प्रस्तावना
मुंबई हे शहर म्हणजे वेग, स्पर्धा, आणि सतत पुढे जाण्याची धावपळ. या शहरात दर मिनिटाला हजारो लोकांची स्वप्नं आकार घेतात, काही पूर्ण होतात, काही विरून जातात. पण या धकाधकीच्या जीवनात काही क्षण असेही असतात जे काळ थांबतो असं वाटायला लावतात. अशाच एका बसस्टॉपवर रोज संध्याकाळी दिसणारी एक वृद्ध महिला – साध्या सुताच्या साडीतील, केसांमध्ये नारळ तेलाची सौम्य झुळूक, आणि हातात एक जुना पर्स. कुणाशी न बोलता बसलेली. फक्त रस्त्याकडे डोळे लावून पाहणारी. ही गोष्ट तिचीच आहे. आणि त्या तरुणाची – ज्याने तिच्या शांततेमागील आवाज ऐकण्याचा प्रयत्न केला.
पहिला भाग – ओळख
राहुल, एक २८ वर्षांचा तरुण, वांद्रे पश्चिमेला असलेल्या एका नामांकित आयटी कंपनीत सॉफ्टवेअर इंजिनिअर म्हणून काम करत होता. त्याचं आयुष्य अगदी ठरलेलं – सकाळी ८ वाजता घरातून निघायचं, ९ पर्यंत ऑफिस, आणि संध्याकाळी ६.३० ची बस पकडून पुन्हा त्या बसस्टॉपवर उतरायचं. त्या बसस्टॉपवर उतरताना त्याला दरवेळी एक व्यक्ती हमखास दिसायची – एक वृद्ध महिला, जिच्या चेहऱ्यावर वर्षानुवर्षांच्या आठवणींच्या खुणा होत्या. तिचं बसणं, तिचं शांतपणे रस्त्याकडे बघणं – हे सगळं राहुलच्या लक्षात राहिलं होतं.
प्रथम त्याने दुर्लक्ष केलं. पण जसजसे दिवस गेले, तसतसं त्याच्या मनात उत्सुकता निर्माण झाली. रोज तीच वेळ, तीच जागा, तीच मुद्रा. कोणतीही घाई नाही, कोणत्याही वाहनात चढण्याची घाई नाही, कोणाशी बोलणं नाही – फक्त शांतता.
दुसरा भाग – पहिला संवाद
एक दिवस, कामाचं प्रेशर जरा कमी होतं आणि राहुलने मनाचा हिय्या करून तिच्याशी बोलायचं ठरवलं. तो तिच्या बाजूला जाऊन बसला आणि हळू आवाजात विचारलं,
"आजी, तुम्ही रोज इथे का बसता?"
वृद्ध महिला त्याच्याकडे हसून पाहिल्या. त्या हसण्यात वेदनेचा एक थर होता, पण एक ऊबही होती. त्या म्हणाल्या,
"हं… विचारलंस, बरं केलंस. बरेच लोक बघतात, थोडेच विचारतात. काही जण तर मला वेडी समजतात. पण तू विचारलंस, म्हणून सांगते."
त्या थोड्या वेळासाठी थांबल्या. त्यांचे डोळे पुन्हा रस्त्यावर स्थिरावले. मग हळू आवाजात म्हणाल्या,
"पंचवीस वर्षांपूर्वी माझा मुलगा – अजय – नोकरीसाठी परदेशात गेला. तो म्हणाला होता, 'आई, मी लवकरच परत येईन. ही वेळ फक्त काही महिन्यांची आहे.' तो दिवस होता गुरुवार. आणि आजही गुरुवारी मी त्याची वाट पाहते."
राहुल गप्प झाला. त्याचं मन सुन्न झालं होतं. तो म्हणाला काहीच नाही. पण त्या संध्याकाळी घरी परतल्यावर तो फार विचलित झाला.
तिसरा भाग – मैत्री
त्या दिवसानंतर राहुलने एक सवय लावून घेतली – दर गुरुवारी कामावरून परतताना एका छोट्या चहाच्या टपरीवरून एक कप चहा आणि समोसा घेऊन आजीसोबत बसायला लागला. सुरुवातीला त्या थोड्या संकोचल्या. पण नंतर त्या त्याच्याशी मोकळ्या झाल्या.
ते त्यांच्या जुन्या आठवणी सांगायच्या – गावातली घरं, त्यांचा बागायतीचा व्यवसाय, अजयचं बालपण, त्याचं अभ्यासातलं कौतुक, आणि मग त्याचं शिक्षणासाठी मुंबईला येणं. राहुलला त्यांचं बोलणं ऐकणं फार आवडायचं. त्या आठवणींच्या मागे एक खोल एकटेपणा होता. पण त्या कधीच तक्रार करत नसत.
राहुलला त्या आता 'आईसारख्या' वाटायला लागल्या होत्या. त्याच्या डोक्यावरून हात फिरवताना त्या म्हणायच्या, "अजयलाही मी असंच कुरवाळायचे..."
चौथा भाग – शोध सुरु
एक गुरुवार, राहुलने विचारलं, "आजी, अजयचं पूर्ण नाव काय? आणि कुठल्या शहरात होता तो?"
त्या म्हणाल्या, "अजय देशमुख. तो कॅनडामध्ये गेला होता. टोरोंटो. एका आयटी कंपनीमध्ये नोकरी लागली होती त्याला. शेवटी फोन आला होता की, 'आई, मला प्रमोशन मिळालं आहे. आता परत येऊन तुला घेऊन जाईन.' त्यानंतर काहीच ऐकू आलं नाही. फोन बंद, पत्र बंद..."
राहुलने त्या रात्रीच इंटरनेटवर शोध घेण्यास सुरुवात केली. त्याने सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म, लिंक्डइन, आणि विविध एनआरआय कम्युनिटी पोर्टल्सवर शोध घेतला. काहीच माहिती मिळाली नाही. नंतर त्याने एका पत्रकार मित्राच्या मदतीने टोरोंटोमधल्या दूतावासाशी संपर्क साधला. काही आठवडे गेले, आणि एक दु:खद माहिती समोर आली – अजय देशमुख नावाचा भारतीय नागरिक २००२ साली एका अपघातात मरण पावल्याची नोंद होती.
राहुलचा हात थरथरला. त्याला सुन्न वाटलं. तो आता आजीला कसं सांगेल?
पाचवा भाग – कठोर सत्य
खूप दिवसांनी, राहुलने निर्णय घेतला. त्याने आजींना म्हणालं,
"आजी, मी शोध घेतला. अजयबद्दल माहिती मिळाली आहे."
त्यांचा चेहरा उजळला, पण राहुलच्या डोळ्यांतील अश्रूंनी त्यांना काहीसं जाणवलं. त्यांनी विचारलं नाही. राहुल शांतपणे म्हणाला,
"तो... तो अपघातात गेला. खूप वर्षांपूर्वीच."
आजी काही बोलल्या नाहीत. त्यांनी फक्त डोळे मिटले. एक दीर्घ श्वास घेतला. मग म्हणाल्या,
"मला माहीत होतं… कुठेतरी आतून जाणवत होतं. पण मन विश्वास ठेवायला तयार नव्हतं. म्हणून इथे बसत होते. कधीतरी त्याचं पत्र, त्याचा आवाज, त्याचा स्पर्श पुन्हा अनुभवावा म्हणून…"
सहावा भाग – शांतता
त्या दिवसानंतरही आजी दर गुरुवारी येत राहिल्या. पण आता त्यांच्या डोळ्यांत ती अधीरता नव्हती, त्या शांत होत्या. त्यांनी राहुलला सांगितलं,
"आता मी फक्त आठवणींसोबत वेळ घालवते. तू मात्र जग. अजयसारखाच आहेस तू."
राहुल त्यांच्यासाठी दर गुरुवारी जेवण घेऊन यायचा. त्यांनी त्याला स्वतःच्या हाताने भरवणं सुरु केलं. त्यांचं नातं आता आई–मुलासारखं झालं होतं.
सातवा भाग – विरहाची नोंद
एक गुरुवार आजी आल्या नाहीत. राहुल वाट पाहत राहिला. दुसरा दिवस, तिसरा दिवस. तो त्यांच्या बिल्डिंगमध्ये गेला, पण तिथं कोणी म्हणालं,
"त्या वृद्ध बाईंना दोन दिवसांपूर्वी ॲम्ब्युलन्सनं नेलं होतं."
राहुल हॉस्पिटलमध्ये शोधायला गेला, पण नाव सापडलं नाही. शेवटी, पुन्हा त्या बसस्टॉपवर परतला. तिथं त्याला एक चिठ्ठी सापडली – एका वहीत ठेवलेली:
"ज्याची वाट पाहतोय, तो जर आला नाही —
तर थांबणं थांबायला हवं का? की हृदयाला? – आजी"
राहुल रडला. पहिल्यांदाच. त्या बाकावर बसून त्याला जाणवलं की काही नाती रक्ताच्या नसतात, ती मनाने जोडलेली असतात. आणि कधी कधी, एकटेपणात एक छोटासा संवादही संपूर्ण आयुष्य बदलू शकतो.
समारोप
आज, त्या बसस्टॉपवर एक बाक आहे. त्यावर राहुलने लाकडात कोरून लिहिलं आहे – "आजींची जागा." दर गुरुवारी तो तिथं बसतो. समोसा आणि चहा घेऊन. आणि शांततेत त्या आठवणींशी संवाद साधतो.
काही लोक आयुष्यभर वाट पाहतात – आणि जेव्हा निघून जातात, तेव्हा मागे राहतो फक्त एक बाक… आणि एक अधूरी गोष्ट.
