આજનું સવાર કંઈક અલગ હતું. જાણે પવન પણ ધીમો હતું, સૂરજ પણ થોડો વધારે સહેજ લાગતો હતો. અક્ષર પુરુષોતમ વિધયા મંદિર નો છેલ્લો દિવસ… ધોરણ ૧૦ પૂરુ થયું… પરંતુ જાણે બાળપણ પણ પૂરુ થઈ ગયું હોય તેવી લાગણી હતી.
માનસી , એક શાંત અને સંવેદનશીલ વિદ્યાર્થિની, આજે ખૂબ જ ભાવુક હતી. આજે તે એની બધી યાદોને હૈયામાં ભરીને સ્કૂલના દરવાજે આવી ઊભી રહી હતી. સળવળતો માહોલ હતો, સાથીઓ હસી રહ્યા હતા, ફોટા ખેંચી રહ્યા હતા, છતાં તેની આંખોની પાંપણ નીચે એક તૃણસૂક્ષ્મ નમપણ છૂપાયું હતું.
એની સાથે હતી એની બે અજમેલી સખીઓ — ખુશી અને ગાયત્રી. ખુશી હંમેશા જેવી મજાકમસ્તી કરતી, હસાવતી. ગાયત્રી થોડું ગંભીર સ્વભાવ ધરાવતી, પણ દિલથી ખૂબ લાગણીશીલ. ત્રણે મળીને અનંત યાદો બનાવી હતી — રમતા રમતા પડવા, એકબીજાને ટિફિન ખવડાવવી, પરીક્ષા પહેલાં લાસ્ટ મિનિટ રીવીઝન, અને પછીના હસતા ફોટા…
માનસી આગળ વધીને પોતાના વર્ગખંડ પાસે ઉભી રહી. એની આંખો બ્લેકબોર્ડ ઉપર જાઈ અટકાઈ — જાણે એ બ્લેકબોર્ડ કોઈ બુદ્ધિશાળી સાક્ષી હોય કે જે દરેક વર્ષની યાદોમાંથી કંઈક થોડું આજે પણ બચાવી રાખી રહ્યું છે.
એને યાદ આવી ગઈ એ પહેલી દિકરી — જે સ્કૂલના પ્રથમ દિવસે ડરી ગઈ હતી. પહેલાં તો ડરીને બેડની નીચે છુપાઈ જતી હતી, પરંતુ આજે એ દિકરી આવી હતી પોતાનું આખું શાળાજીવન લઈ.
એને યાદ આવી ત્યારે મેમે એની જવાબ માટે શાબાશી આપી હતી, જયારે ઘરેથી ટિફિન ભૂલી ગઈ હતી ત્યારે ગાયત્રીએ પોતાનું નાસ્તો વહેંચ્યું હતું. જયારે પરીક્ષામાં ઓછા ગુણ આવ્યા હતા, ત્યારે ખુશીએ હાથ પકડીને કહેલું, "ચિંતા ન કર, તું ફરીથી ઊભી રહી શકે છે."
છેલ્લો દિવસ હતો, શાળાનો સંગાથ તૂટી ગયો,
હાસ્યથી ભરેલો શબદમય રસ્તો શાંત થઈ ગયો।
જ્યાં હસતા હતા, જ્યાં રમ્યા હતા વરસાદમાં,
સ્નેહના રંગ ભરાયા હતા દરેક ઉપાડમાં।
બ્લેકબોર્ડે આજે પૂછ્યું — "ચાલી જશો ખરેખર?"
બેંચે કહ્યું — "યાદ રખજો, આમ જ નહીં ભુલાવજ રે પથેર!"
પહેલીવાર પેન પકડ્યું એ દિવસ યાદ આવે,
જ્યાં ખુશી હતી નાના ગુણમાં પણ સૌ કોઈ વહાલાવેઃ
સાંજ પડે, ઘંટ વાગે, પછી પણ એ અવાજ વાગે,
મન તો આજે પણ સ્કૂલના દરવાજે રડે અને વાલે।
ક્લાસરૂમમાં પડેલી પાંખો, ખૂણામાં છુપાયેલી વાતો,
ઘણી બધી અનકહી લાગણીઓ બની ગઈ છે સાથી જાતો।
જીવન આગળ વધશે, રસ્તા બદલાશે,
પણ સ્કૂલની યાદો ક્યારેય નહીં વીસરાશે.
એમ સમાપ્ત થતા વર્ષોએ માનસીને માત્ર શીખવ્યું નહોતું, એણે એને ગઢી હતી. એક શ્યામું બાળક આજે પ્રકાશ તરફ આગળ વધતું હતું — પીઠે એની સ્કૂલી સ્મૃતિઓ ભરીને.
એટલામાં ઘંટ વાગી. છેલ્લો ઘંટ.
આ ઘંટ એ દરેક ઘંટથી જુદો હતો. એમાં એક અદભૂત ક્ષણ છુપાઈ હતી — એક અધ્યાય પૂરો થતો હોવા છતાં, એ બધું હંમેશાં માટે જીવંત રહી જતું હોય એવી લાગણી. જાણે કોઇએ હૃદયના એક ખૂણામાં આ ઘંટની અવાજ બંદ કરી દીધી હોય.
માનસી ની આંખો હવે ભીની થઈ ગઈ. ગાયત્રીનું હાથ પકડી લીધું. ખુશીએ એની પીઠ ઠપકાવી. "ચાલો હવે જતા થાય, નહિ તો રડાવશ બધાને," એમ મજાકમાં કહ્યું, પણ એની અવાજ પણ થરથરતો હતો.
ત્રણે ક્લાસરૂમમાંથી પાછા વળ્યા. સ્કૂલના દરવાજા પાસે ઊભી રહીને એકવાર પાછા ફરી જોઈ લીધું. દરવાજા, દિવાલો, પંખા, બેંચો, બલેકબોર્ડ — બધું જાણે રડી રહ્યું હતું.
માનસીમૌન રહી. અંતરમાં કહ્યું:
"આ પાઠશાળાએ મને માત્ર ભણાવ્યું નથી... મને જીવવાનું શીખવ્યું છે, સંબંધો પાંગરાવ્યા છે, સપનાને સ્વરૂપ આપ્યું છે."
સ્કૂલ આજે છૂટી ગઈ. પણ એના પાઠ, એના મિત્રો અને એના સંવેદનો — હંમેશાં જીવંત રહેશે.
છેલ્લો દિવસ તો આવ્યે રહેશે,
પણ સ્કૂલની યાદો કદી નહીં જઈ ભુલાઈ…
-Vaghasiya
