ચિત્રકૂટ શક્તિપીઠ જેને રામગીરી શક્તિપીઠ અને શિવાની શક્તિપીઠ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે તે શિવાનીના રૂપમાં દેવી સતીને સમર્પિત છે, જે ઉત્તર પ્રદેશના ચિત્રકૂટમાં સ્થિત 51 શક્તિપીઠ મંદિરોમાંનું એક છે. અહીં દેવીની મૂર્તિ શિવાની તરીકે ઓળખાય છે અને ભગવાન શિવને ચંડા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ શક્તિપીઠ સ્થાનિકોમાં મા શિવાની શક્તિપીઠ તરીકે પણ પ્રખ્યાત છે.
શક્તિપીઠ ચિત્રકૂટની રચના માતા સતીના જમણા સ્તન આ જગ્યાએ પડી જવાથી થઈ છે જે ખરેખર પવિત્ર છે. અન્ય મત ધરાવતા લોકોના મતે, દેવીનો નાળ આ ચોક્કસ જગ્યાએ પડ્યો હતો. નાળને વ્યક્તિના પેટના હાડકા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ચિત્રકૂટ મંદિરને ખૂબ જ પવિત્ર સ્થળ માનવામાં આવે છે. ભગવાન રામ, સીતા દેવી અને લક્ષ્મણે તેમના ચૌદ વર્ષના વનવાસમાંથી સાડા અગિયાર વર્ષ આ જંગલોમાં વિતાવ્યા હોવાનું કહેવાય છે. અત્રિ, સતી અનુસૂયા, દત્તાત્રેય, મહર્ષિ માર્કંડેય, સરભંગ, સુતીક્ષ્ણા જેવા અનેક ઋષિઓએ અહીં તપ કર્યું છે. ભગવાન બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ્વરે પણ અહીં અવતાર લીધા હતા.
એવું પણ કહેવાય છે કે જ્યારે ભગવાન રામે તેમના પિતાનો શ્રાદ્ધ વિધિ કર્યો હતો, ત્યારે બધા દેવી-દેવતાઓ શુદ્ધિ (એટલે કે પરિવારમાં મૃત્યુના તેરમા દિવસે બધા સંબંધીઓ અને મિત્રોને આપવામાં આવતો ભોજન) ખાવા માટે ચિત્રકૂટ આવ્યા હતા. ચિત્રકૂટનો પ્રથમ જાણીતો ઉલ્લેખ વાલ્મીકિ રામાયણમાં મળે છે. મહાકવિ કાલિદાસ ભગવાન રામ પ્રત્યેની ભક્તિને કારણે ચિત્રકૂટને રામગિરિ તરીકે વર્ણવે છે. હિન્દીના સંત-કવિ તુલસીદાસે ચિત્રકૂટમાં ભગવાન રામના દર્શન કર્યા હોવાનું કહેવાય છે. વિશ્વભરમાં 51 શક્તિપીઠો છે, જેમાંથી 4 ને આદિ શક્તિપીઠ અને 18 ને મહા શક્તિપીઠ માનવામાં આવે છે. ચિત્રકૂટ ઉત્તર પ્રદેશમાં શિવાની શક્તિપીઠ માટે ટૂર પેકેજ બુક કરો.
શક્તિપીઠોની દંતકથા - શક્તિપીઠો એ દેવી માતાના તીર્થસ્થાનો અથવા દિવ્ય સ્થાનો છે. ભગવાન બ્રહ્માએ શક્તિ અને શિવને પ્રસન્ન કરવા માટે યજ્ઞ કર્યો હતો. દેવી શક્તિ શિવથી અલગ થઈને પ્રગટ થઈ અને બ્રહ્માંડની રચનામાં બ્રહ્માને મદદ કરી. બ્રહ્માએ શક્તિને શિવને પાછી આપવાનું નક્કી કર્યું. તેથી તેમના પુત્ર દક્ષે સતીના રૂપમાં પોતાની પુત્રી તરીકે શક્તિ મેળવવા માટે અનેક યજ્ઞો કર્યા. દક્ષ, પોતાની પુત્રી સતીના ભગવાન શિવ સાથેના લગ્નથી નાખુશ, શિવને જે યજ્ઞ કરી રહ્યા હતા તેમાં આમંત્રણ આપવાનો ઇનકાર કર્યો. સતી પોતાના પિતાને મળવા માંગતી હતી તેના પ્રત્યે દયા કરીને, શિવે પોતાની પત્નીને યજ્ઞમાં જવાની મંજૂરી આપી. ત્યાં, દક્ષે શિવનું અપમાન કર્યું. પિતાનો પતિ પ્રત્યેનો અનાદર સહન ન કરી શકી, સતીએ આત્મદાહ કર્યો. શિવે, વીરભદ્રના ક્રોધિત સ્વરૂપમાં, યજ્ઞનો નાશ કર્યો અને દક્ષનો વધ કર્યો. ભગવાન શિવ સતીને લઈ ગયા અને આર્યાવર્તમાં દુ:ખ, શિવના ક્રોધ અને શોકમાં ભટક્યા, જે વિનાશના સ્વર્ગીય નૃત્ય, તાંડવ તરીકે પ્રગટ થયો. તાંડવને રોકવા માટે ભગવાન વિશુએ તેમના સુદર્શન ચક્રનો ઉપયોગ કર્યો, જેણે સતીના શરીરને કાપી નાખ્યું. સતીના શરીરના ભાગો ભારત અને પડોશી દેશમાં વિવિધ સ્થળોએ પડ્યા અને આ પવિત્ર સ્થળોને શક્તિપીઠો કહેવામાં આવ્યા.
ચિત્રકૂટ મંદિર ખૂબ જ પવિત્ર સ્થળ છે. ભગવાન રામ, દેવી સીતા અને લક્ષ્મણે તેમના ચૌદ વર્ષના વનવાસ દરમિયાન આ જંગલોમાં સાડા અગિયાર વર્ષ વિતાવ્યા હતા. ઘણા ઋષિઓ અને ઋષિઓએ અહીં અવતાર લીધા હતા. એ જાણીને ખૂબ જ આનંદ થાય છે કે ભગવાન રામે ચિત્રકૂટમાં તેમના પિતાની શ્રાદ્ધ વિધિ કરી હતી અને શુદ્ધિમાં બધી શક્તિઓ સામેલ થઈ હતી. પરિવારના સભ્યના મૃત્યુના તેરમા દિવસે સંબંધીઓ અને મિત્રોને ભોજન આપવાની પરંપરા ઘણી સંસ્કૃતિઓમાં આવશ્યક છે. ચિત્રકૂટનો ઉલ્લેખ વાલ્મીકિ રામાયણમાં કરવામાં આવ્યો છે અને મહાકવિ કાલિદાસની ભગવાન રામ પ્રત્યેની ભક્તિને કારણે તેને રામગીરી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે હિન્દીના સંત કવિ તુલસીદાસે ભગવાન રામના દર્શન કર્યા હતા.
શારદા દેવી મંદિર, જેને 'મિહર દેવી માતા' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મધ્યપ્રદેશના સતના જિલ્લાના મૈહરમાં આવેલું છે. તે ત્રિકુટા ટેકરી પર આવેલું છે, જેની ઊંચાઈ લગભગ 600 ફૂટ છે અને તે મા શારદેય દેવીને સમર્પિત છે. અહીંની શક્તિને 'શિવાની' તરીકે પૂજવામાં આવે છે, અને ભૈરવ (ભગવાન શિવનું એક સ્વરૂપ) ને 'ચંદ' તરીકે પૂજવામાં આવે છે. રામગિરિ, અથવા શિવાની મંદિર, માતાના 51 શક્તિપીઠો માનવામાં આવે છે અને તેને ભારતના સૌથી પવિત્ર મંદિરોમાંનું એક માનવામાં આવે છે.
આલેખન - જય પંડ્યા
