યુદ્ધ પછીના વર્ષોમાં, તક્ષશિલા બદલાઈ ગયું હતું. જો કે શહેરની દીવાલો હજુ ઊભી હતી, પરંતુ તેની અંદર એક નવો યુગ શરૂ થયો હતો. તક્ષશિલા હવે માત્ર વિદ્યા અને શૌર્યનું કેન્દ્ર નહોતું, પરંતુ એક અપરાજિત અને અડગ કિલ્લો બની ગયું હતું.
તક્ષશિલાની રક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે મહારાજ આર્યન, આચાર્ય વરુણ અને વીર ભવિષ્યમાં આવનારા સંકટ માટે વધુ સુવ્યવસ્થિત રણનીતિ ગોઠવી રહ્યા હતા. તેઓએ તક્ષશિલાને એક અજેય સંસ્થાનમાં પરિવર્તિત કરવા માટે અનેક પ્રકારની સંરચનાત્મક અને યુદ્ધનીતિઓ અમલમાં મૂકી.
શહેરની સુરક્ષા માત્ર તલવાર અને કિલ્લેબંધીથી શક્ય નહોતી. તેથી, નવો રક્ષણાત્મક બંધારણ ઘડવામાં આવ્યું. આ પ્રક્રિયાને ચાર મુખ્ય સ્તરોમાં વહેંચવામાં આવી:
૧. ભૌતિક સુરક્ષા:
મજબૂત કિલ્લેબંધી: તક્ષશિલાની દીવાલોને વધુ મજબૂત બનાવવામાં આવી. પથ્થરની કળાત્મક અને સુવ્યવસ્થિત ગોઠવણી દ્વારા અજબની કિલ્લેબંધી ઊભી કરવામાં આવી.
ગુપ્ત દરવાજા અને ભૂગર્ભ માર્ગો: શહેરની અંદર અને બહાર જવા માટેના ગુપ્ત માર્ગો બનાવવામાં આવ્યા. આ માર્ગો માત્ર વિશિષ્ટ યોદ્ધાઓ અને રાજકીય આગેવાનો માટે ઉપલબ્ધ હતા.
સૈન્યની પુનઃરચના: તક્ષશિલાની સેનાને ચાર ભાગમાં વહેંચવામાં આવી:
મૂળ રક્ષા સેના: શહેરની અંદર અને બાહ્ય દીવાલો પર તૈનાત.
ગુપ્તચર દળ: જે શત્રુઓના ગુપ્ત કાર્યક્રમો પર નજર રાખે.
તત્કાળ પ્રતિક્રિયા દળ: જે કોઈ પણ હુમલાની સ્થિતિમાં તાત્કાલિક પ્રતિક્રિયા આપે.
વિશિષ્ટ યોદ્ધા દળ: જે અતિવિશિષ્ટ યુદ્ધકલા અને શસ્ત્રવિદ્યા ધરાવતા હતા.
૨. બૌદ્ધિક સુરક્ષા:
યુદ્ધનિતિ અને ગુપ્ત કલા: મહાવિદ્યાલયમાં ખાસ યુદ્ધકલા અને કૌટિલ્ય નીતિ શીખવવામાં આવતી. આ યુદ્ધકલા ફક્ત શસ્ત્રોથી નહીં પણ બુદ્ધિ દ્વારા યુદ્ધ જીતવાની પદ્ધતિઓ પર આધારિત હતી.
વિચારો અને જ્ઞાનનું સંરક્ષણ: તક્ષશિલાના મહાન ગ્રંથાલય માટે વિશેષ રક્ષણની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી. અહીં સંરક્ષણ માટે કડી સુરક્ષા સાથે ગુપ્ત ગ્રંથ ભંડાર પણ બનાવાયું.
ગુપ્ત ચિહ્ન અને સંકેત શાસ્ત્ર: રાજકીય અને સૈન્ય સૂચનાઓ ગુપ્ત ચિહ્નો અને સંકેતો દ્વારા આપવામાં આવતી.
૩. સામાજિક સુરક્ષા:
પ્રજાના જાગ્રતિ કાર્યક્રમો: લોકોમાં રાષ્ટ્રપ્રેમ અને રક્ષણ માટે કસોટીઓ લેવામાં આવી. પ્રજાને સુરક્ષાની મહત્વતા સમજાવાઈ.
વ્યાપારીઓ અને યાત્રિકોની તપાસ: શહેરમાં આવનાર અને જનાર દરેકની તપાસ કરાઈ. તબીબી પરીક્ષા અને ઓળખપત્રોનું પ્રાવધાન કરવામાં આવ્યું.
સંઘટિત સમાજ: તક્ષશિલામાં સમાજને વધુ સુવ્યવસ્થિત કરવા માટે વિવિધ ગિલ્ડ અને સંગઠનો રચાયા, જે આરોગ્ય, કાયદો અને વ્યવસ્થા, અને સાહિત્ય ક્ષેત્રે કામ કરે.
૪. આધ્યાત્મિક અને માનસિક સુરક્ષા:
ધર્મ અને શાસ્ત્રોના માધ્યમથી પ્રેરણા: તક્ષશિલામાં આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શકો અને તત્વજ્ઞાની દ્વારા લોકોમાં એકતા અને ધૈર્યનો સંદેશ આપવામાં આવ્યો.
યોધ્ધાઓ માટે વિશિષ્ટ ધ્યાન અને માનસિક તાલીમ: યુદ્ધમાં ધૈર્ય, સ્થિરતા અને એકાગ્રતા માટે યોદ્ધાઓને યોગ, પ્રાણાયામ અને ધ્યાનની તાલીમ આપવામાં આવી.
કટ્ટરપંથ અને દેશદ્રોહ સામે કડક પગલાં: જો કોઈ તક્ષશિલાના વિરોધમાં પ્રવૃત્તિ કરે, તો તેના પર સખત કાર્યવાહી કરવામાં આવતી.
નવું યુદ્ધકલા કેન્દ્ર:
તક્ષશિલામાં એક વિશિષ્ટ યુદ્ધકલા કેન્દ્ર બનાવવામાં આવ્યું, જ્યાં યુવાનોને નીચેની યુદ્ધકલા શીખવવામાં આવી:
મલ્યુધ્ધ (હસ્તમુક્તિ યુદ્ધ)
ધનુર્વિદ્યા (તીર-ધનુષ યુદ્ધ)
ચક્રવિહાર (વ્યૂહરચના યુક્ત યુદ્ધ)
અશ્વયુધ્ધ (ઘોડા પર યુદ્ધ)
મેઘનાદ વિદ્યા (ગુપ્ત હથિયારો અને ભ્રમકલા)
સુરક્ષા તંત્રની કડક અમલવારી:
દર વર્ષે તક્ષશિલાની સુરક્ષાની સમીક્ષા કરવામાં આવતી. સૈનિકોને કડક પરીક્ષાઓ અને તાલીમ આપવામાં આવતી. દર વર્ષે 'અગ્નિ પરીક્ષા' નામનો એક કાર્યક્રમ રાખવામાં આવ્યો, જેમાં યોદ્ધાઓની ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન થતું.
તક્ષશિલા હવે માત્ર વિદ્યા અને યુદ્ધકલા માટે જ પ્રખ્યાત ન હતી, પણ હવે તે અપરાજિત અને સુવ્યવસ્થિત સુરક્ષિત શહેર બની ગયું હતું.
આ સંકલિત સુરક્ષા યોજના દ્વારા, તક્ષશિલા ક્યારેય પરાજિત થઈ શકે એમ ન હતું. આચાર્ય વરુણ, મહારાજ આર્યન અને વીરની સાવચેતી અને કુશળતાને કારણે તક્ષશિલા માટે એક સોના જેવો યુગ શરૂ થયો હતો.
