વેદાંત 2.0 — જ્ઞાનનો માર્ગ
જ્ઞાનની મૂળ ધાર અધીક જાણવામાં નથી,
પરંતુ એ જોવામાં છે કે જાણનાર કોણ છે.
જ્ઞાનનો અર્થ શાસ્ત્ર નથી,
ન તો દુનિયાનું જ્ઞાન.
જ્ઞાનનો અર્થ છે — સમજ.
અને એ સમજ એક જ બિંદુએ સીમિત થાય છે:
“હું કોણ છું?”
આટલું જ્ઞાન પૂરતું છે.
એક પ્રશ્ન — અંતિમ પ્રશ્ન.
ધ્યાનને સમજવા માટે પણ આ સમજ જરૂરી છે.
જ્ઞાન વિના ધ્યાન માત્ર એક અભ્યાસ બની જાય છે —
ગંભીરતા આવે છે, પરંતુ સત્ય નહીં.
સમજ વિના ભક્તિ અંધ હોય છે.
અંધ ભક્તિ ધર્મનો ભાગ બની જાય છે,
સત્યનો નહીં.
સમજ વિના કર્મ પણ શક્ય નથી,
કારણ કે સમજ વિના કર્મ અહંકારની ગતિ છે.
પ્રાણીઓ પણ કર્મ કરે છે —
સારા કર્મ પોતે જ યોગ નથી.
પશ્ચિમમાં ભક્તિને સમજાતી નથી,
કારણ કે ત્યાં તે સ્વાભાવિક નથી.
સમજ વિના ભક્તિ ભાવુકતા બની જાય છે.
આથી સર્વોચ્ચ તત્વ છે — સમજ.
જ્યારે “હું કોણ છું” ની સમજ થાય છે,
ત્યારે તે મુશ્કેલ નથી લાગતી.
કારણ કે જોતા ખબર પડે છે કે
“હું” ક્યાંય સ્થિર નથી —
ન વિચારોમાં,
ન શરીરમાં,
ન ઇચ્છામાં.
ત્યારે જ પ્રશ્ન ઊભો થાય છે —
હું કોણ છું?
જ્યારે આ પ્રશ્ન સચ્ચાઈથી ઊઠે છે,
ત્યારે અંદરનો પડદો પડવા લાગે છે.
અહંકાર ગુરુ બનવાનું પણ બંધ કરે છે.
આ પ્રશ્નનો કોઈ જવાબ નથી —
અને આ જ તેની મૂળતા છે.
બીજાને સમજવાની પ્રક્રિયા
અંદર વળી જાય છે.
જેમ કોઈ યંત્ર કહે —
“હું બનાવેલું યંત્ર છું” —
તો તેનું અસ્તિત્વ સ્પષ્ટ થાય છે.
એ જ રીતે મનુષ્ય જ્યારે પોતે જ સમજવા જાય,
તો સત્ય ઉત્તર આ જ મળે છે:
“હું ક્યાંય નથી.”
આ ક્ષણે વિચારો અટકી જાય છે,
તર્ક બેભાન થઈ જાય છે,
ઇચ્છા પથ્થર બની જાય છે.
આ જ મૃત્યુ છે.
અને અહીં સત્ય જન્મે છે.
✦ વેદાંત 2.0 — ચેતનાનું વૈશ્વિક દ્રષ્ટિકોણ
🙏🌸 — 𝓐𝓰𝓎𝓪𝓣 𝓐𝓰𝓎𝓪𝓷𝓲
