शेवटचा प्रवास – सावंतवाडीतील प्रेमकथा
(A timeless love story from the heart of Sawantwadi)
---
१. विसावलेली वाट
सावंतवाडी – एक गाव नाही, तर आठवणींचं गाठोडं. निसर्गाने आपली सगळी संपत्ती जणू इथे ओतलेली. हिरवळ, झरे, जुन्या वाड्यांचे खुरटलेले तट आणि संथ वाहणाऱ्या वेळेला साक्ष ठेवणाऱ्या माणसांचे चेहरे.
थॉमस डिसोझा – वय ७७. सावंतवाडीच्या बाहेरच्या जुन्या ख्रिस्ती वाड्यात एकटाच राहत होता. आयुष्यात बरीच माणसं आली-गेली, पण जी गेली… ती आयुष्यभरासाठीच गेली. विशेषतः ती – सेलिना.
बाहेर उन तापलेलं होतं. थॉमसने एक चहा घेतला आणि रेडिओवर पु. ल. देशपांडे यांचा आवाज लागला – “ज्या गोष्टींची सुरुवात प्रेमाने होते, त्या कुठेच संपत नाहीत.”
काहीतरी उचंबळून आलं. साठ-पंचास वर्षांपूर्वीची एक हळवी स्मृती मनात जागी झाली.
---
२. ती संध्याकाळ आणि तिचं हसू
सेलिना डिसोझा. सावंतवाडीच्या एका शाळेत शिक्षिका. गुलाबी पंजाबी ड्रेसमध्ये तिचं ते नजरेत न बोलता जे काही बोलून जायचं, ते थॉमसच्या काळजाला हलवून जायचं. दोघांचं प्रेम – अल्लड, पण पवित्र. पावसाळ्याच्या संध्याकाळी दोघं चर्चमागच्या चिंचेच्या झाडाखाली भेटायचे. दोघांनी एकत्र स्वप्नं पाहिली, पण…
धर्म, घरचं विरोध, काळाच्या गतीने चाललेले सामाजिक नियम – सगळं त्यांच्या विरुद्ध गेलं. एक दिवस ती दिसेनाशी झाली.
थॉमस अमेरिकेला गेला – शिकण्यासाठी. परत आल्यानंतर तिची कुठलीही खबर नव्हती. ती हरवली नव्हती, पण ती गवसत नव्हती. आणि आज, ५० वर्षांनी, तो पुन्हा तिच्या शोधात निघायचं ठरवतो.
---
३. त्या मोटारसायकलचा आवाज
वाड्याच्या मागे थॉमसची एक जुनी हिरो होंडा धूळ खात उभी होती. तीच मोटारसायकल कधीकाळी त्याने तिच्या वाढदिवशी नेली होती, तिचं हसू पाहिलं होतं.
"तुला शोधायलाच हवंय, सेलिना…" – डोळ्यात पाणी, पण चेहऱ्यावर एक निर्धार.
बऱ्याच वर्षांनी गाडी पेटवली. थरथरत्या हातांनी हेल्मेट घातलं. आणि निघाला – सावंतवाडीच्या आठवणींच्या वाटेवर.
---
४. गल्ल्यांतील शोध
सावंतवाडीच्या गल्ल्यांमध्ये आठवणींच्या सावल्या फिरत होत्या. जुनं चर्च, त्या समोरचं मोठं वटवृक्ष, मासेविक्रेतींची गल्ली, रस्त्यावरची ती पाटी – ‘St. Mary’s School’. तिथेच ती शिकवायची.
शाळेच्या फाटकाजवळ गेला. आत एक मध्यमवयीन महिला पाहिली. विचारलं, “सेलिना डिसोझा इथे शिकवत होती, ओळखता का?”
ती थोडा वेळ विचारात पडली. “आई म्हणायची, त्या खूप चांगल्या होत्या. पण मग एकदमच गायब झाल्या. काही वर्षांनी कुणीतरी सांगितलं त्या आजारी पडल्या होत्या.”
एक क्षणभर थॉमसच्या हृदयात धडधड वाढली. “पण कुठे गेल्या?”
“माहिती नाही. फादर पिटर काही काळ तिच्याबरोबर काम करत होते. कदाचित त्यांना माहिती असेल.”
---
५. जुन्या पाद्रीकडे
फादर पिटर आता निवृत्त झाले होते, पण त्यांचा कार्यकर्ता अजून चर्चबाहेर राहत होता. त्याच्याकडे जाऊन थॉमसने विचारलं.
“सेलिना डिसोझा… तिच्याबद्दल काही माहिती आहे का?”
त्याने एक जाडजूड वही उघडली. नोंदी तपासल्या. एक पान, दुसरं पान… आणि मग थांबला.
“सेलिना मॅडम… १९९७ मध्ये गेल्या. ब्रेन ट्युमर. कुणीच नव्हतं त्यांच्याजवळ. त्यांच्या इच्छेनुसार त्यांना चर्चशेजारील स्मशानात दफन करण्यात आलं.”
क्षणभर थॉमस गप्प झाला. आजूबाजूचं सगळं आवाज बंद झाल्यासारखं वाटलं. त्या एका वाक्याने तो भूतकाळाच्या खोल खोल खड्ड्यात ढकलला गेला.
---
६. स्मशानाचा रस्ता
रात्र झाली होती. आकाशात चांदण्या आणि मनात आठवणी. थॉमसने त्या संथ रस्त्यावर मोटारसायकल चालवली. चर्चच्या मागच्या दिशेला एक मोकळं मैदान आणि एका कोपऱ्यात – जुनं ख्रिस्ती स्मशान.
तो थांबला.
लोखंडी गेट हलवून आत गेला. शांतता इतकी होती की त्याच्या श्वासाचा आवाजही मोठा वाटत होता.
थोडंसं चालल्यावर एक थडगं दिसलं. थोडा झुकलेला दगड.
> Selina D’Souza
Born: 1948 – Died: 1997
"In silence she waited, in peace she rests."
तो त्या दगडाजवळ बसला. डोळ्यांतून अश्रू ओघळले. त्या थडग्यावर त्याने आपलं डोकं टेकवलं.
“मी आलो सेलिना... उशीर झाला, पण मी आलो.”
त्याच्या आवाजात पश्चात्ताप नव्हता, होता फक्त एक निवांत सुस्कारा.
---
७. जुन्या वहीतील कविता
थॉमसने खिशातून एक वही काढली. जुन्या वहीतील पानं पिवळसर झाली होती, पण त्यातली भावना अजूनही ताजी होती.
> "तू गेलीस दूर,
पण मनाच्या गाभाऱ्यात राहिलीस उभी.
वेळ हरवतो सगळं,
पण प्रेमाचं अस्तित्व नाही हरवत."
एका हाताने दगडावरून हात फिरवत तो वाचत राहिला. तास उलटले, चांदण्या खाली आल्या, आणि थॉमस तिच्या बाजूला टेकून झोपला…
---
८. सकाळचं मौन
पुढच्या दिवशी सकाळी चर्चचे लोक आले. त्यांनी पाहिलं – एका थडग्याजवळ मोटारसायकल उभी होती. एक वृद्ध व्यक्ती, शांत चेहरा, डोळे मिटलेले, हातात वही.
डॉक्टरांनी तपासलं – थॉमस डिसोझा यांचा मृत्यू रात्री झोपेतच झाला होता.
तेव्हा चर्चच्या पाद्रींनी ठरवलं – "या थडग्याशेजारीच यांचं अंतिम संस्कार करायचं. जे आयुष्यभर तिच्यासाठी जगला, त्याला शेवटी तिच्या शेजारीच विसावा मिळावा."
---
९. प्रेमाचं शिलालेख
दोन दिवसांनी, दोघांच्या थडग्यांमध्ये एक नवा दगड लावण्यात आला. त्यावर कोरलेलं होतं —
> "प्रेमाची प्रतीक्षा कधीच व्यर्थ जात नाही.
कधी ती एका हळव्या स्मशानात सुद्धा पूर्ण होते.
दोन हृदयं – काळाच्या विरुद्ध गेलेली,
पण अखेर काळालाच नमवून एकत्र आलेली."
सावंतवाडीच्या लोकांनी त्या ठिकाणी एक छोटा बाग तयार केली. तिथे येणाऱ्या प्रेमीयुगुलांना एक शिकवण मिळते – की खरं प्रेम विसरत नाही, फसवत नाही… ते फक्त काळाच्या आरशात शांततेने उभं असतं.
---
१०. अखेरच्या ओळी
थॉमस आणि सेलिनाची ही कथा कोणीतरी लिहिली. कोणी ती प्रेमकथा म्हणाली, कोणी वेडपण. पण सावंतवाडीच्या मातीने तिला एकच नाव दिलं – "शेवटचा प्रवास" – प्रेमाच्या त्या वाटेचा, जी थांबली नव्हती… फक्त थोडा उशीर झाला होता.
---
समाप्त
(एक प्रेमकथा जी काळाच्या पलिकडे जिवंत राहिली. तुझ्यासाठी, जो अजूनही कुणालातरी शोधतो आहे.)
