કૈલાસના રહસ્યો : એક રોમાંચક સફર
ખંડ – ૧
પ્રકરણ ૪: પાગલપન કે પરમજ્ઞાન?
બ્રહ્માંડનો નકશો: જૂની દોસ્તી, નવો સંઘર્ષ
શનિવારની સાંજ. સુરતનું અડાજણ વિસ્તાર જાણે કોઈ મેળામાં ફેરવાઈ ગયું હતું. લોકોના ટોળા, લારીઓ પર વાગતા ગીતો અને વાહનોના હોર્નનો અવાજ—આ બધું સામાન્ય દિવસોમાં મને જીવંત લાગતું, પણ આજે મારા મનમાં જે વાવાઝોડું ફૂંકાઈ રહ્યું હતું તેની સામે બહારનો આ બધો કોલાહલ સાવ બેસૂરો હતો. સોમવારે ચિરાગના ચિત્રની ઘટના પછીના પાંચ દિવસ મેં જાણે કોઈ ઘેનમાં, કોઈ અવાસ્તવિક દુનિયામાં વિતાવ્યા હતા. સ્કૂલના ક્લાસરૂમમાં હું ભૌતિક રીતે હાજર હતો, બોર્ડ પર સમીકરણો લખતો હતો, પણ મારું મન હિમાલયની કોઈ ગુફામાં ગણતરીઓ માંડી રહ્યું હતું. મારે હવે કોઈને તો કહેવું હતું. મારે મારા મનનો ભાર હળવો કરવો હતો. અને મિત્રો સિવાય બીજું કોણ હોય જે તમારી વાહિયાત વાતો પણ ગંભીરતાથી સાંભળે?
મેં મયંક, મિતેશ અને ભાવિકને ‘ધ કોફી કલ્ચર’ કાફેમાં બોલાવ્યા હતા. આ અમારી સામાન્ય જગ્યા નહોતી. સામાન્ય રીતે અમે તાપીના પાળા પર બેસતા કે કોઈ લોચાની લારી પર ઉભા રહેતા. પણ આજે મારે ગંભીરતા જોઈતી હતી. મારે એક પ્રેઝન્ટેશન આપવું હતું—મારા જીવનનું સૌથી મોટું પ્રેઝન્ટેશન. હું વહેલો પહોંચી ગયો હતો. ખૂણાના રાઉન્ડ ટેબલ પર બેસીને હું દરવાજા સામે તાકી રહ્યો હતો. થોડીવારમાં ત્રણેય આવ્યા. કોલેજના દિવસોની જેમ જ, મિતેશ સૌથી આગળ હતો, મયંક ફોનમાં વ્યસ્ત હતો અને ભાવિક ઉતાવળમાં હતો.
"ઓહ હો! સાહેબ!" મિતેશે ખુરશી ખેંચતા મજાક કરી. "આજે સરકારી પગાર ખાતામાં જમા થયો લાગે છે? લારી છોડીને સીધા કાફેમાં? શું વાત છે હાર્દિક?"
"પાર્ટી છે કે શું?" મયંકે ફોન ખિસ્સામાં મૂકતા પૂછ્યું.
શરૂઆતના પાંચ-દસ મિનિટ અમે એ જ જૂની વાતો કરી—કોલેજમાં કોણે કોને પ્રપોઝ કર્યું હતું, કયા પ્રોફેસરની નકલ કરતા હતા, અને અત્યારે કોની લાઈફમાં શું ચાલે છે. અમે હસતા હતા, પણ મારું હાસ્ય ખોખલું હતું. મને અંદરથી એક ઉતાવળ હતી. મારે મુદ્દા પર આવવું હતું.
"બસ હવે," ભાવિકે ઘડિયાળમાં જોતા કહ્યું. "જલ્દી બોલ શું કામ હતું? મારે રાત્રે ક્લાયન્ટ સાથે કોલ છે. વીકએન્ડમાં પણ સાલું કામ પીછો નથી છોડતું."
"તારે ક્લાયન્ટનો કોલ છે, અને મારે બ્રહ્માંડનો," મેં ગંભીર અવાજે કહ્યું. મારી આ વાત પર તેઓ હસી પડ્યા, પણ મેં સ્મિત પણ ન કર્યું ત્યારે તેઓ ચૂપ થઈ ગયા.
"શું થયું?" મયંકે પૂછ્યું.
મેં મારી બેગની ચેઈન ખોલી. ધીમેથી, જાણે કોઈ ખજાનો કાઢતો હોઉં તેમ, મેં વિશ્વનો મોટો નકશો કાઢ્યો અને તેને ટેબલ પર પાથરી દીધો. કોફીના મગ, સુગર પેકેટ્સ અને ટિશ્યુ પેપર બાજુ પર ખસી ગયા. તેની ઉપર મેં ડૉ. મુલદાસેવનું પુસ્તક, એક સ્ટીલની ફૂટપટ્ટી, પરિકર અને મારી ડાયરી મૂકી. ડાયરીના ખુલ્લા પાનાઓ વિચિત્ર ગણતરીઓ અને ત્રિકોણની આકૃતિઓથી ભરેલા હતા.
ત્રણેય મિત્રો એકબીજા સામે જોવા લાગ્યા. મયંક, જે પોતે ડોક્ટર હતો, તેણે મારી આંખોમાં જોયું. તેની નજર એક મિત્રની નહીં, પણ એક ડોક્ટરની હતી—જાણે તે મારી કીકીઓ તપાસી રહ્યો હોય.
"આ શું માંડ્યું છે તે?" મિતેશે ભ્રમરો સંકોચતા પૂછ્યું. "આ તારા સ્કૂલનો પ્રોજેક્ટ છે?"
"સાંભળો," મેં એક ઊંડો શ્વાસ લીધો. મારા હાથ પરસેવાથી ભીના થઈ ગયા હતા. "તમે લોકો મને પૂછતા હતા ને કે મને શું થયું છે? હું ક્યાં ખોવાયેલો છું? તો જુઓ આ."
મેં નકશા પર તિબેટના વિસ્તારમાં કરેલા એક લાલ ટપકાં પર કંપાતી આંગળી મૂકી.
"આ કૈલાશ છે," મેં કહ્યું. મારો અવાજ ધીમો પણ મક્કમ હતો. "આપણે અત્યાર સુધી એમ જ માનતા આવ્યા છીએ કે આ ભગવાન શિવનું સ્થાન છે, એક ધાર્મિક પર્વત છે. બરાબર? પણ આ અડધું સત્ય છે. મેં છેલ્લા એક મહિનામાં રાતોની રાતો જાગીને જે રિસર્ચ કર્યું છે, તે તમારું મગજ ફાડી નાખશે."
મેં ફૂટપટ્ટી લીધી અને નકશા પર એક લાઈન દોરી. "જુઓ, આ કૈલાશ છે. તેની બરાબર સામે પૃથ્વીની બીજી બાજુ મેક્સિકોના પિરામિડ છે. હવે આ લાઈન જુઓ... કૈલાશથી ઈજીપ્તના પિરામિડ. આ ત્રણેય એક સીધી રેખામાં આવે છે. શું આ સંજોગ છે?"
હું અટક્યો નહીં. હું સતત બોલતો ગયો, મારી આંખોમાં એક અલગ જ ચમક હતી. "રશિયન વૈજ્ઞાનિક ડૉ. અર્ન્સ્ટ મુલદાસેવ ૧૯૯૯માં ત્યાં ગયા હતા. તેમણે સાબિત કર્યું છે કે કૈલાશ કુદરતી પર્વત નથી. એ દુનિયાનો સૌથી મોટો માનવસર્જિત—અથવા કોઈ સુપર-હ્યુમન સભ્યતા દ્વારા નિર્મિત—પિરામિડ છે. તેની ચારેય બાજુઓ હોકાયંત્રની ચાર દિશાઓ સાથે બરાબર મેચ થાય છે. પ્રકૃતિ કાટખૂણા નથી બનાવતી, દોસ્તો!"
મિત્રોના ચહેરા પરના ભાવો બદલાઈ રહ્યા હતા. પહેલા મજાક હતી, પછી કુતૂહલ, અને હવે ધીમે ધીમે તેમના ચહેરા પર કંટાળો અને ચિંતા ઉપસી રહ્યા હતા. ભાવિક વારંવાર પગ હલાવી રહ્યો હતો, જે તેની અધીરાઈની નિશાની હતી.
"અને આ આંકડા જુઓ!" મેં ડાયરીનું પાનું ખોલ્યું જ્યાં મેં લાલ શાહીથી મોટા અક્ષરે લખ્યું હતું: ૬૬૬૬.
"કૈલાશની ઊંચાઈ ૬૬૬૬ મીટર છે. કૈલાશથી નોર્થ પોલ (ઉત્તર ધ્રુવ) નું અંતર બરાબર ૬૬૬૬ કિલોમીટર છે. અને કૈલાશથી સાઉથ પોલ (દક્ષિણ ધ્રુવ) નું અંતર બરાબર તેનાથી ડબલ, એટલે કે ૧૩૩૩૨ કિલોમીટર છે. શું પ્રકૃતિ આવું પરફેક્ટ ગણિત રચી શકે? ના! આ એક મેટ્રિક્સ છે. આ 'સીટી ઓફ ગોડ્સ' છે. ત્યાં સમય જુદી રીતે વહે છે. જે યાત્રીઓ ત્યાં ગયા છે તેમના નખ અને વાળ બે દિવસમાં બે અઠવાડિયા જેટલા વધી ગયા છે. ત્યાં વૃદ્ધત્વ ઝડપથી આવે છે."
હું હાંફી રહ્યો હતો. મારી છાતી ધડકતી હતી. "ત્યાં, એ પર્વતની અંદર, જમીનની નીચે ગુફાઓ છે જ્યાં હજારો વર્ષ જૂના ઋષિઓ અને કદાચ કોઈ પરગ્રહવાસીઓ 'સમાધિ' અવસ્થામાં છે. તેઓ ત્યાં 'જીન પૂલ' સાચવીને બેઠા છે. જો કાલે પૃથ્વી પર પ્રલય આવે, તો માનવજાતને ફરીથી શરૂ કરવા માટે ત્યાં બીજ પડ્યા છે. અને મને... મને ત્યાંથી બૂમ સંભળાય છે. મારે ત્યાં જવું છે. મારે એ જોવું છે."
મારી વાત પૂરી થઈ. મેં ટેબલ પર મુક્કો માર્યો. "બોલો, તમને શું લાગે છે?"
ટેબલ પર સ્મશાનવત શાંતિ છવાઈ ગઈ. વેઈટર ઓર્ડર લેવા આવ્યો પણ અમારા ચહેરા જોઈને પાછો જતો રહ્યો.
તિરાડ: સંઘર્ષ વિરુદ્ધ સગવડ
"હાર્દિક..." મયંકે છેવટે મૌન તોડ્યું. તેનો અવાજ ધીમો અને વ્યવસાયિક હતો. તેણે મારો હાથ પકડ્યો. "દોસ્ત, તું બરાબર તો છે ને? તું ક્યારે સૂતો છેલ્લે? તારી આંખો લાલ છે. તને ખબર છે, ઊંઘ ન આવવી એ મેનિયા નું પહેલું લક્ષણ છે."
"હું બરાબર છું મયંક! તું મારી થીયરી પર ધ્યાન આપ, મારા ચહેરા પર નહીં!" મેં હાથ ઝાટકી નાખ્યો.
"આ થીયરી નથી, હાર્દિક," મિતેશ વચ્ચે કૂદી પડ્યો. "આ... આ ગાંડપણ છે. ભાઈ, તું શિક્ષક છે. તું ભૂગોળ ભણાવે છે. અને તું આવી એલિયન્સ અને પિરામિડની વાતો કરે છે? આ બધું યુટ્યુબ પર જોયેલી કોન્સ્પિરસી થિયરી છે. વાસ્તવિકતા સાથે આને કોઈ લેવાદેવા નથી."
"તમે લોકો સમજતા કેમ નથી?" હું ઊભો થઈ ગયો. મારી ખુરશી પાછળ ધકેલાઈને અવાજ કરી ગઈ. કાફેમાં બીજા લોકો અમારી સામે જોવા લાગ્યા. "મેં પુરાવા આપ્યા! આ ગણિત... આ આંકડા..."
"આંકડાઓ ગમે તે સાબિત કરી શકે!" ભાવિક જોરથી બોલ્યો. તેનો અવાજ આખા કાફેમાં ગુંજ્યો. હવે તેની ધીરજ ખૂટી ગઈ હતી. "બેસી જા નીચે. તમાશો ન કર."
હું પરાણે બેઠો, પણ મારી અંદરનો લાવા ફાટવાની તૈયારીમાં હતો.
"જો હાર્દિક," ભાવિકે ટેબલ પર આગળ ઝૂકીને, આંખો ઝીણી કરીને કહ્યું. તેના કપાળ પર નસો ઉપસી આવી હતી. "અમારે તને આ કહેવું નહોતું, પણ હવે કહેવું પડશે. તું છેલ્લા મહિનાથી બહુ વિચિત્ર વર્તન કરે છે. તને ખબર છે તારી તકલીફ શું છે?"
"શું છે?" મેં પડકાર ફેંક્યો.
"આ એસ્કેપિઝમ (પલાયનવાદ) છે," ભાવિકે કઠોર શબ્દોમાં કહ્યું. "તને તારી સાદી, સીધી અને સુરક્ષિત જિંદગી બોરિંગ લાગે છે. તને હીરો બનવું છે. તને કંઈક અલગ કરવું છે જેથી તું સ્પેશિયલ ફીલ કરી શકે. પણ હકીકત એ છે હાર્દિક, કે તું બીમાર છે. તારે કૈલાશ જવાની જરૂર નથી, તારે મનોચિકિત્સક પાસે જવાની જરૂર છે. થોડી એન્ટી-ડિપ્રેસન્ટ દવાઓ લઈશ તો આ બધા 'દેવો' અને 'પિરામિડ' ગાયબ થઈ જશે."
"તમે મને ગાંડો ગણો છો?" મને આંચકો લાગ્યો. મારા મિત્રો? જેમની સાથે હું દરેક વાત શેર કરતો હતો?
અને ત્યારે, ભાવિકનો પિત્તો ગયો. તેણે ટેબલ પર પડેલા મારા કિંમતી નકશાને હડસેલો માર્યો. નકશો નીચે ગંદા ફ્લોર પર પડી ગયો.
"તમે લોકો તો કૂવાના દેડકા છો," મેં કડવાશથી કહ્યું. "સુરતની બહાર, પૈસાની બહાર તમને કશું દેખાતું જ નથી."
"હા ભાઈ, અમે દેડકા છીએ," ભાવિકે ગંભીર અવાજે કહ્યું. "અમે જમીન પર રહીએ છીએ. પણ તું હવામાં ઉડે છે, અને તું નીચે પટકાય એ પહેલાં અમારે તને ઝીલવો છે. પાગલપન અને પરમજ્ઞાન વચ્ચે બહુ પાતળી ભેદરેખા હોય છે, દોસ્ત."
હું એકલો પડી ગયો હતો.
તેના શબ્દો ગરમ તેલના છાંટાની જેમ મને ઉડ્યા. તે સાચો હતો? શું હું જવાબદારીઓથી ભાગી રહ્યો હતો?
"તો તને એમ લાગે છે કે મારે ભાગવું છે એટલે આ કરું છું?" મારો અવાજ ફાટી ગયો.
"મને એમ લાગે છે કે તું ડરપોક છે," ભાવિકે નિર્ણય સંભળાવી દીધો. "તારા મા-બાપ બિચારા તારા લગ્નના સપના જુએ છે અને તું બાવો બનીને ભાગવાની ફિરાકમાં છે."
વાતાવરણ તંગ થઈ ગયું. મિતેશ અને મયંક નીચું જોઈ ગયા. ભાવિકનો આક્રોશ કદાચ તેમના મનની વાત પણ હતી. હું એકલો પડી ગયો હતો. ભરી મહેફિલમાં, મારા જ મિત્રો વચ્ચે હું એકલો હતો.
હું ચૂપચાપ ઊભો થયો. નીચે પડેલો નકશો ઉઠાવ્યો. ધૂળ ખંખેરી. પુસ્તક બેગમાં મૂક્યું.
"ઠીક છે," મેં કહ્યું, મારો અવાજ હવે એકદમ શાંત હતો—બરફ જેવો ઠંડો. "તમારો આભાર. તમે મને આજે એક વાત શીખવાડી દીધી. સત્યના રસ્તા પર હંમેશા એકલા જ ચાલવું પડે છે. હું ગાંડો હોઈશ, પણ હું તમારી જેમ મરેલો નથી."
હું બિલ ચૂકવ્યા વગર, પાછું વળીને જોયા વગર કાફેની બહાર નીકળી ગયો. પાછળ મારા મિત્રો હતા, કદાચ તેઓ મને બૂમ પાડતા હતા, પણ મેં સાંભળ્યું નહીં. એ દિવસે મેં માત્ર એક કાફે નથી છોડ્યું, મેં મારી જૂની દુનિયા છોડી દીધી હતી.
અગાશી પરનું મૌન અને સ્વીકૃતિ
શનિવારના ઝઘડા પછી રવિવારની સવાર મારા માટે યાતના સમાન હતી. ગઈકાલે મિત્રો ગુમાવ્યા હતા, આજે મારે મારી સ્વતંત્રતા ગુમાવવાની હતી. પપ્પાના દબાણને કારણે હું વનિતાને જોવા જવા માટે તૈયાર થયો.
કતારગામના એક પોશ સોસાયટીના બંગલામાં અમે ગયા. ડ્રોઈંગરૂમમાં એ જ વર્ષો જૂનું, કંટાળાજનક સામાજિક નાટક ભજવાયું.
"આવો આવો, બેસો."
"છોકરો શું કરે છે?"
"છોકરીને રસોઈમાં શું આવડે છે?"
હું સોફા પર બેઠો બેઠો છત પરના પંખાને ગણી રહ્યો હતો. મારી નજર સામે હજુ કૈલાશનો નકશો તરવરતો હતો. ટ્રેમાં ચા અને નાસ્તો આવ્યા. છોકરી—વનિતા—શરમાતી શરમાતી આવી. તેણે આછા ગુલાબી રંગનો ડ્રેસ પહેર્યો હતો. મેં મનોમન નક્કી કરી લીધું હતું—આ કોઈ સામાન્ય, ઘરરખ્ખુ છોકરી હશે જેને ટીવી સિરિયલો અને શોપિંગ સિવાય કશામાં રસ નહીં હોય. બીજી એક 'ભાવિક' જે મને કહેશે કે હું ગાંડો છું.
"હવે છોકરા-છોકરીને થોડી અલગથી વાત કરવા દો," વનિતાના પપ્પાએ પ્રસ્તાવ મૂક્યો. "જાઓ બેટા, અગાશી પર જાઓ."
હું અને વનિતા અગાશી પર ગયા. સાંજ ઢળી રહી હતી. નીચે રસ્તા પર ટ્રાફિકનો અવાજ આવી રહ્યો હતો. રિક્ષાઓના ભડભડ અવાજ અને શાકભાજીવાળાની બૂમો—આ વાસ્તવિક દુનિયા હતી, અને હું એમાં ગૂંગળાઈ રહ્યો હતો.અમે પાંચ મિનિટ સુધી કશું જ બોલ્યા નહીં. બંને અગાશીની પાળી પકડીને અલગ અલગ દિશામાં જોઈ રહ્યા હતા. હું વિચારતો હતો કે કેવી રીતે 'ના' પાડવી. મારે આ સંસારમાં પડવું જ નહોતું.
"તમને... તમને આ બધું ગમે છે?" મેં છેવટે મૌન તોડ્યું. મારો અવાજ રુક્ષ હતો.
તે હસી. એક મુક્ત, ખડખડાટ હાસ્ય. હું ચોંકી ગયો. ફોટામાં જે કૃત્રિમ ઢીંગલી જેવી લાગતી હતી, તે હકીકતમાં જીવંત હતી.
"આ બધું એટલે? જોવા આવવાનું નાટક?" તેણે મારી સામે જોયું. તેની આંખોમાં એક સમજદારી હતી જેની મેં આશા નહોતી રાખી.
"હા," મેં કહ્યું.
"થોડું વિચિત્ર લાગે," તેણે કહ્યું, પાળી પરથી ધૂળ ખંખેરતા. "જાણે આપણે કોઈ શો-રૂમમાં ડિસ્પ્લે પર મુકાયેલી વસ્તુઓ હોઈએ. મને ખબર છે તમને શિક્ષક તરીકે કદાચ આ બધું બોરિંગ લાગતું હશે. તમારા ચહેરા પર લખેલું છે કે તમે અહીં આવવા નહોતા માંગતા. તમે પરાણે આવ્યા છો, બરાબર?"
હું સ્તબ્ધ થઈ ગયો. શું હું એટલો પારદર્શક હતો? "એટલું સ્પષ્ટ દેખાય છે?"
"હા," તે હસી. "અને સાચું કહું? મારે પણ હમણાં પરણવું નહોતું. પપ્પા કહે છે ઉંમર થઈ ગઈ, પણ મારે હજુ ઘણું કરવું છે. મારે બેંકની પરીક્ષા પાસ કરવી છે અને... મારે ટ્રાવેલ કરવું છે."
"ટ્રાવેલ?" મારા કાન ચમક્યા. આ શબ્દ મારા શબ્દકોશનો હતો.
"હા, મને ફરવાનો ગાંડો શોખ છે," વનિતાની આંખો ચમકી ઉઠી. હવે તે શરમાળ કન્યા નહોતી, પણ એક ઉત્સાહી યુવતી હતી. "ગયા વર્ષે મેં લેહ-લદ્દાખ જવા માટે પૈસા ભેગા કર્યા હતા. સોલો ટ્રીપ માટે. બેગ પણ પેક કરી લીધી હતી. પણ છેલ્લી ઘડીએ મમ્મીએ ના પાડી દીધી. 'છોકરી એકલી ન જાય'—એમ કહીને ટ્રીપ કેન્સલ કરાવી. હું આખો દિવસ રડી હતી."
આ વાક્યે મારા મનમાં એક આશા જગાડી. તેની પીડા મારી પીડા જેવી જ હતી. અમે બંને પોતપોતાના પાંજરામાં કેદ પંખીઓ હતા.
"મને પણ પર્વતો બહુ ગમે છે," મેં ધીમેથી કહ્યું, મારી અંદરનો બરફ પીગળવા લાગ્યો."હું પણ... હું પણ ક્યાંક જવા માંગુ છું."
અમારી વાતચીત અણધારી રીતે સરળ રહી. અમે એકબીજાને 'હા' પાડી દીધી. સગાઈ નક્કી થઈ ગઈ. મારા મા-બાપ ખુશ હતા, પણ હું સૌથી વધુ રાહત અનુભવતો હતો કે મને કોઈ એવું મળ્યું જે મને 'ગાંડો' નહીં, પણ 'સ્વપ્નદ્રષ્ટા' સમજી શકે.
સંગાથ
જોતજોતામાં ત્રણ મહિના વીતી ગયા. આ સમયગાળો મારા માટે વિચિત્ર રીતે વિરોધાભાસી રહ્યો. એક તરફ મારા મિત્રો સાથેનો સંબંધ તૂટી ગયો હતો. અમે વોટ્સએપ પર ઔપચારિક મેસેજ મોકલતા, પણ મળવાનું બંધ થઈ ગયું હતું. બીજી તરફ, વનિતા સાથેનો મારો સંબંધ કોઈ પુસ્તકના પ્રકરણોની જેમ ધીમે ધીમે ખૂલી રહ્યો હતો.
અમે માત્ર વાતો નહોતા કરતા, અમે એકબીજાને જાણતા હતા.
એક રવિવારે અમે સરથાણા નેચર પાર્કમાં ગયા હતા. પ્રાણીઓને જોવાને બદલે અમે એક શાંત બેન્ચ પર બેસી રહ્યા.
"તને ભગવાનમાં માને છે?" મેં પૂછ્યું હતું.
"હું વિજ્ઞાનમાં માનું છું," તેણે જવાબ આપ્યો હતો. "જે દેખાય છે એના કરતા જે નથી દેખાતું એમાં મને વધુ રસ છે."
એ દિવસે મને લાગ્યું કે કદાચ હું તેને મારી વાત કરી શકીશ.
બીજો પ્રસંગ વીર નર્મદ લાયબ્રેરીમાં બન્યો. હું ઇતિહાસના વિભાગમાં હતો અને તે ટ્રાવેલ સેક્શનમાં હતી. તે મારી પાસે આવી અને એક પુસ્તક બતાવ્યું—'Into the Wild'.
"આ વાંચ્યું છે?" તેણે પૂછ્યું.
"એક છોકરો બધું છોડીને અલાસ્કા જતો રહે છે. લોકો તેને ગાંડો કહેતા હતા, પણ મને લાગે છે કે તે સૌથી વધુ સમજદાર હતો."
મારા હૃદયના ધબકારા વધી ગયા. તે જાણે મારા મનની વાત વાંચી રહી હતી.
અંતે, એક સાંજે, અમે ડુમસના દરિયા કિનારે બેઠા હતા. ભરતીના મોજાં કાળા પથ્થરો સાથે અથડાઈ રહ્યા હતા. સૂર્યાસ્ત થઈ રહ્યો હતો અને આકાશમાં કેસરી અને જાંબલી રંગો ભળી રહ્યા હતા.
"હાર્દિક," વનિતાએ રેતીમાં આંગળી ફેરવતા પૂછ્યું. "તમે ઘણીવાર ખોવાયેલા રહો છો. તમારી આંખોમાં કંઈક છે જે તમે કહેતા નથી. કોઈ ટેન્શન છે?"
આ યોગ્ય સમય હતો. જો મારે જીવનભર તેની સાથે રહેવું હોય, તો મારે સત્ય કહેવું જ પડે.
"વનિતા, તને મેં કૈલાશ વિશે ક્યારેય વાત કરી છે?" મેં પૂછ્યું.
અને પછી, દરિયાના ઘૂઘવાટ વચ્ચે, મેં તેને મારા હૃદયનો નકશો બતાવ્યો. મેં તેને ચિરાગના સ્વપ્ન વિશે કહ્યું, ડૉ. મુલદાસેવની 'સીટી ઓફ ગોડ્સ' થિયરી વિશે કહ્યું, ૬૬૬૬ કિલોમીટરના ગણિત વિશે સમજાવ્યું, અને છેલ્લે, મારા હૃદયની સૌથી ઊંડી ઈચ્છા કહી: "વનિતા, મારે કૈલાશ જવું છે. માત્ર દર્શન કરવા નહીં, પણ ત્યાંના રહસ્યો શોધવા. અને કદાચ... કદાચ હું નોકરી છોડીને ત્યાં જવાનું વિચારી રહ્યો છું. આ વાત માટે મારા મિત્રો મને પાગલ કહે છે....હું.. ડર્યો....અટક્યો...."
હું અટક્યો. મને ડર હતો કે તે પણ ભાવિકની જેમ ઊભી થઈને ચાલી જશે.
વનિતા થોડીવાર ચૂપ રહી. તે ક્ષિતિજ સામે જોઈ રહી હતી. પછી તેણે મારા તરફ જોયું. તેના ચહેરા પર ગુસ્સો નહોતો, પણ એક અદભુત શાંતિ અને ઉત્તેજના હતી.
"હાર્દિક," તેણે મારા હાથ પર તેનો હાથ મૂક્યો. "આ પાગલપન નથી. આ તો બહુ... રોમાંચક છે!"
"શું?" મને મારા કાન પર વિશ્વાસ ન આવ્યો.
"હા!" તેની આંખોમાં ચમક હતી. "વિચારો, જો તમારી વાત સાચી હોય તો? લોકો તો આખી જિંદગી દાળ-ભાત ખાવામાં અને ટીવી જોવામાં કાઢી નાખે છે. તમારી પાસે એક 'મિશન' છે. મને ગર્વ છે કે હું એવા માણસ સાથે લગ્ન જઈ રહી છું જે ઘેટાંના ટોળામાં નથી."
"પણ... પણ હું ત્યાં જઈશ તો? આપણું શું થશે?" મેં ગળગળા થઈને પૂછ્યું.
"તમે જઈ આવજો,"તેણે સ્મિત સાથે કહ્યું.
"હું અહીં બધું સંભાળી લઈશ. અને કોને ખબર, કદાચ ભવિષ્યમાં હું પણ તમારી સાથે આવું. આજથી આપણે આ મિશનમાં પાર્ટનર."
એ દિવસે મને સમજાયું કે ઈશ્વર જ્યારે એક રસ્તો બંધ કરે છે , ત્યારે બીજો રસ્તો ખોલી આપે છે.
ધૂળમાં દબાયેલું સત્ય
લગ્નની તારીખ નજીક આવી રહી હતી. ઘરમાં સાફસફાઈનું કામ જોરશોરથી ચાલતું હતું. રવિવારની બપોરે મમ્મીએ મને હુકમ કર્યો, "હાર્દિક, ઉપર માળિયામાં નકામો સામાન પડ્યો છે, જરા સાફ કરી નાખ ને."
હું લોખંડની કાટ ખાધેલી નિસરણી ચડીને માળિયામાં ગયો. ઉપર અસહ્ય ગરમી હતી. પતરાની છત તપી ગઈ હતી. પરસેવો મારા કપાળેથી નીતરીને આંખમાં જઈ રહ્યો હતો. ચારે બાજુ ધૂળના સામ્રાજ્યમાં કરોળિયાના જાળા લટકી રહ્યા હતા. જૂના પુસ્તકો, તૂટેલા રમકડાં અને રદ્દી કાગળોનો ઢગલો હતો.
એક ખૂણામાં, ધૂળના જાડા થરો નીચે દબાયેલો, એક જૂનો સાગના લાકડાનો પટારો પડ્યો હતો. તેની પિત્તળની કડીઓ કાળી પડી ગઈ હતી. મને યાદ આવ્યું, આ મારા દાદાજીનો હતો. તેઓ સારા વિચારક હતા. હું દસ વર્ષનો હતો ત્યારે તેમનું અવસાન થયું હતું.
મેં કુતૂહલવશ એ પટારો ખોલ્યો. 'કચ...ચ...ચ' કરતો અવાજ આવ્યો જાણે વર્ષોની ઊંઘમાંથી કોઈ જાગ્યું હોય. અંદર ગીતા, ઉપનિષદો, ભૃગુ સંહિતા અને ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીની 'સરસ્વતીચંદ્ર'ની પ્રથમ આવૃત્તિઓ સાચવીને મૂકેલી હતી. પુસ્તકોમાંથી જૂના કાગળ, સુખડ અને ડામરની ગોળીઓની એક વિશિષ્ટ, નશીલી સુગંધ આવી. આ સુગંધમાં કોઈ જાદુ હતો; તેણે મને ત્યાં જ જકડી લીધો.
પુસ્તકો ઉથલાવતા ઉથલાવતા, એક જાડી હસ્તપ્રત (ડાયરી) મારા હાથમાં આવી. તેનું પૂઠું ચામડાનું હતું. જેવું મેં પુસ્તક ખોલ્યું, તેમાંથી એક પીળો પડી ગયેલો, વાળીને મૂકેલો કાગળ સરકીને મારા ખોળામાં પડ્યો.
તે એક પત્ર હતો. શાહી થોડી ઝાંખી થઈ ગઈ હતી, પણ અક્ષરો મરોડદાર અને સુંદર હતા.
ઉપર શીર્ષક હતું: ‘તારા પૌત્ર હાર્દિકનું જીવન...’
આ પત્ર મારા માટે લખાયેલો હતો!! મારું હૃદય જોરથી ધડકવા લાગ્યું. આટલા વર્ષો સુધી આ પત્ર અહીં પડ્યો હતો અને મારી રાહ જોતો હતો? મેં ધ્રૂજતા હાથે વાંચવાનું શરૂ કર્યું:
"ચિ. હાર્દિક, હું તારા ગ્રહો જોઈને એક ભવિષ્યવાણી લખી રહ્યો છું. મને મારા જ્યોતિષ ગણિત પરથી લાગે છે કે તું કઈક અલગ કાર્ય કરીશ સિદ્ધિ હાંસલ કરીશ. જે કોઈએ નથી કર્યું તે કરીશ....બધા જ તારા વિરોધી હશે.તું એક શોધમાં જઈશ અને રહસ્યો ઉજાગર કરીશ"
હું શ્વાસ રોકીને વાંચતો હતો. માળિયાની ગરમી હવે મને વર્તાતી નહોતી. મારા રુંવાડા ઉભા થઈ ગયા હતા.
"બેટા, સંસાર માયા છે, એ તો બધા કહે છે. પણ માયાની પેલે પાર જે સત્ય છે, તે જાણવા માટે દિશાઓનું જ્ઞાન હોવું જરૂરી છે. શાસ્ત્રો કહે છે કે દક્ષિણમાં યમ (મૃત્યુ) છે, પશ્ચિમમાં અસ્ત છે, પૂર્વમાં ઉદય છે... પણ ઉત્તરમાં 'સત્ય' છે. ઉત્તર દિશા એ ધ્રુવની દિશા છે, સ્થિરતાની દિશા છે.એ તો બ્રહ્માંડની ધરી છે."
પત્રના છેલ્લા શબ્દોએ મારા અસ્તિત્વને હચમચાવી નાખ્યું:
"જ્યારે તારું મન સંસારથી ઉબાઈ જાય, જ્યારે તને ચારેય દિશાઓ બંધ લાગે, ત્યારે યાદ રાખજે—ઉત્તર દિશા હંમેશા ખુલ્લી હોય છે. જો તને ક્યારેય અંદરથી સાદ સંભળાય, તો ડરતો નહીં. નીકળી પડજે. તારા ડી.એન.એ. માં એક યાત્રી છે. તારું સત્ય ઉત્તરમાં છે."
— લિ. પ્રભુદાસ
મારા હાથમાંથી કાગળ છૂટી ગયો. આંખોમાંથી આંસુ દડદડ વહેવા લાગ્યા. આ માત્ર મારી ધૂન નહોતી! આ માત્ર ચિરાગનું સપનું કે ડૉ. મુલદાસેવની થિયરી નહોતી. આ તો મારો 'વારસો' હતો! મારા દાદાજી ને ૩૨ વર્ષ પહેલાં આ ખબર હતી, તેમના મિત્ર એ જે લખ્યું હતું, તે આજે અક્ષરસઃ સાચું પડી રહ્યું હતું. ભાવિકે જેને 'પાગલપન' કહ્યું હતું, તે ખરેખર તો મારા પૂર્વજોનો આદેશ હતો.
'સત્ય ઉત્તરમાં છે'—આ વાક્ય મારા મગજમાં હથોડાની જેમ વાગવા લાગ્યું. માળિયાના અંધકારમાં, છતના કાણામાંથી આવતા સૂર્યના એક કિરણમાં મને મારો રસ્તો દેખાયો.
હવે કોઈ શંકા નહોતી. કોઈ દ્વિધા નહોતી. વનિતાનો સાથ, ચિરાગનું સપનું અને હવે દાદાજીનો આશીર્વાદ. બ્રહ્માંડના તમામ સંકેતો એક જ દિશામાં આંગળી ચીંધી રહ્યા હતા. મેં એ પત્ર મારી છાતી સરસો ચાંપ્યો. ત્યાં જ, ધૂળવાળા માળિયામાં બેસીને મેં સંકલ્પ લીધો.
હવે બહુ થયું. હવે પાછા વળવું નથી. મારે ઉત્તરમાં જવું છે. મારે મારા વારસાને, મારા સત્યને શોધવું છે.
પાગલપન? કદાચ. પણ જો સત્ય જાણવું એ પાગલપન હોય, તો મને આ પાગલપન મંજૂર હતું. મારે કૈલાશનો શંખનાદ સાંભળવો હતો.
યાત્રા હવે અનિવાર્ય હતી.
(ક્રમશઃ)
