જાય—એમાં નયનાને કદી લઈ જતો નહીં.
તેને નયનાની સુંદરતા પર પણ શંકા રહેતી. જો કોઈએ નજર નયના પર ફેરવી તો રમણીકની આંખો બદલી જાય.
સમય વીતી ગયો. બે છોકરાં મોટા થઈ ગયા.
ઘરનો સંસાર ચાલતો હતો...
કે પછી નયનાથી સંસાર ચાલતો હતો?
પચીસ વર્ષ વીતી ગયા.
સૌથી મોટાં દીકરાની સુવાવળ વખતે નયના પિયર ગઈ.
રમણીક તેડવા આવ્યો. લાવા-જાવામાં નયનાના પપ્પા સાથે બોલાચાલી થઈ...
અને પિયરની વાટ બંધ થઈ ગઈ.
અમેં આ મોડી સવાર…
મુંબઈથી નયનાનો ભાઈ તારા આવ્યો—
"બાપુજી માંદા છે, હેલ્થ નબળી છે."
બાપુજી મિલકત વહેંચવાનું ઈચ્છતા હતાં.
રમણીકની પરવાનગી વિના તારા ટિકિટ લઈ આવ્યો.
નયના બપોરની ટ્રેનમાં બેઠી.
વર્ષો પછી ઘરની બહાર નીકળેલી નયના ટ્રેનની બારી પાસે ચુપચાપ બેસી ગઈ. બારી બહાર જોયા કરતી રહી. રમણીક પોતાનાં જ વિચારોમાં ખોવાયેલો હતો.
મુંબઇ આવી ગયું ખબર પણ ન પડી.
એક સ્ટેશન પરથી મરાઠી સ્ત્રી ટ્રેનમાં ચઢી. ટોપલીમાં ઘરકુકડી હતી. નયનાની સામે બેઠી.
નયનાએ ટોપલી જોઈ… ત્યારે મરાઠણ સ્ત્રીએ વાત ચાલુ કરી:
"ઘરની કુકડી છે. આજે દીકરાના ઘરે જમણ છે
ને, એની વહુ એ રાંધશે."
નયના એ સુંદર પક્ષીને જોતી રહી.
પણ મગજ અંદર ક્યાંક અટકી ગયું—એ શબ્દ પર...
"ઘરકુકડી."
એ શબ્દ જાણે કે પોતાના ઉપર બંધ દોસ્તો હોય એમ
—not aloud—but પોતાની અંદરથી અવાજ ઉઠ્યો:
"હું પણ તો એવી જ છું ને..."
જીવી રહી છું…
દોડું છું…
બધું સહન કરી રહી છું…
પણ બસ, ઘર માટે.
એ આંખોની ભીંતની અંદર કશુંક તૂટ્યું.
અને પછી…
અંતરની ઊંડાઈમાંથી一એક વાક્ય ઉપસી આવ્યું:
"ઘર માટે તો જીવવાનું જ છે,
પણ ઘરની વચ્ચે જાતને પણ ક્યાંક જાળવી રાખવી છે."
ટ્રેન મુંબઈ પહોંચી ગઈ હતી…
પણ નયના માટે તો આજે એક નવો જીવનમાર્ગ
ખુલ્યો હતો.
આ વાર્તામાંથી મળતો સંદેશ:
જીવનના દરેક સંજોગમાં સ્ત્રીએ ઘરના બધા સંબંધો નિભાવતા નિભાવતા પોતાને ક્યાંક ભૂલી જવાનું શીખી લીધું છે.
પણ વાર્તાની નાયિકા નયના જેવી કોઈ ક્ષણમાં અટકે છે, શ્વાસ લે છે… અને અંદરથી અચાનક સમજાય છે કે—પોતાનું અસ્તિત્વ પણ મહત્વનું છે.
ઘર માટે જીવવું ફરજ હોય શકે,
પણ પોતાને જાળવી રાખવું પણ એટલું જ જરૂરી છે.
શ્રદ્ધા, સહનશક્તિ અને સેવાના વચ્ચે ‘જાત’ ગુમ ન થાય—એ વાત હૃદયસ્પર્શી રીતે સમજાય છે.
એક સ્ત્રીની અંદર ઉદ્ભવતી આ સમજ, દરેક સ્ત્રીના અંતરમાં ક્યાંક ને ક્યાંક ઝીણવટભર્યા સ્પંદન સાથે અનુકૂણ પડે છે.
(અંત)
આ એક સ્ત્રી વિષયક વાર્તા છે જો તમને ગમે તો જરૂર પ્રતિભાવ અને લાયક આપજો તો હું તેના પર વધુ વાર્તા લખીશ
D h a m a k
The story book, ☘️ 📚
