સંબંધોની મિઠાશ 🏡
પાત્રો:
* હસમુખભાઈ (૬૫): પરિવારના વડીલ, નિવૃત્ત શિક્ષક, શાંત અને પ્રેમાળ સ્વભાવ.
* નયનાબેન (૬૦): હસમુખભાઈના પત્ની, ઘરના આધારસ્તંભ, વ્યવહારકુશળ.
* સાગર (૩૫): હસમુખભાઈનો મોટો દીકરો, શહેરમાં ઉચ્ચ પદ પર નોકરી કરે છે.
* પૂર્વી (૩૨): સાગરની પત્ની, આધુનિક વિચારસરણી ધરાવતી, માર્કેટિંગ એક્ઝિક્યુટિવ.
* કિરણ (૨૮): હસમુખભાઈનો નાનો દીકરો, ગામમાં રહી પિતાનો વ્યવસાય (નાની દુકાન) સંભાળે છે.
* નેહા (૨૫): કિરણની પત્ની, શિક્ષિકા, પરંપરા અને આધુનિકતાનું સંતુલન જાળવે છે.
સ્થળ:
એક ગામડાનું સુઘડ અને મોટું ઘર. પ્રથમ દ્રશ્યમાં બેઠક રૂમ, બીજામાં રસોડું, અને ત્રીજામાં બેઠક રૂમ અને બગીચો.
પ્રવેશ ૧: ઘરની શાંતિ અને અસંતુલન (આશરે ૫૦૦ શબ્દો)
(સમય: સવારનો નાસ્તો. બેઠક રૂમ, એક તરફ નાસ્તાનું ટેબલ ગોઠવાયેલું છે. હસમુખભાઈ, નયનાબેન, કિરણ અને નેહા નાસ્તો કરી રહ્યાં છે.)
હસમુખભાઈ: (પેપર વાંચતા) વાહ! આજે તો ચા-નાસ્તામાં શું મજા આવી ગઈ, નયના! તારા હાથના થેપલાંની તોલે કશું ન આવે.
નયનાબેન: (હસતાં) તમને ભાવે એટલે બસ. આજે સાગર ને પૂર્વી આવવાના છે ને! એટલે કિરણને થયું કે શહેરી મહેમાનો માટે કંઈક સારું બનાવીએ.
કિરણ: હા બા! શહેરમાં તો પિત્ઝા ને બર્ગર જ હોય, પણ આપણા ઘરની સાદગીનો સ્વાદ એ લોકો ભૂલી ગયા હશે.
નેહા: (કિરણને હળવેકથી કોણી મારીને) કિરણ! મોટા ભાઈ-ભાભી માટે એવું ન બોલો. સાગરભાઈ તો કેટલા વર્ષોથી શહેરની સારી નોકરી માટે મહેનત કરે છે.
હસમુખભાઈ: (ગંભીર થઈને) વાત સાચી છે. મહેનત તો કરી છે. પણ સફળતા અને પૈસાના વજન નીચે સંબંધોની હળવાશ ન દબાય, એ જોવાનું. આ ઘર, આ ધંધો, આ બધું એમનું પણ છે. પણ સાગરને હવે ગામડું... (વાક્ય અધૂરું મૂકે છે.)
(બારણું ખખડે છે. કિરણ બારણું ખોલે છે. સાગર અને પૂર્વી બે મોટા સૂટકેસ સાથે પ્રવેશ કરે છે. સાગરના ચહેરા પર થાક અને પૂર્વીના ચહેરા પર થોડી નારાજગી દેખાય છે.)
સાગર: (થોડા ઔપચારિક અવાજે) જય શ્રી કૃષ્ણ પપ્પા, બા! કેમ છો?
નયનાબેન: (ઉત્સાહથી પાસે જઈને) ઓહ, સાગર! આવ, બેટા. (પૂર્વીને ભેટે છે) પૂર્વી, આવ મારી દીકરી! થાકી ગઈ હઈશ. અંદર બેસો.
પૂર્વી: (નાક ચઢાવીને) બસ બા! આ ગામની ગરમી, ધૂળ અને આટલો લાંબો ટ્રાવેલ... થોડો થાક લાગ્યો છે. (સાગર સામે જુએ છે) સાગર, તારા ગામની હજી એક પણ વસ્તુ બદલાઈ નથી.
સાગર: (ધીમા અવાજે) પૂર્વી, આ મારું ઘર છે. શાંતિ રાખ.
કિરણ: (આગળ આવીને) આવો ભાઈ-ભાભી. હું તમને રૂમ બતાવી દઉં. (તેમની સૂટકેસ લેવા જાય છે.)
સાગર: (ઝડપથી હાથ પાછો ખેંચીને) ના, કિરણ! રહેવા દે. તારાથી ન ઊંચકાય. આ બ્રાન્ડેડ સામાન છે, તું આરામ કર. (કિરણનો ચહેરો પડી જાય છે. નેહા તેના ખભે હાથ મૂકે છે.)
પૂર્વી: બા, આટલો મોટો દીકરો છે, પણ હજી તમારી નાની દુકાન સંભાળે છે! શહેરમાં હોય તો બેન્ક મેનેજર હોત.
નયનાબેન: (દુઃખી થઈને) કિરણ અમારું સંભાળે છે, પૂર્વી. અને... અમારે એ જ જોઈએ છે.
હસમુખભાઈ: (નયનાબેનને ઈશારો કરીને રોકે છે.) ચાલો, થોડો નાસ્તો કરી લો. પછી આરામ કરજો. સાગર, તારા માટે ખાસ શ્રીખંડ બનાવ્યું છે.
સાગર: પપ્પા, થેન્ક્સ. પણ હવે મારે ડાયટિંગ કરવું પડે છે. બીપી-શુગરનું ધ્યાન રાખવું પડે. આ બધું હેવી ફૂડ અમારા શરીરને માફક ન આવે.
(વાતાવરણમાં અણગમો પ્રસરી જાય છે. કિરણ અને નેહા એકબીજા સામે જોઈ રહે છે.)
પ્રવેશ ૨: અપેક્ષાઓનું ઘર્ષણ (આશરે ૫૦૦ શબ્દો)
(સમય: બપોરનો. રસોડું. નેહા અને પૂર્વી ચા બનાવી રહ્યા છે. બાજુમાં નયનાબેન બેઠા છે.)
પૂર્વી: (ફોનમાં વ્યસ્ત રહીને) નેહા, તું અહીં કેવી રીતે એડજસ્ટ થઈ ગઈ? કિરણ પણ એ જ નાની દુકાન! ક્યારેક તો લાગે છે કે તારું ટેલેન્ટ વેડફાઈ રહ્યું છે.
નેહા: ભાભી, મને અહીં શાંતિ મળે છે. બાળકોને ભણાવું છું, અને કિરણના સપના નાના નથી. એ દુકાનને ઓનલાઈન લઈ જવાની તૈયારીમાં છે. પ્લસ, સાસુ-સસરાની સેવા કરવી એ પણ મારું કર્તવ્ય છે.
પૂર્વી: કર્તવ્ય! (હસે છે) જુઓ, આ જ તફાવત છે. શહેરમાં અમે 'કરિયર'ને કર્તવ્ય માનીએ છીએ. હું તો સાગરને કહું છું કે પપ્પાને કહી દો કે ઘર વેચીને કે પછી દુકાન વેચીને અમારા શહેરમાં જ રહેવા આવી જાય. તમને પણ સારું પડશે.
નયનાબેન: (ગુસ્સામાં) પૂર્વી! તને શું લાગે છે, આ ઘર ફક્ત ઈંટો અને સિમેન્ટનું બનેલું છે? આ ઘર અમારા આત્મા છે. હસમુખભાઈ આ જગ્યા છોડીને ક્યાંય નહીં જાય.
પૂર્વી: બા, ભાવનાઓથી પેટ નથી ભરાતું. હું પ્રેક્ટિકલ વાત કરું છું. શહેરની હોસ્પિટલો, બાળકોનું શિક્ષણ, લાઈફસ્ટાઈલ... અહીં શું છે?
નયનાબેન: અહીં સંબંધોની હૂંફ છે, સમજણ છે. તમારા બંનેની પાછળ આ ઘર અને કિરણ-નેહા છે.
(કિરણ અને સાગર પ્રવેશ કરે છે.)
સાગર: શું ચાલી રહ્યું છે? પૂર્વી, તું બા સાથે શેના વિશે વાત કરતી હતી?
પૂર્વી: હું પપ્પાના પેન્શન અને આ નાની દુકાન વિશે વાત કરતી હતી. સાગર, તું પપ્પાને કહી દે કે હવે આ બધું કિરણ સંભાળી લેશે. તું તારા નામે રહેલો જમીનનો ભાગ વેચીને સારું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરી લે.
સાગર: (હસમુખભાઈને સંભળાય એ રીતે) હા પપ્પા, પૂર્વીની વાત સાચી છે. મારું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્લાનિંગ સારું છે. જો મને મારો ભાગ અત્યારે મળે તો હું મોટો ફાયદો કરી શકું.
કિરણ: ભાઈ! તને ફક્ત પૈસા જ દેખાય છે? આ જમીન અને ઘરનું ભાવનાત્મક મૂલ્ય નથી? આપણે ભાગ નહીં, જવાબદારીઓ વહેંચવાની છે.
સાગર: (ઉપરથી) ઓહ, જવાબદારીઓ! તું કઈ જવાબદારી વહેંચવાની વાત કરે છે? તું અહીં આરામથી બેસીને દુકાન સંભાળે છે, અને હું શહેરમાં દિવસ-રાત મહેનત કરું છું!
હસમુખભાઈ: (પ્રવેશ કરે છે, તેનો અવાજ સહેજ ઊંચો થાય છે.) બસ! મારા ઘરમાં પૈસા માટે અવાજ ઊંચો ન કરો. સાગર, તને તારો ભાગ જોઈએ છે?
સાગર: હા પપ્પા. મારે હવે મારી લાઇફમાં આગળ વધવું છે.
હસમુખભાઈ: (એક લાંબો શ્વાસ લે છે.) ઠીક છે. તને તારો ભાગ મળશે. પણ યાદ રાખજે... જે વસ્તુ એકવાર વહેંચાઈ જાય, તે ક્યારેય ફરી જોડાઈ શકતી નથી.
(દરેક જણ આઘાત અને મૌન સાથે ઉભા રહે છે. નયનાબેન રડમસ ચહેરે હસમુખભાઈ સામે જુએ છે.)
પ્રવેશ ૩: સમજણ અને સંબંધોનું પુનર્મિલન (આશરે ૫૦૦ શબ્દો)
(સમય: સાંજનો. બેઠક રૂમ અને બહાર બગીચો. હસમુખભાઈ એક ખુરશી પર બેસીને આકાશ સામે જોઈ રહ્યા છે. નેહા એમની બાજુમાં જાય છે.)
નેહા: પપ્પા, શું વિચારો છો? (હસમુખભાઈ કંઈ બોલતા નથી) મને ખબર છે, સાગરભાઈની વાત તમને દુઃખ પહોંચાડે છે.
હસમુખભાઈ: નેહા, મેં જીવનભર સંબંધોનું ગણિત શીખવ્યું છે. પણ મારા જ દીકરાએ એને વેપાર સમજી લીધું. મને દુઃખ વહેંચણીનું નથી, સંબંધો તૂટવાનું છે.
(સાગર અને કિરણ બગીચામાં વાત કરી રહ્યા છે.)
કિરણ: ભાઈ, તું પૈસા લઈને જઈશ, પણ શાંતિ ક્યાંથી લાવીશ? શહેરની તે દોડધામમાં મને તારું બાળપણ યાદ છે. તું કહેતો હતો કે તને આ બગીચો કેટલો ગમે છે.
સાગર: (ગંભીર થઈને) કિરણ, તું નથી સમજતો. મારી ઉપર કેટલું પ્રેશર છે. મારે પૂર્વી માટે, બાળકો માટે સારું કરવું છે. આ ગામડું મને પકડી રાખે છે.
કિરણ: (મોટો ભાઈ સમજીને પ્રેમથી) ભાઈ, આ ગામડું તારી જમીન છે. પકડી રાખતું નથી, સાથ આપે છે. તું એકલો નથી. તું જ્યારે પણ અહીં આવે છે, ત્યારે તારી બધી ચિંતાઓ ભૂલી જાય છે. એ જ આ ઘરની તાકાત છે. આપણે ભાગ નથી પાડવાના, આપણે એકબીજાની શક્તિ બનવાની છે. તું શહેરમાં મોટું કામ કર, અને હું તારા નામે અહીંની જમીન અને ધંધો સાચવીશ.
(સાગર કિરણ સામે ભાવુક નજરે જુએ છે.)
(બેઠક રૂમમાં પૂર્વી નયનાબેન પાસે આવે છે, જે રડી રહ્યા છે.)
પૂર્વી: બા, મને માફ કરી દો. મેં ફક્ત પૈસા અને કરિયર વિશે જ વિચાર્યું. પણ આજે મેં જોયું... કિરણ અને નેહાએ તમારું કેવી રીતે ધ્યાન રાખ્યું છે. તમે લોકો કેટલા ખુશ છો. શહેરમાં, અમે એકબીજા માટે સમય જ નથી કાઢી શકતા. હું જમીનનો ભાગ લેવા માટે નહીં, પણ શાંતિ લેવા આવી હતી.
નયનાબેન: (પૂર્વીને ભેટીને) મારી દીકરી, બસ આ જ સમજણ જોઈતી હતી. સમજણથી મોટો કોઈ ધન નથી.
(સાગર અને કિરણ અંદર આવે છે. સાગર હસમુખભાઈના પગે પડે છે.)
સાગર: પપ્પા, મને માફ કરી દો. મને ખબર પડી ગઈ. મને હવે કોઈ ભાગ નથી જોઈતો. મારો ભાગ તો તમે અને બા છો. કિરણ, તું ખરેખર સમજદાર છે. તું આ ઘરની જવાબદારી સંભાળીશ. હું શહેરમાંથી તને અને દુકાનને મદદ કરીશ. આપણે બંને સાથે મળીને કામ કરીશું.
કિરણ: (આનંદથી સાગરને ભેટે છે.) એ જ તો સંબંધોની મિઠાશ છે, ભાઈ!
નેહા: (ખુશ થઈને) આખરે સંબંધો જીતી ગયા!
હસમુખભાઈ: (આંખોમાં આંસુ સાથે) સંબંધોનો પાયો પૈસા પર નહીં, વિશ્વાસ અને સમજણ પર ટકેલો છે. આજે મારું કુટુંબ સંપૂર્ણ છે.
(નયનાબેન, હસમુખભાઈ, સાગર, પૂર્વી, કિરણ અને નેહા એકબીજા સામે સ્નેહપૂર્વક જુએ છે. પડદો પડે છે.)
આ નાટક પારિવારિક મૂલ્યો, પૈસા કરતાં સંબંધોનું મહત્વ અને સંયુક્ત કુટુંબની શક્તિને દર્શાવે છે.
