एकेकाळी प्रेम, नातं आणि लैंगिकता या गोष्टी खाजगी असायच्या. दोन माणसांमधला संवाद हा समाजाच्या गजबजाटापासून दूर, त्यांच्या भावनांमध्ये रुजलेला असायचा. आज त्या भावना स्क्रीनवर उमटतात. आता नातं सुरू होण्यापूर्वी स्वाइप करावं लागतं, आणि ब्रेकअप झालं की ते इंस्टाग्राम स्टोरीत दिसतं. शरीर, मन, आकर्षण सगळं काही आता ऑनलाइन झालं आहे.
सोशल मीडिया आणि डेटिंग अॅप्सनी जगच बदलून टाकलं आहे. आकर्षण आता नजरेतून नव्हे, तर फोटोतून ठरतं. फिल्टर केलेल्या चेहऱ्यांवर आणि सजवलेल्या प्रोफाइलवर लोक आपलं आत्ममूल्य ठरवू लागले आहेत. डिजिटल रूप हे आता वास्तवापेक्षा जास्त प्रभावी झालं आहे. अनेकांना स्वतःचं खरं स्वरूप विसरायला झालं आहे. अभ्यास सांगतात की बहुतांश लोक पहिल्या भेटीपूर्वीच समोरच्याबद्दल एक “कल्पना” तयार करतात, आणि ती भेटीवेळी तुटते. कारण स्क्रीनवरचं आकर्षण आणि प्रत्यक्षातील सत्य यात फरक असतो.
या नव्या जगात लैंगिकतेचं रूपही बदललं आहे. पॉर्न इंडस्ट्री ही केवळ मनोरंजन न राहता एक डिजिटल अर्थव्यवस्था बनली आहे. तिच्या माध्यमातून लोक सेक्सबद्दल जाणून घेतात, पण ती माहिती अनेकदा विकृत आणि अवास्तव असते. परिणामी, तरुणांच्या मनात शरीर म्हणजे प्रदर्शन, आणि आकर्षण म्हणजे स्पर्धा अशी भावना वाढते. सतत “परफेक्ट बॉडी” च्या प्रतिमा पाहून आत्मविश्वास कमी होतो आणि नात्यात असुरक्षितता वाढते. आपण पुरेसे आकर्षक नाही, पुरेसे चांगले नाही, अशी छुपी भीती मनात रुजते.
याच काळात “OnlyFans” सारखे प्लॅटफॉर्म्स आले आणि त्यांनी लैंगिकतेला नवा सामाजिक अर्थ दिला. इथे लोक आपलं शरीर, आकर्षण आणि ओळख विकतात पण आपल्या अटींवर. काहींसाठी हे सशक्तीकरणाचं साधन आहे; काहींसाठी मानसिक दबाव. या डिजिटल लैंगिक बाजारात योग्य-अयोग्य, नैतिक-अनैतिक याच्या सीमारेषा अस्पष्ट झाल्या आहेत. समाज अजूनही या नव्या वास्तवाशी जुळवून घेत आहे.
पण या सगळ्यात हरवलेली गोष्ट म्हणजे “संवाद”. आज लोक नात्यात असले तरी एकाकी वाटतंय. पूर्वी प्रेमपत्र असायचं, आता इमोजी आहेत. नजरेतील ओल हरवली आहे, त्याजागी नोटिफिकेशनचा आवाज आहे. डिजिटल जवळिकीमुळे भावनिक अंतर वाढलं आहे. आपण एकमेकांच्या शेजारी असलो तरी खऱ्या अर्थाने “सोबत” नाही.
पिढ्यांमध्येही यावरून संघर्ष निर्माण झाला आहे. जुन्या पिढीला लैंगिकतेबद्दल बोलणं लाजिरवाणं वाटतं, पण तरुण पिढी इंटरनेटमुळे सगळं उघड पाहते. त्यामुळे “मुक्त विचार” आणि “संस्कृतीचा गाभा” यांच्यात ताण वाढला आहे. हा ताण आता केवळ घरात नाही, तर समाजात, शिक्षणात आणि राजकारणातही दिसतो.
या सगळ्यात स्त्रिया केंद्रस्थानी आल्या आहेत. डिजिटल माध्यमांनी त्यांना आपले विचार आणि आकर्षण स्वतःच्या अटींवर मांडण्याचं स्वातंत्र्य दिलं आहे. अनेक महिला आपलं शरीर आणि अभिव्यक्तीचा अधिकार मोकळेपणाने स्वीकारतात. पण त्याचवेळी त्यांना ट्रोलिंग, बॉडी-शेमिंग आणि सामाजिक न्यायालयाचा सामना करावा लागतो. तरीही एक गोष्ट स्पष्ट आहे की स्त्रिया आता स्वतःच्या इच्छांविषयी बोलण्यास घाबरत नाहीत. त्या फक्त आदराची अपेक्षा करतात, परवानगीची नव्हे.
या डिजिटल लैंगिकतेचा परिणाम मनावरही खोलवर होतो. सतत आकर्षक प्रतिमा आणि कंटेंट पाहण्यामुळे मेंदू “डोपामिन” या रसायनावर अवलंबून होतो. क्षणिक आनंद मिळतो, पण त्याचं व्यसन लागते. सेक्स आता अनेकांसाठी अनुभव नसून “क्लिक” झालेला प्रतिसाद झाला आहे. त्यामुळे लैंगिक थकवा, भावनिक उदासीनता आणि रिक्तता वाढते. शरीर जवळ असतं, पण मन हरवतं.
या सर्वांमध्ये नवे नैतिक प्रश्नही उभे राहिले आहेत. कृत्रिम बुद्धिमत्तेमुळे तयार होणारी डीपफेक अश्लील चित्रं, सहमतीशिवाय शेअर होणारा कंटेंट, आणि गोपनीयतेचं उल्लंघन ही नवीन भीषण वास्तवं आहेत. एक बटण दाबून एखाद्याची प्रतिष्ठा उद्ध्वस्त करता येते. कायदे अजूनही या वेगाने बदलणाऱ्या वास्तवाच्या मागे धावत आहेत.
या परिस्थितीत समाजाने आणि शिक्षणव्यवस्थेने खुल्या संवादाची गरज ओळखली पाहिजे. लैंगिक शिक्षण हा केवळ विषय नसून आत्मजागरूकतेचा भाग आहे. तरुणांना शरीर, भावना, मर्यादा आणि सहमती याबद्दल खरी माहिती देणं आवश्यक आहे. कारण माहिती लपवली की गैरसमज वाढतात, आणि गैरसमज वाढले की नातं हरवतं.
शेवटी लैंगिकता म्हणजे फक्त शरीराचा खेळ नाही; ती मनाच्या, भावनांच्या आणि ओळखीच्या अभिव्यक्तीची भाषा आहे. डिजिटल जगाने त्या भाषेला नवे आयाम दिले आहेत, पण तिची खोली हरवते आहे. प्रश्न आता असा नाही की आपण लैंगिकदृष्ट्या मुक्त आहोत का प्रश्न असा आहे की आपण भावनिकदृष्ट्या सजग आहोत का.
आपण स्क्रीनवर काय पाहतो त्यापेक्षा, आपल्यात काय जाणवतं हे महत्त्वाचं आहे. आजच्या जगात खरं प्रेम, आदर आणि सहमती पुन्हा केंद्रस्थानी आणणं हेच या युगाचं खरं आव्हान आहे.
आणि म्हणूनच लैंगिकता आता केवळ शरीराची भाषा राहिली नाही, ती स्क्रीनवरील प्रतिबिंब बनली आहे. पण त्या प्रतिबिंबामागे अजूनही एक हृदय आहे जे स्पर्शापेक्षा समजून घेतलं जाण्याची वाट बघतं.
