પુસ્તકનું રહસ્ય
પ્રકરણ ૭: સ્મૃતિ અને શંકાનું નિરાકરણ
કૌશલની નજરમાં સંપૂર્ણપણે અજાણ્યા બની જવાની પીડા આરવના આત્માને કોરી રહી હતી. આ પીડા તર્કહીનતાના પ્રવાહમાં પણ આરવને મનુષ્ય તરીકે જીવંત રાખતી હતી.
સવારની શાંતિ હવે બપોરના ઘેરા મૌનમાં બદલાઈ ગઈ હતી. જૂના વિભાગની એકમાત્ર બારીમાંથી આવતો પ્રકાશ હવે સીધો ટેબલ પર નહોતો પડતો, પણ છાજલીઓના પડછાયામાં છુપાઈ ગયો હતો. આસપાસ ધૂળના કણો સ્થિર હતા, જાણે સમય પણ થંભી ગયો હોય. પુસ્તકોની ગંધ પહેલા કરતાં વધુ તીવ્ર બની હતી, જાણે આ પુસ્તકો આરવની એકલતાને સૂંઘી રહ્યાં હોય.
આરવ હવે માનસિક રીતે ખૂબ જ થાકી ગયો હતો. તેના ચહેરા પરની ગંભીરતા હવે નીરસતામાં પલટાઈ ગઈ હતી. તે પોતાનો ચહેરો હાથમાં રાખીને ખુરશી પર બેઠો હતો. તેને લાગ્યું કે તે આ દુનિયામાં એકમાત્ર વ્યક્તિ છે, જે સત્ય જોઈ શકે છે, પણ સાબિત કરી શકતો નથી. કૌશલનું સંપૂર્ણ વિસ્મરણ આરવ માટે એક કાયમી ડાઘ બની ગયું હતું.
આરવે નક્કી કર્યું કે હવે પાછા ફરવું અશક્ય છે. તેનું અસ્તિત્વ હવે માત્ર સત્યની શોધ માટે જ બચ્યું હતું.
આરવની એકલતાની આ ઘડીમાં, 'છાયા' ફરીથી પ્રગટ થઈ. તે ધીમેથી ચાલીને આરવના ટેબલ પાસે આવી અને આરવની સામે જ ઊભી રહી, તેના ચહેરા પર એક ગહન કરુણાનો ભાવ હતો.
"તમને પીડા થઈ," છાયાએ ધીમા અવાજે કહ્યું. "આ જ સંબંધોના ત્યાગની કિંમત છે."
આરવ ગુસ્સાથી ઊભો થયો. ગુસ્સો હજી પણ લાગણીઓના પ્રવાહમાં બાકી હતો. "તમે કોણ છો? તમે કહો છો કે આ પુસ્તક વિનાશક છે, પણ તમે મને રોકવાનો પ્રયત્ન કેમ નથી કરતા? તમે શા માટે મને આ ચક્રમાં ધકેલી રહ્યા છો?"
છાયાએ શાંતિથી જવાબ આપ્યો. "હું તમને રોકી શકીશ નહીં, કારણ કે તમારું મન હવે નિર્ણય લઈ ચૂક્યું છે. અને હું તમને રોકીશ નહીં, કારણ કે હું ઈચ્છું છું કે તમે મારા સત્યને સમજો."
તેણે કૌશલ તરફ ઈશારો કર્યો, જે થોડે દૂર બેસીને વાંચી રહ્યો હતો. "તમે કૌશલને ઓળખો છો, પણ તે તમને ઓળખતો નથી. મેં પણ કૌશલને ઓળખ્યો, પણ કૌશલે મને ઓળખી નહીં. આ જ એ સત્ય છે જે તમારે સમજવું પડશે."
છાયાએ એક ઊંડો શ્વાસ લીધો. "આ પુસ્તક... માત્ર સ્મૃતિઓ ભૂંસે છે. જ્યારે તમે સંબંધનો ત્યાગ કરો છો, ત્યારે તમારું અસ્તિત્વ તે વ્યક્તિની સ્મૃતિઓમાંથી ભૂંસાઈ જાય છે. એટલે કૌશલ તમને ઓળખતો નથી. અને કૌશલ મને પણ ઓળખતો નથી, કારણ કે મેં જ્યારે ત્રીજો ત્યાગ કર્યો..."
છાયા અટકી ગઈ. તેના અવાજમાં ધ્રુજારી હતી.
"જ્યારે મેં ત્રીજો ત્યાગ કર્યો, ત્યારે હું મારા સ્વયંમાંથી ભૂંસાઈ ગઈ. હું આ પુસ્તકાલયની કાળના પ્રવાહની એક અનિવાર્ય આકૃતિ બની ગઈ. મારું આખું જીવન, મારું નામ, મારું અસ્તિત્વ, મારા બધા જ સંબંધો... બધું જ ભૂંસાઈ ગયું. હવે હું માત્ર એક અનુભૂતિ છું, જે માત્ર 'વિસ્મૃતિ'ના ચક્રમાં પ્રવેશનારને જ દેખાય છે."
આરવને તેની વાતમાં છુપાયેલું ગહન રહસ્ય સમજાયું. છાયા એ જ વ્યક્તિ હતી, જેણે ભૂતકાળમાં પુસ્તકનો ઉપયોગ કરીને ત્રીજો ત્યાગ કર્યો હતો. તે હવે કાયમ માટે આ ભ્રમનો ભાગ બની ગઈ હતી.
"તમારો ત્રીજો ત્યાગ," છાયાએ ધીમેથી કહ્યું, "તમને કાળના પ્રવાહમાં પ્રવેશવાની અને ભૂતકાળની ભૂલ સુધારવાની શક્તિ આપશે. પણ તેની કિંમત... તમે તમારા વર્તમાનના આરવ બનીને પાછા નહીં ફરો. તમે કોઈ ઘટનામાં, કોઈ પરિસ્થિતિમાં, કોઈ અજાણ્યા પાત્રમાં બદલાઈ જશો."
આરવે 'વિસ્મૃતિ' પુસ્તકને હાથમાં લીધું. હવે તેના ચહેરા પર કોઈ ડર નહોતો, ફક્ત એક અંતિમ નિશ્ચય હતો. જો આ ચક્રને તોડવું હોય, તો તેને તેના મૂળ સુધી જવું પડશે. છાયાને મુક્તિ અપાવવા માટે, અને કદાચ, તેના પોતાના ખોવાયેલા અસ્તિત્વને પાછું મેળવવા માટે.
તેણે પુસ્તકનો અજ્ઞાત લિપિવાળો પાનો ખોલ્યો.
તૃતીય ત્યાગ, સ્વયં. એક દિવસ તું એવો બની જઈશ, જેને તું વર્તમાનમાં ઓળખતો નથી.
આરવે પોતાની આંખો બંધ કરી. તેણે કૌશલ તરફ જોયું, જે હજી પણ અજાણ્યાની જેમ વાંચી રહ્યો હતો. આરવને હવે કૌશલ પ્રત્યેની લાગણીના બદલે એક પ્રકારની કરુણા આવી. કૌશલ ક્યારેય આ સત્ય જાણી શકશે નહીં.
"જો મારે ભૂતકાળમાં બદલાવ લાવવો હોય, તો મારે આ ચક્રને તોડવું પડશે," આરવે મનમાં નિશ્ચય કર્યો. "અને જો મારો અંત આવવાનો હોય, તો હું એ સત્ય સાથે અંત લાવીશ કે હું કમસે કમ આ ચક્રનું સત્ય જાણું છું."
આરવે ત્રીજા ત્યાગને સ્વીકારવાનું નક્કી કર્યું. તે પુસ્તકની લિપિ પર પોતાની આંગળી મૂકવા માટે તૈયાર થયો. લાઇબ્રેરીનું મૌન વધુ ઘેરું બની ગયું. આ આરવના અસ્તિત્વનો અંતિમ અધ્યાય હતો, જે કદાચ એક નવા, અજ્ઞાત પ્રારંભ તરફ દોરી જવાનો હતો.
