સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં ભીખ માગતાં શેરીએ
બહેરામજી મલબારી
રાજા રાણા ! અક્કડ શેંના ?
વિસાત શી તમ રાજ્ય તણી
કઈ સત્તા પર કૂદકા મારો ?
લાખ કોટિના ભલે ધણી
લાખ તો મૂઠી રાખ બરાબર
ક્રોડ છોડશે સરવાળે
સત્તા સૂકા ઘાસ બરાબર
બળી આસપાસે બાળે
ચક્રવર્તી મહારાજ ચાલિયા
કાળચક્રની ફેરીએ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
ક્યાં છે રાજ્યરાજન આગળનાં
દિવ્ય કહું જે દેવસ્થાન
શોધ્યાં ન મળે સ્થાનદશા કે
ન મળે શોધ્યાં નામનિશાન
લેવો દાખલો ઈરાનનો જે
પૂર્વ પ્રજામાં પામ્યું માન
ચોગમ જેની ધજા ઊડી રહી
રૂમ શામ ને હિન્દુસ્તાન
હાલ વ્હીલું વેરાન ખંડિયેર
શોક સાડી શું પહેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
ક્યાં જમશેદ ફરેદુન ખુશરો
ક્યાં અરદેશર બાબેગાન
રૂસ્તમ જેવા શૂરવીર ક્યાં
નહિ તુજને મુજને તેનું ભાન
ખબર નહિ યુનાની સિકંદર
કે રૂમી સીઝર ક્યાં ગૂમ
અવનિ કે આકાશ કહે નહિ
ભલે ભવ સારો મારો બૂમ
હશે કહિંક તો હાથ જોડી
ઊભા કિરતાર કચેરીએ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
રામ કૃષ્ણ નરસિંહ પરશુરામ
દશ અવતાર થયા અલોપ
વિક્રમ જેવા વીર રાજનો
ખમે કાળનો કેવો કોપ
ક્યાં મહમદ ગઝની ક્યાં અકબર
રજપુત વીર શિવાજી ક્યાં
રાજપાટના ધણી ધુરંધર
આજ યુદ્ધની બાજી ક્યાં
રાજમહેલમાં ઢોર ફરે ને
કબર તો કૂતરે ઘેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
ક્યાં નેપોલિયન ચીલઝડપિયો
જીત્યા પૂરવ પશ્ચિમ ખંડ
અતિલોભનો ભોગ બિચારો
અંતે વલખા મારે પંડ
સુણ્યાં પરાક્રમ એવાં બહુ બહુ
સ્વપનાં કે સાચે ઈતિહાસ
નહિ સમજાતું નિશ્ચયપૂર્વક
ઊડી ગયા જ્યાં શ્વાસોચ્છ્વાસ
વિજયરૂપી એ સડો શું લાગ્યો
વિજયવાયુ બહુ ઝેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
ક્યાં ગઈ ફૂટડી ક્લિયોપેટ્રા
ક્યાં છે એન્ટની સહેલાણી
જંતુ ખાય કે વળગે જાળાં
ભમરા કીટ કહે કહાણી
કબર ગીધડાં ખણે ખોતરે
શિયાળ સમાધિ પર બેસે
સંત શરમથી નીચું જુએ
મહારાજા કોને કહેશે
રાજ્યપતિ રજકણથી નાનો
છે આયુષ આખેરીએ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
દીઠાં સ્મારકસ્થાન ઘણાંએ
કીર્તિકોટ આકાશ ચડ્યા
ખરતાં ખરતાં પથ્થર બાકી
ચૂના માટીએ જકડ્યા
દિલ્હી આગ્રા કનોજ કાશી
ઉજ્જૈન ઉજ્જ્વળતા નાસી
રૂમ શામ ને ઈરાન ઉજ્જડ
રડે ગળામાં લઈ ફાંસી
તવારીખનાં ચિહ્ન ન જાણે કાંઈ
જાણે બધી મશ્કરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
દીઠાં અયોધ્યા બેટ દ્વારિકા
નાથદ્વાર ને હરદ્વારી
ઘરને આંગણે સુરત દેખતાં
છાતી ધબકે છે મારી
ગુર્જરગિરિ સૌરાષ્ટ્ર હાલ શાં
હાય કાળના કાળા કેર
દખ્ખણને દુઃખમાં દેખી
શત્રુ આંખ વિષે પણ આવે ફેર
હજી જોવી શી બાકી નિશાની
રહી રે વિનાશ કેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
કોટી ગણાં તુંથી મોટા તે
ખોટા પડી ગયા વિસરાઈ
શી તારી સત્તા રે રાજા
સિંહ સમીપ ચકલી તું ભાઈ
રજકણ તું હિમાલય પાસે
વાયુ વાય જરી જોર થકી
ઈશ્વર જાણે ઊડી જશે ક્યા
શોધ્યો મળવાનો ન નકી
શક્તિ વહેમ સત્તા પડછાયો
હા છાયા રૂપેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
દ્રવ્ય મટોડું હિંમત કુમતિ
ડહાપણ કાદવનું ડહોળું
માનપાન પાણી પરપોટો
કુળ અભિમાન કહું પોલું
આગળ પાછળ જોને રાજા
સત્તાધિશ કે કોટિપતિ
રંક ગમે એવો દરદી પણ
મરશે નહિ તે તારી વતી
ભૂલાઈ જવું મરવે એ બહુ
દુઃખ સર્જ્યું કાળ નમેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
કુલીન કુળમાં કજાત પુત્રો
પ્રગટ દિસે આ દુનિયામાં
બળિયા વંશજ જુઓ બાયલા
રોગી નિરોગીની જગ્યામાં
સૃષ્ટિનિયમ ફરતું ચક્કર એ
નીચેથી ઊપર ચઢતું
ચઢે તે થકી બમણે વેગે
પૃથ્વી પર પટકાઈ પડતું
શી કહું કાળ અજબ બલિહારી
વિદુરમુખી તુજ લહેરી એ
સગાં દીઠાં મેં શાહ આલમનાં
ભીખ માગતાં શેરીએ
- Umakant
