જીવન પથ
-રાકેશ ઠક્કર
ભાગ-૪૧
‘અસંભવ માત્ર એ જ છે જેની તમે શરૂઆત કરી નથી.’
આ એક એવો સુવિચાર છે જે આજના જીવનની સૌથી મોટી સમસ્યા એટલે કે ટાળવાની વૃત્તિ પર સીધો પ્રહાર કરે છે. આજના યુગમાં આપણને દરેક માહિતી એક ક્લિક પર મળી જાય છે. અને બધું જ એટલું ઝડપી છે કે જો કોઈ કામ થોડું પણ મોટું કે જટિલ લાગે તો આપણે તરત જ તેને 'અશક્ય' માનીને પડતું મૂકી દઈએ છીએ. આપણને પરફેક્ટ શરૂઆત જોઈએ છે અને પરફેક્ટ શરૂઆતની રાહ જોવામાં જ આપણી આખી જિંદગી નીકળી જાય છે.
આજના સમયમાં 'અશક્ય' શબ્દનો અર્થ 'બહુ મહેનત કરવી પડશે' એવો થઈ ગયો છે. આપણે કોઈ પણ મોટું લક્ષ્ય જોઈએ છીએ (જેમ કે વજન ઘટાડવું, નવો વ્યવસાય શરૂ કરવો, કે પુસ્તક લખવું) અને તરત જ ગણતરી કરીએ છીએ કે તેમાં કેટલા મહિના કે વર્ષ લાગશે. આ ગણતરીના ભારથી જ આપણો ઉત્સાહ મરી જાય છે. જેમ કે, જો કોઈને ૧૦ કિલો વજન ઘટાડવું હોય તો તે વિચારે છે કે 'ઓહ, મારે ૧૦૦ દિવસ સુધી સતત કસરત કરવી પડશે,' અને તે આંકડો એટલો મોટો લાગે છે કે તે પહેલા જ દિવસે જીમનું મેમ્બરશિપ કાર્ડ બાજુ પર મૂકી દે છે.
આ સુવિચાર આપણને શીખવે છે કે સૌથી મોટો અવરોધ એ કાર્યની મુશ્કેલી નથી પણ શરૂઆત કરવાની અનિચ્છા છે. એક પુસ્તકનું છેલ્લું પાનું વાંચવું જેટલું અશક્ય છે તેટલું જ તેનું પહેલું વાક્ય લખવું અશક્ય છે, જ્યાં સુધી તમે પેન ન પકડો. આપણે મોટા સ્વપ્નનું 'અંતિમ પરિણામ' જોઈએ છીએ અને તે ડરામણું લાગે છે પણ જો આપણે માત્ર 'પ્રથમ પગલું' પર ધ્યાન આપીએ તો 'અશક્ય' આપોઆપ 'શક્ય' તરફ વળવા લાગે છે. અસંભવનો કિલ્લો તોડવાની ચાવી એ નથી કે તમારી પાસે મહાન શક્તિ હોય પણ એ છે કે તમે માત્ર એક નાનો હથોડો લઈને પહેલો ઘા કરો.
આ વાતને એક પ્રેરક સરળ પ્રસંગ દ્વારા સમજીએ: એક શહેરની ભાગોળે એક આર્ટિસ્ટ રહેતા હતા, જેનું નામ કમલેશ હતું. કમલેશના મગજમાં એક ખૂબ જ ભવ્ય અને વિશાળ મોઝેક પેઇન્ટિંગ બનાવવાનો વિચાર આવ્યો હતો. જેમાં હજારો નાના-નાના, રંગબેરંગી પથ્થરોના ટુકડાનો ઉપયોગ કરવાનો હતો. આ પેઇન્ટિંગ બનાવવા માટે તેને કદાચ એક વર્ષ જેટલો સમય લાગવાનો હતો.
કમલેશે પેઇન્ટિંગનો મોટો ખાલી કેનવાસ તૈયાર કર્યો પણ પછી તે બેસી ગયો. તે વિચારી રહ્યો હતો: ‘આટલા બધા નાના ટુકડાઓ, તેને યોગ્ય જગ્યાએ ચોંટાડવા... આ લગભગ અશક્ય છે. મારાથી આટલું મોટું કામ ક્યારેય નહીં થાય. ક્યાંક ભૂલ થઈ જશે તો?’ આ વિચારથી તે એટલો ડરી ગયો કે તેણે પેઇન્ટિંગની શરૂઆત જ ન કરી.
તે દરરોજ ખાલી કેનવાસ સામે જોતો અને નિરાશ થતો. એક દિવસ તેમના મિત્ર અને એક જાણીતા શિલ્પકાર નરેશ તેમને મળવા આવ્યા. નરેશે કમલેશની નિરાશા અને કેનવાસ સામે જોવાની તેની આદત જોઈ.
નરેશે હસતાં-હસતાં કહ્યું, ‘કેમ કમલેશ, આટલો સુંદર વિચાર છે તો પછી કામ કેમ શરૂ નથી કર્યું?’
કમલેશે હતાશ થઈને કહ્યું, ‘નરેશ, આ કામ અશક્ય છે. મને ખબર છે કે મારે હજારો ટુકડાઓ ગોઠવવા પડશે અને આટલું મોટું કામ ક્યાંથી શરૂ કરવું એ જ સમજાતું નથી.’
નરેશે કહ્યું, ‘તું હજારો ટુકડાઓ વિશે વિચારવાનું બંધ કર. તું અત્યારે ફક્ત એક જ વસ્તુ વિશે વિચાર: તારી પાસે જે પથ્થરનો સૌથી પહેલો ટુકડો છે, તેને ક્યાં ચોંટાડવો છે?’
નરેશે કમલેશના હાથમાં એક નાનો વાદળી પથ્થરનો ટુકડો મૂક્યો અને આગ્રહ કર્યો કે તે માત્ર તે એક ટુકડો કેનવાસ પર ચોંટાડી દે.
બહુ વિચાર્યા વગર કમલેશે થોડો ગુંદર લીધો અને તે વાદળી ટુકડો કેનવાસના ખૂણામાં ચોંટાડી દીધો.
નરેશે કહ્યું, ‘બસ, થઈ ગયું. હવે? શું આ કામ અશક્ય લાગ્યું?’
કમલેશે હસીને કહ્યું, ‘ના, એક ટુકડો ચોંટાડવો તો ખૂબ જ સરળ હતું.’
નરેશે કહ્યું, ‘તો બસ. આ મોઝેક પેઇન્ટિંગમાં બીજું કંઈ નથી. આ તો હજારો એક-એક ટુકડાનું જ કામ છે. જ્યારે તું આખા પેઇન્ટિંગને જુએ છે ત્યારે તે અસંભવ લાગે છે. જ્યારે તું માત્ર 'પહેલો ટુકડો' જોવાનું નક્કી કરે છે ત્યારે અસંભવ આપોઆપ શક્ય બની જાય છે. તે એક ટુકડો ચોંટાડવાની શરૂઆત નહોતી, તે તો તે આખા પ્રોજેક્ટને અસંભવમાંથી સંભવમાં બદલવાની શરૂઆત હતી.’
કમલેશે તે જ ક્ષણથી આખા પ્રોજેક્ટ વિશે વિચારવાનું છોડી દીધું. તે દરરોજ માત્ર એટલું જ નક્કી કરતો કે તેને આજે ૧૦ કે ૧૫ ટુકડા ચોંટાડવાના છે. તે ક્યારેય 'મોઝેક બનાવવાનું' વિચારીને થાક્યો નહીં. તે તો દરરોજ માત્ર 'નાના ટુકડાઓ ચોંટાડતો' રહ્યો. મહિનાઓ પછી જ્યારે તેનું ભવ્ય મોઝેક પેઇન્ટિંગ તૈયાર થયું ત્યારે તેને સમજાયું કે સૌથી મોટો સંઘર્ષ તો શરૂઆત ન કરવાના ડરમાં હતો, કાર્યની મુશ્કેલીમાં નહીં.
આ પ્રસંગ આપણને શીખવે છે કે જો કોઈ ધ્યેય અશક્ય લાગે તો તેનું કારણ માત્ર એ છે કે આપણે પહેલું પગલું લીધું નથી. એક લાંબી સફર ક્યારેય એક જ છલાંગમાં પૂરી થતી નથી. માત્ર એક જ પગલું લેવાથી શરૂ થાય છે. અસંભવને હરાવવાનો એકમાત્ર રસ્તો એ છે કે તેના ડરને અવગણીને પ્રથમ નાની શરૂઆત કરી દેવી.
