ગુપ્તવંસાવલી- ભાગ -9
મગધ સેનાપતિ પુષ્યમિત્ર - ધૂમકેતુ
ધૂમકેતુ આ નવલિકાની શરૂઆત મહારાજ અશોકના વંશજો જ્યારે મગધ પર રાજ કરતા હોય છે ત્યારથી થાય છે.
મહારાજ અશોકે છેક કલિંગ સુધી સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર કર્યો હતો અને પછી બૌદ્ધ ધર્મ અંગીકાર કરી વિશ્વશાંતિનો સંદેશો આખા વિશ્વમાં ફેલાવ્યો હતો.પણ પછી કહેવત છે કે 'દિવા તળે અંધારું' તેજ પ્રમાણે તેના વંશજો તદ્દન સામર્થ્યહીન અને બુદ્ધિહીન નીકળે છે. તે કોઈ પણ જ્ઞાન વિના મહારાજ અશોકના શાંતી સૂત્રો પોપટની જેમ પઢતા રહેતા.હકીકતે તે બધા યુદ્ધથી ડરતા હતા. તેમાં છેલો શાશક બૃહદ્રથે તો ભીરુતાની સીમા પાર કરી દીધી. તે પોતાની આ નબળાઈ છુપાવવા ધર્મસભા અને શાંતિનું નાટક ચલાવતો અને તેની પાછળ રાજકોશમાંથી કાર્ષાપણો ખર્ચતો.તેનો મહાઆમત્મ્ય કૌંડીન્ય તેનો ફાયદો ઉઠાવી પોતે રાજા બનવાનું ષડયંત્ર કરતો હતો. આ બધામાં સેનાપતિ પુષ્યમિત્ર રાજાને સમજાવી વ્યવસ્થા સ્થાપવાનો અને સૈન્યને તૈયાર કરવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો પણ રાજા બૃહદ્રથ એકદમ ડરપોક અને જડબુદ્ધિ હતો જેને લીધે મગધનું રાજ્ય ગુમાવી દેવાની સ્થિતી આવી ગઈ હતી. પુષ્યમિત્ર ઋષિ પતંજલીની આજ્ઞાથી બૃહદ્રથની હત્યા કરે છે અને અમાત્મયને પકડી કારાગૃહમાં મૂકી દે છે અને પછી મગધનું મહત્વ ફરીથી સ્થાપવા અશ્વમેઘ યજ્ઞ કરે છે.
દેવ પતંજલીના મુખેથી એક અદભુત વાક્ય નીકળે છે.
• ધર્મમાં જ્યારે માત્ર બાહ્ય વસ્તુજ રહે છે ને વિચાર નાશ પામે છે, ત્યારે ધર્મના જેવી ભયંકર ક્રૂરતા જીવનમાં બીજી એકે નથી. એ આપઘાતી ક્રૂરતા આત્માને ઠગે છે ને હીણો બનાવે છે.
ધૂમકેતુ જેવા મહાન લેખકે ગુજરાતી ભાષાના ગૌરવને ખરેખર વધાર્યું છે.
