મનની વિચારસરણી એ પ્રગતિની નિસરણી.
"यथा मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भजाम्यहम्"
"જે ભક્ત મને જે રીતે ભજે છે, હું પણ તેમને તે જ રીતે પ્રાપ્ત તેને પ્રાપ્ત થાઉં છું, કારણ કે બધા મનુષ્યો બધી રીતે મારા જ માર્ગનું અનુસરણ કરે છે." ભગવદ્ ગીતા (અધ્યાય 4, શ્લોક 11),
એક બાળક તેના પિતા સાથે નિસર્ગ પ્રવાસે ગયો. ઉનાળાની રજાઓ હતી, તો વિચાર્યું કે શા માટે નહીં કેટલાક સમય પ્રકૃતિની નજીક શાંતિમાં વિતાવીએ. આ જ વિચાર સાથે તેઓએ પર્વતો પર ફરવાનું આયોજન કર્યું. સામાન પેક કરીને પિતા અને પુત્ર બંને પ્રવાસ માટે નીકળી પડ્યા.
પર્વતોનું દૃશ્ય ખૂબ જ આહ્લાદક હતું, ચારેબાજુ ખુલ્લું આકાશ અને હરિયાળી હતી. બાળક એક નાની ટેકરી પર ચઢવાનો પ્રયાસ કરવા લાગ્યો. જેવું તે થોડું આગળ વધ્યો કે તેનો પગ લપસી ગયો અને એક પથ્થર સાથે તેનો પગ અથડાયો. તેના મોઢામાંથી જોરથી અવાજ નીકળ્યો – “હે, રામ.....”
આ અવાજ પડઘાને કારણે પાછો તેને સંભળાયો – “હે,રામ”
બાળકને ખૂબ આશ્ચર્ય થયું કે આ કોણ બોલ્યું?
તેણે ફરીથી જોરથી કહ્યું – “કોણ છે?”
ફરીથી અવાજ પડઘા રૂપે પાછો આવ્યો – “કોણ છે?”
બાળકે ઉત્સુકતાથી ફરીથી બૂમ પાડી – “તમે કોણ છો?” ફરી અવાજ સંભળાયો – “તમે કોણ છો?”
બાળકે તેના પિતાને આ વિશે પૂછ્યું. પિતાએ બાળકના માથા પર પ્રેમથી હાથ ફેરવ્યો અને જોરથી બૂમ પાડી – “તમે ડરપોક છો?” ફરીથી અવાજ સંભળાયો – “તમે ડરપોક છો?” પિતાએ હસીને ફરીથી જોરથી કહ્યું – “તમે હિંમતવાન છો, તમે વિજેતા છો!” અવાજ પાછો સંભળાયો – “તમે હિંમતવાન છો, તમે વિજેતા છો!”
પિતાજીએ કહ્યું.
"यथा कर्म तथा फलम्":
"જેવું કર્મ કરશો, તેવું જ ફળ મળશે।"
પિતાએ બાળકને સમજાવ્યું કે “આ અવાજ તારો જ છે, જે પર્વતો સાથે ટકરાઈને તને પાછો સંભળાય છે. આ જ જીવન છે – આપણે જે બોલીએ છીએ, જે વિચારીએ છીએ, તે જ આપણને પાછું મળે છે. આ અવાજની જેમ જ આપણું ભવિષ્ય છે; આપણે આજે જે કરીએ છીએ, તે જ આપણને કાલે પાછું મળશે. જો તું બીજા પ્રત્યે મનમાં સન્માન રાખીશ, તો તે જ તને પાછું મળશે.”
જો તું મનમાં વિચારી લે કે તું ડરપોક છે, તું કશું નથી કરી શકતો, તો તું એવો જ બની જઈશ. જો તું વિચારીશ કે તું વિજેતા છે, તો તું એવો જ બની જઈશ.
બાળકને હવે સંપૂર્ણ વાત સમજાઈ ગઈ હતી.
"यथा बीजं तथा फलम्"
"જેવું બીજ વાવવામાં આવે છે, તેવું જ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે।"
જીવનનું પડઘમ
અવાજ ઊઠે, પર્વતે ટકરાય, પાછો ફરે,
મનનું બીજ છે, જે વાવે તે ઉગે અહીં ધરે.
જે બોલીએ, જે વિચારીએ, તે જ પડે પગરવે,
જીવનનું સત્ય એ, કર્મે રચાય આવનાર સવે.
હિંમતનું ગીત ગાઈએ, તો હિંમત ઊગે ખેતરે,
ડરનું ઝેર વાવીએ, તો નાશ થાય આ દ્વારે.
સન્માનનું ફૂલ ખીલે, જો મનમાં રાખીએ સારું,
અપમાનનું કાંટડું ચૂભે, જો નફરતનું લઈએ ભારું.
જેવું બીજ, તેવું વૃક્ષ, આ સૃષ્ટિનો નિયમ છે,
કાળની ગતિમાં બધું, કર્મનું જ પરિણામ છે.
આજની ક્ષણ રચે છે, કાલનું સ્વપ્ન સુંદર,
વિચારોની શક્તિથી, જીવન બને નર્યું નિર્મળ.
વિજેતાનો ભાવ જાગે, તો દુનિયા થાય પોતાની,
કાયરતાનું ચિંતન લાવે, માત્ર હારની કહાની.
જે દીધું તે પામ્યું, આ પડઘાનો રાગ છે,
પ્રેમનું ગાન ગુંજે, તો જીવન સુખનું ભાગ છે.
બીજ વાવો સારું, તો ફળ મળે મીઠું,
કડવું વાવશો તો, મળશે દુઃખનું ઝેર ઝીણું.
જીવન એક પડઘો છે, સાંભળો તેનું સત્ય ગહન,
વિચારોનું વાવેતર કરો, રચો સુંદર કર્મગગન.
