બેકારની વાતો
સોક્રેટીસસોક્રેટીસ ને સુકરાત પણ કહે છે.
આ સોક્રેટીસ (Socrates) એક પ્રાચીન ગ્રીક ફિલસૂફ હતા, જેઓ ઈ.સ. પૂર્વે 470-399 દરમિયાન જીવ્યા. તેઓ પશ્ચિમી ફિલસફીના પાયાના સ્થાપકોમાંના એક માનવામાં આવે છે. સોક્રેટીસે કોઈ લેખિત કૃતિઓ છોડી નથી, પરંતુ તેમના વિચારો તેમના શિષ્ય પ્લેટો દ્વારા સંવાદોના રૂપમાં લખાયા છે. તેઓ "સોક્રેટિક પદ્ધતિ" માટે પ્રખ્યાત છે, જેમાં પ્રશ્નો દ્વારા સત્ય શોધવાનો પ્રયાસ થાય છે. તેમના વિચારો નૈતિકતા, જ્ઞાન અને સદ્ગુણ પર કેન્દ્રિત હતા. અંતે, તેમને એથેન્સમાં યુવાનોને ભ્રષ્ટ કરવાના આરોપે મૃત્યુદંડ આપવામાં આવ્યો હતો, જેમાં તેમણે હેમલોક ઝેર પીને જીવનનો અંત આણ્યો.
સોક્રેટીસ ના જીવનનું તત્વજ્ઞાન એટલે ‘Why’ શા માટે? કોઈ પણ માણસ તેને જીવન વિષયક પ્રશ્ન પૂછે એટલે સોક્રેટીસ સામો પ્રશ્ન પૂછે અને પેલો માણસ જે જવાબ આપે તેમાં તેનો જ જવાબ આવી જાય.
આવો એક પ્રસંગ લઈને આવ્યો છુ.
એક વાર તેઓ બજારથી પસાર થઇ રહ્યા હતા કે તેમનો એક પરિચિત મળ્યો. તેણે સુકરાતને નમસ્કાર કર્યો અને પછી કહ્યું, "જાણે છે, કલ તમારો મિત્ર તમારા વિષે શું કહેવું રહ્યો હતો?"
સુકરાતે તેને કહ્યું, "મિત્ર, હું તમારી વાત સંભળીશ, પરંતુ પહેલાં મારા ત્રણ નાના-નાના પ્રશ્નોના જવાબ આપો. પહેલાં તે પરિચિતે તેમને આશ્ચર્યથી જોયા. પછી શાંતિથી પ્રશ્ન પૂછવાની પરવાનગી આપી. સુકરાતે કહ્યું, 'પહેલો પ્રશ્ન એ છે કે જે વાત મને જણાવવા જઈ રહ્યા છો, શું તે સંપૂર્ણપણે સાચી છે?'
તે આદમીએ થોડું વિચાર્યું અને પછી કહ્યું, 'નહીં, મેં આ વાત સાંભળી છે.'
આ પર સુકરાતે કહ્યું, 'એનો અર્થ એ થાય કે તમને ખબર જ નથી કે તે સાચી છે.' આ તમે જે વાત મને જણાવવા જઈ રહ્યા છો, શું તે મારા માટે સારી છે?'
તે વ્યક્તિએ તરત જ કહ્યું, 'નહીં, તે તમારા માટે સારી નથી. તમે તે સાંભળીને દુ:ખી થશો.'
'આ પર સુકરાતે કહ્યું, 'હવે ત્રીજો પ્રશ્ન, તમે જે જણાવવા જઈ રહ્યા છો, શું તે મારા કોઈ કામનું છે?'
તે વ્યક્તિએ કહ્યું, 'નહીં તો. તે વાતથી તમારું કોઈ કામ નહીં નીકળે.'
ત્રણેય જવાબ સાંભળ્યા પછી સુકરાતે કહ્યું, 'એવી વાત જે સાચી નથી, ઘણીવાર મારા કોઈ ફાયદો નથી થવાનો. તે સાંભળવાથી શું ફાયદો? અને તમે પણ સાંભળો. જે વાતથી તમારો પણ કોઈ ફાયદો નથી થવાનો, તેવી વાત તમે કેમ કરો છો?' આ સાંભળીને તે વ્યક્તિ લજ્જિત થઈ ગયો અને ચૂપચાપ એટલેથી ચાલી ગયો.
બિનકામના કાર્યોમાં તમારી આદરણા નહીં ગુમાવો.
· न व्यर्थं वाचं वदेत्: વ્યર્થ વાતો ન કરો
· न व्यर्थं कर्म कुर्यात्: વ્યર્થ કાર્ય ન કરો
· न व्यर्थं कालमाकर्षेत्: વ્યર્થ સમય ન વિતાવો.
· यस्य भवति ज्ञानम्: આ જેમની પાસે જ્ઞાન છે તેમની માટે
ધ્યાન અને જ્ઞાન
એક સ્ત્રી રોજ મંદિરે જતી. એક દિવસ સ્ત્રીએ પૂજારીને કહ્યું કે, “બાબા, હવે હું મંદિરમાં નહીં આવું.” આના પર પૂજારીએ પૂછ્યું – “કેમ?” ત્યારે મહિલાએ કહ્યું – “હું જોઉં છું કે લોકો મંદિરના પરિસરમાં તેમના ફોનથી તેમના વ્યવસાય વિશે વાત કરે છે. કેટલાકે તો પંચાત માટે જ મંદિરને પસંદ કર્યું છે. કેટલાક પૂજે છે તે થોડો દંભ ને દેખાડો વધારે છે.
આના પર પુરોહિત થોડીવાર મૌન રહ્યા, પછી બોલ્યા – “તે સાચું છે! પણ તારો અંતિમ નિર્ણય લેતા પહેલા, હું જે કહું તે કરવું, ત્યાર બાદ તું કોઈ પણ નિર્ણય લઇ શકે છે.”
મહિલાએ કહ્યું- “તમે જ કહો કે શું કરું?”
પૂજારીએ કહ્યું- “એક દીવો લે પ્રગટાવ અને મંદિર પરિસરમાં બે વાર પરિક્રમા કર. શરત એ છે કે દીવો ઓલવાવો નાં જોઈએ.”
મહિલાએ કહ્યું – “હું આ કરી શકું છું.” પછી થોડી જ વારમાં પેલી સ્ત્રીએ એવું જ કર્યું. ત્યારપછી મંદિરના પૂજારીએ મહિલાને 3 પ્રશ્નો પૂછ્યા-
1.શું તમે કોઈને ફોન પર વાત કરતા જોયા છે.
2. શું તમે કોઈને મંદિરમાં ગપસપ કરતા જોયા છે.
3. તમે કોઈને દંભ કરતા જોયા છે.
સ્ત્રીએ કહ્યું- “ના, મેં કશું જોયું નથી.”
ત્યારે પૂજારીએ કહ્યું --- “તું જ્યારે પરિક્રમા કરી રહી હતી ત્યારે તારું આખું ધ્યાન તે દીપક પર હતું. જે ઓલવાવો ના જોઈએ એનું તુ ધ્યાન રાખતી હતી. એટલે તને બીજું બધું કંઈ દેખાયું નહીં, હવે જ્યારે પણ તું મંદિરમાં આવે ત્યારે ધ્યાન ભગવાન પર કેન્દ્રિત કરજે. ફક્ત પરમ પિતા પરમાત્મા પર. બીજું કશું વિચારીશ નહિ જોઇશ નહિ, ત્યાર બાદ બધે માત્ર ભગવાન જ દેખાશે...!!
ધ્યાન ભગવાનનું અને જ્ઞાન દીપકનું. આ દીપક મારા કર્મ નો સાક્ષી છે.
ॐ असतो मा सद्गमय।
तमसो मा ज्योतिर्गमय।
मृत्योर्मामृतं गमय ॥
ॐ शान्ति शान्ति शान्तिः ॥ – बृहदारण्यकोपनिषद् 1.3.28।
હે પ્રભુ (અમને) અસત્યમાંથી સત્ય તરફ દોરી જાઓ. અમને અંધકારમાંથી પ્રકાશ તરફ લઈ જાઓ. અમને મૃત્યુમાંથી અમરત્વ તરફ દોરી જાઓ.
