આ એ દિવસોની વાત છે જ્યારે માનવતા હજી જીવતી હતી. એક ગામમાં એક ગરીબ છોકરો, જે સ્કૂલના ખર્ચા માટે ઘર ઘરના વપરાશના સામાન વેચતો હતો, ખુબજ ભૂખ્યો હતો. તેની પાસે ફક્ત એક નાનકડો સિક્કો હતી. તે સિક્કાથી થોડું કઈ જમવાનું મળે? તેથી તેણે નક્કી કર્યું કે તે આગળના ઘરમાં જમવાની માંગણી કરશે. કઈ માંગી અને પેટ ભરશે.
જ્યારે એક યુવાન યુવતીએ દરવાજો ખોલ્યો, તો છોકરાની હિંમત ન રહી ભોજન માંગવાની . તેણે કોઈ દિવસ માંગીને ખાધું ન હતું. પણ આજે તેની પાસે ખ્વાના જ પૈસા ન હતા તો શું કરે? જમવાની જગ્યાએ તેણે ફક્ત પાણી માંગ્યું. યુવતીને તેના મોઢાની હાલત જોઈને સમજી ગયાં કે તે ખુબ ભૂખ્યો લાગે છે. તેણીએ તેને પાણીને બદલે દૂધનો મોટો ગ્લાસ આપ્યો. છોકરાએ આખોય ગ્લાસ ફટાફટ પીધો અને સ્વમાની હતો એટલે પૂછ્યું, "કેટલું આપું?"
યુવતીએ જવાબ આપ્યો, "કાંઈ નથી, અમારી મા શોખવાડ્યું છે કે દયાનું ક્યારેય મૂલ્ય લેવું જોઈએ નહીં." આ સાંભળી તે ખુશ થયો. તેણે દિલથી આભાર માન્યો અને ચાલ્યો ગયો.
ભગવાન ગીતામાં કહે છે કે बुद्ध्यायुक्तो यया पार्थ બુદ્ધિથી સ્વીકારેલું હોય તેવું કર્મ કર.
અને આ ભલાઈ એ એકમાત્ર એવું ધિરાણ છે, જે કયારેય દગો દેતું નથી.
આ વાતને વર્ષો વીતી ગયા. આ બાજુ તે યુવતી ગંભીર બીમારીથી પીડાતી હતી અને મોટા શહેરના હોસ્પિટલમાં લઇ જવામાં આવી. ત્યાં ડોકટર ની સલાહ લેવામાં આવી. ડોકટરે તે યુવતીનું નામ સાંભળીને તરત ઓળખી. તેમણે તેની સારવારમાં ખૂબ ધ્યાન આપ્યું અને તેણી ખુબ સ્વસ્થ કરી દીધી.
જ્યારે તેણીએ હોસ્પિટલનું બીલ જોયું, આત આટલા રૂપિયા? તે ડરી ગઈ કે તેને જીવનભર આ બીલ ચૂકવવું પડશે. પણ, બીલના ખૂણામાં લખેલું હતું: "એક ગ્લાસ દૂધ માટે કૃતજ્ઞતા સાથે ચુકવાયું."
આ શબ્દોને વાંચીને તેણીની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા.
કૃતજ્ઞતા નાં દોરા થી, દુઃખ ને ભીતર માં જ સીવી લે છે...!!
કેટલીક હસ્તીઓ, બસ... આમ જ ખુમારી થી જીવી લે છે.
એક સત્કૃત્ય નું વાવેલું બીજ આવતી કાલે વટવૃક્ષ બનીને છાયડો આપે છે.
"कृतं मे जानतां पुण्यं ज्ञातृन् एवोपतिष्ठति।
अज्ञातानां तु यत्कृत्यं परं पापाय कल्पते॥"
અર્થ: જે વ્યક્તિઓ કૃતજ્ઞ હોય છે, તેમના માટે કરવામાં આવેલી ભલાઈ પુણ્ય રૂપે પાછી આવે છે.)
કર્તવ્યમાં કૃતજ્ઞતા સૌથી મોટું ગૌરવ છે.
કૃતજ્ઞતા એ છે શાશ્વત સ્વર,
હૃદયના તંતુઓનો ઊંડો ગરજ.
જે જીવનના દરેક ક્ષણમાં ટકે,
સંદેશા આપે કે આનંદ ત્યાગમાં છે છુપાયેલો.
કુદરતના પાનખરના પર્ણમાં,
પવનના ફુંકારા વાદળના છળમાં.
જે કડવી ક્ષણોની વચ્ચે પણ ઝળકે,
તે છે કૃતજ્ઞતા, જીવનના પ્રકાશનો છે મૂળમંત્ર.
શ્રદ્ધા જ્યારે છૂટી જાય,
અને શંકા હ્રદયમાં ઘેરાય.
ત્યારે પણ, આભાર છે તે દીવો,
જે એક છિદ્રમાંથી પ્રકાશ લાવે.
નભના તારાઓની શાંતિમાં,
અથવા માનવીની હાસ્ય ભિન્નતામાં.
કૃતજ્ઞતા સમજાવે કે દરેક ક્ષણમાં છે શીખવાનું,
એ જીવનનું સાચું તત્વજ્ઞાન.
સંપત્તિ ભલે હાથમાંથી સરકી જાય,
અથવા મરઝાદના મકાનો ઝુરાઈ જાય.
પરંતુ જેનો અસ્તિત્વ ક્યારેય નહીં ખોવે,
તે છે કૃતજ્ઞતા, દરેક હાર પર જીતનો પાયો ગાંઠે.
હજી જો કે કપરા કાળ આવે,
અને જીવન તરસ્યા સપનાઓમાં ફસાવે.
તો વિચારવું, શું કશું ઉછાળે છે?
કે ખાલી હવામાનમાં છે તટસ્થ ગહનતા?
કૃતજ્ઞતા એ છે મનનું શરણ,
જે દુઃખને રૂપાંતરે આભી મરણ.
તે છે સાધન દરેક ચડાવ ઉતાર માટે,
એ જ છે જીવનના આદર્શ કવચ માટે.
અહમ જ્યારે કણકણમાં વિલિન્ન થાય,
અને પ્રેમનું ઝરણું વહે છે મલિન હૃદયમાં.
ત્યારે સમજાય એ અવ્યક્ત સત્ય,
કે કૃતજ્ઞતા એ માત્ર ભાવ નહિ, જીવનનું તત્વજ્ઞાન છે.
