મધ્યપ્રદેશના અમરકંટકમાં સ્થિત કાલમાધવ કાલી શક્તિપીઠ એક પ્રાચીન મંદિર છે જ્યાં દેવી સતીનો જમણો જાંઘ પડ્યો હોવાનું માનવામાં આવે છે, જે તેને 51 શક્તિપીઠોમાંનું એક બનાવે છે. આ મંદિર દેવી શક્તિને તેમના કાલી સ્વરૂપ, જેને કાલમાધવ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, સમર્પિત છે, અને નર્મદા નદીની ઉત્પત્તિ સાથે સંકળાયેલું છે. મંદિરનું નિર્માણ આશરે 6,000 વર્ષ પહેલાં બુંદેલખંડના રાજા માંધાતાને આભારી છે.
ઇતિહાસ અને મહત્વ
મંદિરની ઉત્પત્તિ: મંદિરનો ઇતિહાસ સતીની પૌરાણિક કથા સાથે જોડાયેલો છે. જ્યારે સતીના પિતા, રાજા દક્ષે ભગવાન શિવનું અપમાન કર્યું, ત્યારે સતીએ યજ્ઞ અગ્નિમાં આત્મદાહ આપ્યો. શિવે પોતાના દુઃખમાં સતીના શરીર સાથે તાંડવ નૃત્ય કર્યું, અને ભગવાન વિષ્ણુએ તેમના સુદર્શન ચક્રનો ઉપયોગ કરીને તેના શરીરના ટુકડા કર્યા, દરેક ભાગ અલગ અલગ પવિત્ર સ્થળોએ પડીને શક્તિપીઠોની રચના કરી.
કાલમાધવ પીઠ: સતીનો જમણો જાંઘ આ સ્થળે પડ્યો, જેનાથી તે કાલ્માધવ શક્તિપીઠ બન્યો.
મંદિરની રચના: મંદિરની 100 પગથિયાંવાળી રચના બુંદેલખંડમાં સૂર્યવંશી વંશના રાજા માંધાતા દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી.
આધ્યાત્મિક મહત્વ: મંદિર તેના ભક્તોની ઇચ્છાઓ પૂર્ણ કરવા માટે પૂજનીય છે. આ વિસ્તારને નર્મદા નદીના ઉદ્ગમ સ્થાન તરીકે પણ પવિત્ર માનવામાં આવે છે.
દેવતાઓ
દેવી: મુખ્ય દેવતા દેવી શક્તિ છે જે તેમના શક્તિશાળી અને ઉગ્ર કાલી સ્વરૂપે છે, જેને કાલ્માધવ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ભગવાન શિવ:ભગવાન શિવને કાલ્માધવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે, અને મંદિરને ક્યારેક કાલ્માધવ શક્તિપીઠ પણ કહેવામાં આવે છે.
સ્થાન
આ મંદિર મધ્યપ્રદેશના અમરકંટકમાં સતપુરા અને વિંધ્ય પર્વતમાળાઓના સંગમ વચ્ચે આવેલું છે.
તે નર્મદા નદીના ઉદ્ગમ સ્થાન પર સ્થિત છે.
મધ્યપ્રદેશના અમરકંટકમાં કાલમાધવ કાલી શક્તિપીઠ આવેલું છે. આ મંદિર માતા સતીના 51 શક્તિપીઠમાંનું એક છે. અહીં માતા સતીની મૂર્તિને 'કાલી' કહેવામાં આવે છે અને ભગવાન શિવને 'કાલમાધવ' તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ શક્તિપીઠ મધ્યપ્રદેશ રાજ્યના અમરકંટક જિલ્લામાં નર્મદા નદીના ઉદ્ગમ સ્થાન પર સ્થિત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે દેવી સતીનો ડાબો નિતંબ કાલમાધવ કાલી શક્તિપીઠમાં પડ્યો હતો.
આ નર્મદા નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન પણ છે અને મંદિર સંકુલમાં નર્મદા ઉદગમ શક્તિપીઠ પણ શામેલ છે જ્યાં જમણો નિતંબ પડ્યો હતો. આ એકમાત્ર સ્થળ છે જ્યાં 2 શક્તિપીઠ મંદિરો એક જ સ્થાન જેવા દેખાય છે. આ મંદિર સુંદર અમરકંટક ખીણમાં સ્થિત છે. કાલમાધવ કાલી શક્તિપીઠ પ્રાચીન મંદિરોમાંનું એક છે અને 6000 વર્ષ જૂનું માનવામાં આવે છે અને તેને 51 શક્તિપીઠોમાંનું એક માનવામાં આવે છે.
દક્ષાયણી, સતી, પાર્વતી, અથવા દુર્ગાની દેવી - હિન્દુ ધર્મની સૌથી મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રી અને સૌથી શક્તિશાળી દેવીને શક્તિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. દુર્ગા દેવી, મહાકાલી અને ગૌરી એ શક્તિ દેવી શક્તિના ત્રણ મુખ્ય અભિવ્યક્તિઓ છે. તે આદિ શક્તિનો અવતાર છે.
સતી પ્રજાપતિ દક્ષની પુત્રી હતી, અને તેણીએ તેના પિતાની ઇચ્છા છતાં ભગવાન શિવ સાથે લગ્ન કર્યા. પ્રજાપતિ દક્ષે એક વખત એક વિશાળ યજ્ઞનું આયોજન કર્યું હતું, પરંતુ તેણે તેની પુત્રી અને જમાઈને બોલાવ્યા ન હતા. સતી તેના પિતાના કાર્યોથી ખૂબ જ દુઃખી હતી. જ્યારે તે ત્યાં પહોંચી, ત્યારે તેના પિતાએ સતીની અવગણના કરી અને તેનું અપમાન કર્યું. તે તેના પતિ (ભગવાન શિવ) નું અપમાન સહન કરી શકી નહીં અને તેણીએ યજ્ઞની અગ્નિમાં કૂદીને આત્મહત્યા કરી લીધી. તેણીનું અવસાન થયું, પરંતુ તેનું શરીર બળી શક્યું નહીં. ત્યારબાદ ભગવાન શિવે ક્રોધમાં તેના વીરભદ્ર રૂપને લઈ લીધું. દક્ષનું માથું તેણે કાપી નાખ્યું, પરંતુ અંતે, તેણે તેને ફરીથી જીવંત કરીને માફ કરી દીધો.
ભગવાન શિવ, વ્યથિત, સતીનું શરીર લઈને બ્રહ્માંડમાં ભ્રમણ કરતા રહ્યા. અંતે, ભગવાન વિષ્ણુએ તેમના ચક્રનો ઉપયોગ કરીને સતીના શરીરના ટુકડા કરી દીધા. શરીરના દરેક ભાગ શક્તિપીઠમાં પરિવર્તિત થયા. મંદિર ત્યાં ઉભરી આવ્યું હતું જ્યાં શરીરનો ભાગ જમીન પર પડ્યો હતો. શક્તિપીઠને સુરક્ષિત રાખવા માટે, ભગવાન શિવે દરેક માટે 51 ભૈરવનું સર્જન કર્યું.
આલેખન - જય પંડ્યા
