જીવન પથ
-રાકેશ ઠક્કર
ભાગ-૩૩
‘જીતવાથી તમે સારી વ્યક્તિ નથી બનતા, પણ સારી વ્યક્તિ બનવાથી તમે ચોક્કસપણે વિજેતા બની શકો છો.’ આ સુવિચાર આપણને શીખવે છે કે જીવનમાં સાચી સફળતાનું મૂલ્યાંકન માત્ર હરીફાઈ જીતવાથી નહીં, પણ આપણા ચારિત્ર્ય અને નૈતિકતાથી થવું જોઈએ.
કોઈ વ્યક્તિ સ્પર્ધામાં ગોલ્ડ મેડલ જીતે, બિઝનેસમાં સૌથી મોટો નફો કમાય કે ચૂંટણીમાં સત્તા મેળવે, તો તે 'વિજેતા' ગણાય. પરંતુ, જો આ જીત મેળવવા માટે તેણે અનૈતિક માર્ગો અપનાવ્યા હોય, બીજાને છેતર્યા હોય કે પોતાની અખંડિતતા (Integrity) ગુમાવી હોય તો સમાજ તેને 'વિજેતા' ગણી શકે પણ સારો વ્યક્તિ ન ગણી શકે.
એક વ્યક્તિ પરીક્ષામાં નકલ કરીને પ્રથમ આવે તો તે 'વિજેતા' છે. પરંતુ શું તે સારો વિદ્યાર્થી કે આદર્શ વ્યક્તિ ગણાશે? ના. કારણ કે તેની જીત ખોટા પાયા પર ઊભી છે.
આ સુવિચારનો બીજો ભાગ સૌથી શક્તિશાળી છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ સત્યનિષ્ઠા, મહેનત, સહાનુભૂતિ અને પ્રામાણિકતા જેવા ગુણો સાથે જીવે છે ત્યારે તે ફક્ત 'વિજેતા' બનવાની સંભાવના જ નથી ધરાવતો પણ તે સાચા અર્થમાં વિજેતા બને છે.
સારી વ્યક્તિ બનવાનો અર્થ છે કે તમે સંબંધો જીતો છો. લોકોનો વિશ્વાસ જીતો છો. આત્મસન્માન જાળવો છો અને તમારા કામમાં ગુણવત્તા લાવો છો.
કદાચ તમને પહેલો નંબર ન મળે પણ તમારા સહકર્મીઓ, પરિવાર અને મિત્રો જો તમારા પર ભરોસો મૂકી શકતા હોય તો તમે તેમની નજરમાં નંબર વન વિજેતા છો. તમારી જીત કોઈ ક્ષણિક ટ્રોફી નથી પણ લોકોના દિલમાં કાયમી જગ્યા છે.
જીવનની રમત હરીફાઈમાં જીતવા કરતાં વધુ ચોખ્ખા ચારિત્ર્યથી જીવવા વિશે છે. કારણ કે ચારિત્ર્ય તમને માત્ર ક્ષણિક સફળતા જ નહીં, પણ લાંબા ગાળાની સન્માન અને શાંતિ અપાવે છે – જે સૌથી મોટી જીત છે.
વિજેતા બનવાને બદલે મૂલ્યવાન (Valuable) બનવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
તમારા કામમાં શ્રેષ્ઠતા (Excellence) લાવો, જેથી લોકો તમારી ગુણવત્તા માટે તમને યાદ કરે, તમારા ટાઇટલ માટે નહીં. જો તમે કોઈના માટે મૂલ્ય ઉમેરો છો, તો સફળતા અને જીત આપોઆપ તમારી પાછળ આવશે.
કોઈપણ નિર્ણય લેતી વખતે, એ ન જુઓ કે આ નિર્ણય તમને જીત અપાવશે, પણ એ જુઓ કે તે નૈતિક રીતે યોગ્ય છે કે નહીં. શોર્ટ-કટ (Shortcuts) લેવાનું ટાળો. લાંબા ગાળે, યોગ્ય માર્ગ (Right Way) હંમેશા તમને વધુ સન્માન અને આત્મસંતોષ આપશે.
જીવનમાં જ્યારે હાર મળે ત્યારે તમારા ચારિત્ર્યને બચાવી રાખો. જો તમે ઈમાનદારીથી પ્રયત્ન કર્યો છે અને હાર્યા છો, તો પણ તમે એક સન્માનીય યોદ્ધા છો. સારી વ્યક્તિ તરીકે તમે ભૂલોમાંથી શીખીને ફરી ઊભા થાવ છો. આ ક્ષમતા જ તમને સાચા વિજેતા બનાવે છે.
ચાલો બે ઉદ્યોગપતિઓ (Businessmen) ની કલ્પના કરીએ. જેઓ એક જ ઉદ્યોગમાં છે:
ઉદ્યોગપતિ 'અ' (વિજેતા-કેન્દ્રી): આ વ્યક્તિ બજારમાં નંબર ૧ બનવા માટે કંઈ પણ કરવા તૈયાર છે. તે હરીફોને તોડી પાડવા માટે ખોટી માહિતી ફેલાવે છે, ગ્રાહકોને છેતરે છે અને પોતાના કર્મચારીઓને શોષણ કરે છે. તે સૌથી વધુ નફો કમાય છે અને ટેક્નિકલી રીતે 'વિજેતા' છે.
ઉદ્યોગપતિ 'બ' (સદગુણ-કેન્દ્રી): આ વ્યક્તિ સખત મહેનત કરે છે, પરંતુ તેની નીતિમત્તા (Ethics) જાળવે છે. તે તેના ગ્રાહકોને ગુણવત્તાયુક્ત સેવા આપે છે, કર્મચારીઓ સાથે સન્માનપૂર્વક વર્તે છે અને સમાજ પ્રત્યે જવાબદાર રહે છે. તે કદાચ 'અ' જેટલો ઝડપી વિકાસ ન કરે, પણ તેનો ધંધો મજબૂત પાયા પર ઊભો છે.
સમય વીત્યા પછીનું પરિણામ:
'અ'નું પતન: 'અ'ની છેતરપિંડી આખરે પકડાય છે, તેની બદનામી થાય છે, ગ્રાહકો વિશ્વાસ ગુમાવે છે, અને તેના કર્મચારીઓ તેને છોડી દે છે. તેની જીત ટૂંકા ગાળાની અને વિનાશક સાબિત થાય છે.
'બ'ની સફળતા: 'બ'નો ધંધો ધીમો પણ સ્થિર વૃદ્ધિ પામે છે. ગ્રાહકો તેના પર આંધળો વિશ્વાસ મૂકે છે, કર્મચારીઓ તેને વફાદાર રહે છે. 'બ' માત્ર જીતતો નથી, પણ તે એક આદરણીય નેતા અને રોલ મોડેલ બને છે.
આ ઉદાહરણ દર્શાવે છે કે વ્યક્તિગત ગુણવત્તા (સારો વ્યક્તિ) એ માત્ર સફળતાનું સાધન નથી, પણ તે સ્થાયી જીત (Sustainable Success) નો પાયો છે.
વિજય ક્ષણિક પ્રસિદ્ધિ આપે છે, જ્યારે સારા ગુણો કાયમી સન્માન આપે છે. સન્માન એ ટ્રોફી છે, જે તૂટતી નથી અને ક્યારેય ધૂળવાળી થતી નથી."
જીતવાથી કદાચ તમને સ્ટેજ પર ઊભા રહેવાની અને તાળીઓ મેળવવાની તક મળે, પણ લોકોના દિલમાં કાયમી સ્થાન તો તમારા વ્યવહાર અને પ્રામાણિકતાથી જ મળે છે. જો તમે માત્ર વિજેતા હોવ, પણ લોકો તમારું સન્માન ન કરી શકે, તો તમારી જીતનો કોઈ અર્થ નથી. પરંતુ જો તમે સારો વ્યક્તિ હોવ, તો લોકો હારમાં પણ તમારો આદર કરે છે અને તે આદર જ સાચી જીત છે.
"જો તમે જીતને સફળતાની 'છત' ગણો છો, તો ચારિત્ર્ય એ સફળતાનો 'પાયો' છે. પાયા વગરની છત લાંબો સમય ટકતી નથી."
ઘણા લોકો માત્ર ઝડપી અને મોટી સફળતા (છત) ઈચ્છે છે, ભલે તે અનૈતિક રીતે મળી હોય. પરંતુ, જો તમે નીતિમત્તા અને સારા મૂલ્યો (પાયો) પર તમારા જીવન અને કારકિર્દીનું નિર્માણ ન કરો, તો નાની કટોકટીમાં પણ તમારી આખી ઇમારત ધસી પડે છે. સારો વ્યક્તિ બનવું એનો અર્થ એ છે કે તમે મજબૂત પાયો નાખી રહ્યા છો. જે તમને માત્ર એક નહીં, પણ વારંવાર વિજેતા બનાવશે.
"ખરાબ માર્ગે મળેલી જીત તમને દુનિયાના નકશા પર મૂકી શકે છે, પણ તમારા હૃદયમાં અશાંતિ પેદા કરે છે. સદગુણથી મળેલી હાર પણ તમને તમારા આત્મામાં શાંતિ અને વિજયનો અનુભવ કરાવે છે."
અંતે, જીવનની સૌથી મોટી જીત એ છે કે જ્યારે તમે રાત્રે સૂવા જાઓ ત્યારે તમને પોતાના પર ગર્વ હોય. જો તમે જીત્યા હોવ, પણ જાણતા હોવ કે તમે કોઈને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે કે ખોટું કર્યું છે, તો એ જીતની કિંમત બહુ મોટી છે, તમારી આંતરિક શાંતિ. સારો વ્યક્તિ જ્યારે હારે છે ત્યારે પણ તે જાણે છે કે તેણે પોતાનું શ્રેષ્ઠ અને પ્રમાણિક કાર્ય કર્યું છે. અને આ આંતરિક સ્વીકૃતિ જ બહારની કોઈ પણ ટ્રોફી કરતાં વધુ મૂલ્યવાન છે.
