"સાચો ફેમિલી ફોટો"
"વાહ...વાહ ... અંજુ... અરે અંજુ જરા જોઈએ તો!... નીતા, ગીતા, તમે બંને પણ આવો!" – હર્ષભેર મોટા અવાજથી રમેશ પોતાની પત્ની અંજુ અને બાળકોને બોલાવી રહ્યો હતો.
"શું થયું, પપ્પા?" – અંજુએ પૂછ્યું.
"હા પપ્પા! કંઈક બતાવો ને! આટલા ખુશ લાગો છો... લોટરી લાગી કે પ્રમોશન મળ્યું?" – નીતાએ ઉત્સાહથી પૂછ્યું. ગીતાએ પણ હા માં હા મળાવી.
"અરે યાર! લોટરી-પ્રમોશન તો છોડો... આ જુઓ! ફેસબુક પર મારી પોસ્ટ પર લાઇક્સ અને કોમેન્ટ્સની વર્ષા થઈ રહી છે! આજે સવારે આપણી ફેમિલી ફોટો પોસ્ટ કરી હતી – 'મારી અને મારી પ્યારી ફેમિલી'... વાહ! મજા આવી ગઈ!"
પત્નીએ ફોટો જોઈને સ્મિત કર્યું. ગીતાએ પણ માતા-પિતાને જોઈ હસતાં હસતાં હા પાડી. પણ ત્યાં તો નીતાએ મોબાઇલ લઈ ફોટો જોયો અને ગંભીર થઈ ગયો:
"પપ્પા... આમાં આપણી સંપૂર્ણ ફેમિલી ક્યાં છે?"
"અરે, સૌ તો છે! હું, તમારી મમ્મી, તું અને ગીતા... બસ, આ જ છે આપણી ફેમિલી! કોણ ખૂટે છે?"
"આમાં દાદા-દાદી ક્યાં છે?"
"અરે બેટા, આ તો આપણી ફેમિલી છે! દાદા-દાદીની અહીં ક્યાં જગ્યા છે?"
"ઓહ... એટલે કે, જ્યારે હું મોટો થઈશ અને મારા લગ્ન થશે, તો મારી ફેમિલીમાં મારી પત્ની અને બાળકો હશે, પણ તમે અને મમ્મી નહીં?"
નીતના આ શબ્દોએ રમેશના ચહેરાનો રંગ ઊડી ગયો. તે એક તરફ નીતને અને બીજી તરફ પત્ની અંજુને જોવા લાગ્યો.
ત્યાં તો નીતે ફરી વાત શરૂ કરી:
"પપ્પા... શું બાળકોએ મોટા થઈને ભૂલી જવું જોઈએ કે માતા-પિતાએ તેમના માટે કેટલું સહન કર્યું? તેમની ખુશીઓને પોતાની ખુશીઓથી આગળ મૂકી... બધું ભૂલી જવું જોઈએ?"
कुलस्य संनादति यः समृद्ध्या तस्यैव संनादति सर्वमेव।
यथा हि वृक्षस्य समूलनाशे न शाखयः फलति पुष्पति वापि।।
અર્થ: જે વ્યક્તિ પોતાના કુળની સમૃદ્ધિ અને સન્માનથી ખુશ થાય છે, તેની સાથે આખું કુટુંબ ખુશ થાય છે. જેમ વૃક્ષનું મૂળ નાશ પામે તો તેની શાખાઓ ન તો ફળ આપે છે કે ન તો ફૂલે છે.
"ના... ના, બેટા! કદી નહીં!" – રમેશનો અવાજ થરથરી ગયો. "તમે મારી આંખો ખોલી દીધી! હું આ અધૂરી ફેમિલીને જ ફેમિલી માની બેઠો હતો, પણ તે વૃક્ષને જ ભૂલી ગયો જેની હું એક ડાળી છું! મને માફ કરજો, મારા બાળકો!"
એટલું કહીને તેણે ફેસબુક પરથી તે ફોટો ડિલીટ કરી દીધો અને નવો ફોટો અપલોડ કર્યો – જેમાં દાદા-દાદીના ચરણોમાં રમેશ અને અંજુ બેઠા હતા, જ્યારે નીત અને ગીતા તેમના ખભા પર માથું મૂકી મુસ્કરાતાં હતાં. સાથે એક લીટી લખી હતી:
"परिवारः न केवलं पत्नी-पुत्राः, अपितु पितृ-मातृभिः सह मिलित्वा एव सम्पूर्णः भवति।"
("પરિવાર ફક્ત પત્ની-બાળકો જ નહીં, પણ માતા-પિતા સાથે મળીને જ સંપૂર્ણ બને છે.")
"જે ઘરમાં વડીલોનાં પગલાં પડે, તે ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિની દેવી વસે!"
· "ખરો પરિવાર એ છે જ્યાં ત્રણ પેઢીઓનું પ્રેમભર્યું સાથ હોય!"
· "આપણી જડો જ્યાં સુધી મજબૂત છે, ત્યાં સુધી આપણું વૃક્ષ લીલો-ભર્યો રહેશે!"
"માતૃ-પિતૃ ઋણં કદાપિ ન શક્યં અપાયિતુम्।"
("માતા-પિતાનું ઋણ કદી પણ ચૂકવી શકાય તેવું નથી.")
"આજના સોશિયલ મીડિયા યુગમાં આપણે 'ફેમિલી'ની વ્યાખ્યા નાની કરી નાખીએ છીએ, પણ ખરું સુખ તો વડીલોના આશીર્વાદમાં જ છુપાયેલું છે!"
કુટુંબની ઝાંખી
(એક અર્થસભર કવિતા – રમેશ-નીતુની વાર્તા પર આધારિત)
ફેસબુકની લાઈક્સની ઝળહળતી રોશનીમાં,
"મારી ફેમિલી" લખીને ચડાવ્યું ફોટો રે...
પણ એમાં ખૂટે છે દાદા-દાદીની છાયા,
એ તો વડીલો વગરનું ઝાડવું હેય રે!
— પદ ૧ —
"આજની ફેમિલી" કહીને જે ફ્રેમ કરીએ,
એમાં બુઢ્ઢાં હસ્તાક્ષર કેમ ના હોય?
જેની ગોદમાં ઊગ્યા, તે ઘડીઓ ભૂલીએ,
તો પછી "પરિવાર"ની ખોટી કથા થોય!
— પદ ૨ —
નીતુનો સવાલ ખંજર જેવો ચીરી ગયો,
"કાલે તમે પણ 'ઓલ્ડ' થશો ત્યાં શું થાશે?"
ફોટોમાંથી કાઢી નાખશે કે ચાંપી લેશે,
એવી 'સેલ્ફીઝ ફેમિલી'ને શું કહેવાશે!
— પદ ૩ —
છોકરાએ શીખવી દીધો સનાતન સબક,
"જડો વગરનાં પાંદડાં ઝરી જશે રે..."
એટલે ફરી ફેસબુકે અપલોડ કર્યું,
ત્રણ પેઢીના હાથનો ગોઠવ્યો ગોઠો રે!
— સારગર્ભિત શ્લોક —
"मातृपितृभ्यां धनं नास्ति, तयोर्धनं शुभं सुतम्।
परिवारः समृद्धः स्यात्, वृद्धैः सह मिलित् यदि॥"
(માતા-પિતા કરતાં મોટું ધન નથી, પણ તેમનું ધન છે સારા સંતાન.
પરિવાર સમૃદ્ધ થાય જ્યારે વૃદ્ધો સાથે મળીને રહેવાય.)
— અંતિમ શ્લોક —
ફોટો તો ફક્ત "ફ્રેમ" છે, ફેમિલી નથી,
ફેમિલી તો છે વડીલોના આંગણની ગંધ!
જે ઘરમાં દાદીની ચૂલો ઠંડી પડે,
તે ઘરની ફેસબુકી ફોટા ક્યાંથી ઝળકે?
— ગુજરાતી કહેવત સાથે સમાપ્તિ —
"જ્યાં વૃદ્ધોની ચરણધૂળ, ત્યાં ઘરમાં અમૃતધાર!
આજની 'સેલ્ફી' કાલે ફેડશે ઉજાડ,
પણ દાદાની આંખોની ચમક છે આધાર!"
✍️ (કવિતાનો સાર: સોશિયલ મીડિયાની "ફિલ્ટર લગાવેલી ફેમિલી" કરતાં, વડીલો સાથેનો સ્નેહ જ ખરો પરિવાર બનાવે છે.)
