“पिल्लांचा पुकार”
आजच्या या नाजूक वेला, एका शांत पण धुक्याच्या दरम्यान, दोन कुत्रे — सोबती आणि रॉकी— एका जुन्या आंब्याच्या झाडाखाली बसले होते. नेहमीप्रमाणे, जागा शांत होती पण त्यांचा अंत:करण खचलेले, मन प्रदीप्त आणि प्रश्नांना ग्रासलेले होते.
सोबती — थोडा वात्सल्यानं भरलेला, पण डोळ्यात वेदना असलेला — बसून होता. त्याच्या अंगात न जाणता सोडलेल्या थरांमुळे गुढवठा झाला होता आणि उंच आवाजही माणसांकडून आला होता. “आज सकाळी… मी फक्त एका तुकडे खातो, अस म्हटले. पण तो माणूस माझ्यावर ओरडला. ‘ये तुजर गद्दार कुत्रा!’ म्हणाला. मग… ‘डाळ मार!’ असं तो आवाजाने धमकावला.” सोबती बोलत बोलत हळूच डोळ्यातील ओघळ नकळत चुपके लक्षात आणून घेतला.
रॉकी — धरणीवरून हालला, थका-थकीची अवस्था. त्याच्या हालचालीतून स्पष्ट होते तो कसा मनावस्थेत विस्कटला होता: “असो, दुसरीकडे, मी रात्री झोपलेलो होतो. मुलं भोकल्यासारखी दारात येऊन प्रेक्षा करत होत्या. (तेव्हा माणसं विसरतात, आमध्ये जीवंही असतात!) मला विचारत होत्या, ‘काही खाल्ले का?’ मी शांत होतो, पाहात होतो. त्या शांततेतच चर्चेला तो माणूस आला, अचानक हाताने मारून टाकलं. ‘चुप कर!’ असं आवाजात दहशत दिला. मी काय?
‘प्रेम केला… विचार केला की जर शांत बसा, तितके प्रेमाचं पुण्य जमा होईल.’ पण तो मारलाच! ओह रॉकी, हे काय झाला?”
दोघांनाही एक समान वेदना होती — त्यांच्या आदराची, त्यांच्या प्रेमाची, त्यांच्या अस्तित्वाची चूक झाली होती…
---
दुःखाचे वर्‍णन
सोबती मनात स्वतःशी बोलतो:
> "मी खाल्लं नाहीच की चोर का म्हणतात? डोकं नीट चालतं त्यांना? कसे?"
रॉकी डोक्यावर थोपटत म्हणतो:
> "घाबरतोय… आता आशा नाही. कुठंही सुटका नाही वाटत…"
ते दोन्ही मागल्या खिडकीतून दिशाभ्रष्ट नजरेने बाहेर पाहतात. जगात निराशा आणि अस्वीकार नेहमी स्मिताच्या दिशेनेच असतो हा अनुभव त्यांना सतत होत होता.
---
कुठे थेट मनाला स्पर्श?
सुमारे चार वर्षं ते दोघं ‘घरच्या’ कुत्रे … त्यांचा दिवस सुरुवातीला माणूस उठता, प्रत्येकाने त्यांना एकदाच मारहाण किंवा खाजगी राग? … फक्त एकटा दान मिळतो खाद्य… पण त्या एका ‘दानाचा’ मागचा, त्यांचा संसार असतो रात्रीची भूक, आरामाची कमतरता, ओढती वेदना. अपेक्षा—माणूस हसतो, माणसानं सवंगभाजीत त्यांना स्पर्श केला—ती नसोशी? तशीच.
सोबती डोक्यावरून पाठीवर हालतो; रॉकीला त्याच्या आयुष्यातली चांगली आठवणही सुचते:
> "मला एकदा वाटलं की हसणार्‍या तिने मला मिठीत घेतलं. ते क्षण ही स्वप्नासारखा असतो."
पण थोड्या दिवसभरांनी पुन्हा ते मूड उब्लंल, शीतल, वेदनामिश्र… नंतर ते पहाटे झोपेत सलगलेले.
---
‘माणसंच उत्तम’ प्रश्न उद्भवला
तसे दोघं अमर्याद प्रश्न प्रवर्ततात — “माणसंच का उत्तम? आपलं काय? आमच्या वेदनांचं काय?”
रॉकी जळमसाण होतो:
> “मी इतका शांत होतो… तर राग झाला?! प्रेमाने मागायचं तर मारलं गेलं?!”
सोबती उत्तर देतो:
> “माणसं कशी बाहूंचा हे विसरतात… त्यांना कोणी ‘प्रेमाचा अधिकार’ नाहीच पाहीजे?”
ती आवेगाने उमटलेली भावना दोघांच्या मनात पूर्ण उमटते आणि पुन्हा ते शांत होऊन राहतात.
---
संघर्षाचा प्रवाह
मुरारीशंबर, प्रत्येक रात्रीची हीच वादळे… भूक, थांबता जाऊ न येणारी वेदना, अंगातून अंग असं दुखत राहाणं. सोबती पहाटे पायांत अंगुल्या गुलमुठीत घालत चालतो; रात्री भाजीपाला वाळून गेला… रॉकी गुदमरून डोक्यावर लक्ष द्यायला, मनात दोन स्वप्नं: ‘स्वातंत्र्य’ म्हणजे आकाशाखाली निराधार प्रेम, ‘माणूस’ म्हणजे द्वेष आणि वेदना—दुसऱ्या हाताच्या तोंडात.
> “मी फक्त उशी, माती, आणि प्रेम. मग काय चूक झाली?” — विचारतो तो स्वतःशी.
दोघांचं मन अजूनही ‘पावतर’… शांततेची किंमत इतकी मात्र माणसाला ठ='$? कळत नाही.
---
अंतिम संवाद: वेदना आणि संघर्ष
दोघे अखेर एकमेकांच्या छातीकडे जाऊन उभे राहतात.
सोबती म्हणतो:
> “रॉकी! एकदा असं वाटलं की आम्हीं दोघं माणसांना साह्य करू. पण आपण चुकलो;… म्हणून आमचं अस्तित्व त्यांना सुचलं नाही.”
रॉकी नीट तोंड उघडतो आणि म्हटतो:
> “मी दोघातलं जास्त हासतो. पण माझं अंतर्गत आतून केलेलं प्रेम… तो आदर… कुणाला कळतं? समजतं? नाही.”
दोघांच्या चेह-या कोरड्या, डोंगराच्या कठोरतेवर मात करणाऱ्या हावभावाने ढळून येतात… दोन जीवांच्या संघर्षाने ओळखीचं व्यापलं: आदर, प्रेम, गरज, वेदना — ही भावनांची साखळी!
---
शब्दांतून शिखर येतो
सोबती त्यांच्याकडेच म्हणतो:
> “तू समजून घे...,”
तेव्हा रॉकी त्यांना शांतपणे म्हणतो:
“काय शकेल आयुष्य? फक्त चालू दे, पुन्हा हिंसाचार झाला तरी हसू दे....”
ते दोघे एकमेकांच्या कानात खुसखुशीत म्हणतात — दृष्टांत, संघर्ष, प्रेम जाहीर करतात.
> “भीती येईल, मार्ग सुटणार… पण आपलं अस्तित्व अजून पुस्तकात लिहिलं पाहिजे.”
---
शेवटचा संदेश
कथा समाविष्ट करते — त्यांच्या वेदनेला आवाज, त्यांच्या प्रेमाला आदर.
“माणसं उत्तम” इतकीच नाही — तर प्रत्येक जीवात प्रेम, आशा असते, दु:ख असते.
यांनी दर्शवले की — जीवनात प्रत्येक जीवाला आदर, काळजी, एक संधी हवी, म्हणून आपलं कर्तव्य आहे ओxa0विषमतेला संपद देणे, तर माणूसच का? बाकी सर्व जीवही…
अशा प्रकारे दोन्ही कुत्र्यांचा हळुवार, अंत:करण अनुभवातून रोहिण्याचा उद्देश:
— वेदना, विश्वासघात, असमानता — कमतरता…
— पण साथ, आदर, प्रेमाच्या स्पर्शाने — जीवन जिंकले जाते.
---
ही कथा, अगदी ‘सोबती आणि रॉकी’ यांच्या स्वरातून लिहिलेली, महाराष्ट्रातील ग्रामीण किंवा शहराच्या बेजबाबदारीतून हातावून आलेला संघर्ष, माणूस-कुत्रा, प्रेम—तेपासूनचा अंतर, अस्विकार—ते उजळावाढवून दाखवते. त्यांचे अंतिम संवाद, वेदना, आणि संघर्ष, त्यांची मानवी भावना, कलेच्या सरळ, गुदगुल्या आळवण्याकरता आहेत.
-
