बबनचा बूट
शेगाव हे गाव तसं छोटंसंच होतं—न मेट्रो, न मॉल, न तुफान इंटरनेट. पण तिथं माणसं होती खरीखुरी. मुख्य रस्त्यावर एखादं पोस्ट ऑफिस, एक बँक, आणि गावाची शान असलेली हाट—जिथं माणसं विकायला कमी, गप्पा मारायला जास्त यायची. या हाटातच पिंपळाच्या झाडाखाली बबनचं टपरीवजा बूट दुरुस्तीचं दुकान होतं.
बबन मोची—साध्या चेहऱ्याचा, पांढरा धोतर आणि तपकिरी फडके घातलेला, डोळ्यांत कायम एक विचारमग्न भाव. त्याचं दुकान म्हणजे काय, तर एक जुनी लाकडी पेटी, एक स्टूल, काही सुईधागे, दोन-तीन ब्रश, आणि बऱ्याच लोकांच्या आठवणी.
बबन फार बोलका नव्हता. पण त्याचं काम बोलायचं. एखाद्याचा बूट फाटलेला असो किंवा चप्पलचा पट्टा सुटलेला, बबन त्या वस्तूला नवसंजीवनी द्यायचा. "बबन काका, माझ्या बूटात छिद्र झालंय," असं एखादं शाळकरी मूल म्हणायचं, तर बबन हसून म्हणायचा, "छिद्र नाही, श्वास घेण्यासाठी खिडकी आहे ही!" आणि समोरचं मूल गोंधळून हसून टाकायचं.
एके दिवशी गावात थोडं गडबड झालं. गावचे तलाठी, श्री. जाधवसाहेब, आपल्या मोडक्या बूटात ऑफिसात आले. ते बूट इतके जुने होते की, त्यांना पाहून बबनसुद्धा थोडा विचारात पडला. तलाठीसाहेबांनी आपला ताठेपणा न सोडता बबनला बूट दाखवले.
"हे बघ, बबन्या. उद्या तहसीलदार येणार आहे. मला हे बूट दुरुस्त करून हवेत. प्रेस्टीजचा प्रश्न आहे. फक्त शिवून नको, चमकवून दे. मी तलाठी आहे हे बघायला हवं!"
बबनने गंभीर चेहरा करत मान हलवली, "हो साहेब, बूट नाहीत, आपलं आत्मसन्मान आहे हे!"
रात्र झाली. पिंपळाखालचा चिमुकला दिवा लखलखत होता. बबन त्या बूटांना पाहून विचार करत बसला होता—टाच इतकी झिजली की बूट उभे राहतील की नाही हीच शंका! पण बबनचं काम म्हणजे चमत्कार घडवणं. त्याने जुन्या चामड्याच्या कापडातून टाच बनवली, सुईधाग्याने बारीक शिवण लावली, आणि अखेर रात्री दोन वाजता बूट नवसारखे तयार झाले.
सकाळी तलाठीसाहेब आले. त्यांनी बूट हातात घेतले आणि पायात घातले. एक क्षण त्यांनी मान डोलावली, आणि मग थोडं नाक मुरडलं.
"टाच जरा उंच वाटतेय."
बबन मिश्कीलपणे हसला, "साहेब, उंच टाच म्हणजे उंच दर्जा. आज तुम्ही तलाठी, उद्या तहसीलदार!"
तलाठीसाहेबांनी थोडं हसून मान हलवली. त्यांना बूट आवडले होते, पण त्यांनी ते उघडपणे कबूल केलं नाही. गावात मात्र बातमी वाऱ्यासारखी पसरली—“बबननं तलाठ्याचे बूट ‘बॉम्बे शाईन’ करून दिले!”
त्या दिवशीपासून बबनचं दुकान थोडं प्रसिद्ध झालं. गण्या फळविक्रेता त्याला चहा देऊ लागला, चिमणाबाई त्यांच्या घरच्या चप्पलचं काम खास बबनकडे देऊ लागल्या, आणि शाळेतली मुलं तर त्याला “बबन काका डिझायनर” म्हणायला लागली.
पण बबनला त्या प्रसिद्धीपेक्षा लोकांचा विश्वास महत्त्वाचा वाटायचा. तो कुठल्याही कामात घाई करायचा नाही. "बूट माणसासारखा असतो—त्याला वेळ दिला तर तो तुमच्या पावलाला साथ देतो," असं तो म्हणायचा.
एकदा एका गरीब शेतकऱ्याचं मूल त्याच्याकडे आलं. त्याच्या पायात एक बूट होता, दुसरा हरवलेला. बबनने विचारलं, "दुसरा कुठे?"
"वाटेत कुठेतरी पडला… आई म्हणाली दुसरा घेऊ शकत नाही."
बबन शांत बसला, आणि मग आपल्या एका जुन्या पेटीतून बूट शोधायला लागला. थोड्या वेळात त्याने त्या मुलाच्या पायाला जुळणारा बूट काढून दिला. काहीही पैसे न घेता.
"हे बघ, हे बूट एकमेकांना शोधत होते. तू त्यांचं मिलन घडवून आणलंस!"
मुलाच्या डोळ्यांत चमक होती. त्याने बबनच्या हातात धरून पाय टेकवला. त्या एका क्षणात बबनला वाटलं, की तो तलाठ्याचा बूट सुधारणं, की हे बूट भेट देणं—यामध्ये खरं समाधान कुठं आहे ते त्याला कळलं.
हळूहळू बबनच्या दुकानाचं नाव “स्टेटस शू रिपेयरिंग सेंटर” पडलं. त्यानं लाकडाच्या फळ्यावर कोरून नाव टाकलं. एक छोटासा आरसा टांगला, आणि खालच्या बाजूला लिहिलं: "बूट दुरुस्ती नाही, आठवणींची जुळवाजुळव."
आजही जर तुम्ही शेगावच्या हाटात गेलात, तर पिंपळाच्या झाडाखाली तुम्हाला बबन भेटेल. त्याच्या हातात सुई असेल, त्याच्या गालावर मिश्कील हास्य. आणि कोणत्यातरी बूटाच्या टाचीतून तो माणसाच्या आठवणींचं शिवण काम करत असेल.
---
शेवट
(माणसं बदलतात, तंत्रज्ञान बदलतं, पण बूट आणि भावना—दोन्ही टिकतात… जर बबनसारखं कुणीतरी त्यांना वेळ दिला, तर.)
-
