પાઢ -૧ "દુઃખનું મૂળ, શબ્દોનું શાણપણ"
શ્રીકૃષ્ણ અને દ્રૌપદીનો યુદ્ધ પછીનો સંવાદ:
અઢાર દિવસના ભયાનક યુદ્ધે હસ્તિનાપુરને કબ્રસ્તાનમાં ફેરવી દીધું હતું. ચારે તરફ મૃત્યુની ગંધ, વિધવાઓના આક્રંદ અને અનાથ બાળકોની નિરાશા હતી. વિજયી પાંડવોની મહારાણી, દ્રૌપદી, મહેલના એક શાંત ઓરડામાં પલંગ પર અચેત બેઠી હતી. યુદ્ધે માત્ર તેના પ્રિયજનોને જ છીનવી નહોતા લીધા, પણ ૮૦ વર્ષના વૃદ્ધની જેમ તેને માનસિક અને શારીરિક રીતે થકવી દીધી હતી. તેની નજર શૂન્યતા તરફ મંડાયેલી હતી, જાણે તે આ ભયાનક વાસ્તવિકતા સ્વીકારી શકતી ન હોય.
એટલામાં જ તેના પ્રિય સખા, શ્રીકૃષ્ણ મૃદુ પગલે ઓરડામાં પ્રવેશ્યા. દ્રૌપદીએ તેમને જોયા અને તત્કાળ ઊભી થઈને તેમની તરફ દોડી. તેણે શ્રીકૃષ્ણને ગળે લગાવી દીધા અને છાતી સરસા માથું મૂકીને ડૂસકાં ભરવા લાગી. શ્રીકૃષ્ણએ સ્નેહથી તેના માથા પર હાથ ફેરવ્યો અને તેને મન ભરીને રડવા દીધું. થોડીવાર પછી, તેમણે ધીમેથી તેણીને પોતાનાથી અલગ કરી અને પ્રેમથી પલંગ પર બેસાડી.
દ્રૌપદીની આંખોમાં પીડા હતી.
"આ શું થઈ ગયું સખા?" તેણીએ તૂટેલા અવાજે પૂછ્યું. "મેં આવું તો ક્યારેય વિચાર્યું નહોતું."
શ્રીકૃષ્ણનો સ્વર ગંભીર હતો. "નિયતિ બહુ ક્રૂર હોય છે, પાંચાલી. તે આપણા વિચારો પ્રમાણે ચાલતી નથી.
તે તો માત્ર આપણાં કર્મોને પરિણામોમાં રૂપાંતરિત કરે છે.
તું વેર લેવા માંગતી હતી, અને તું સફળ થઈ. તારું વેર પૂરું થયું. માત્ર દુર્યોધન અને દુશાસન જ નહીં, બધા કૌરવો સમાપ્ત થઈ ગયા. તારે તો ખુશ થવું જોઈએ!"
દ્રૌપદીએ દુઃખ સાથે માથું હલાવ્યું. "સખા, તમે મારા ઘા સાજા કરવા આવ્યા છો કે તેના પર મીઠું છાંટવા?"
"ના, દ્રૌપદી," શ્રીકૃષ્ણએ શાંતિથી કહ્યું. "હું તને વાસ્તવિકતાથી વાકેફ કરવા આવ્યો છું. આપણે આપણાં કર્મોનું પરિણામ દૂર સુધી જોઈ શકતા નથી. અને જ્યારે તે આપણી સામે હોય છે, ત્યારે આપણા હાથમાં કશું રહેતું નથી."
"તો શું, આ યુદ્ધ માટે હું જ સંપૂર્ણપણે જવાબદાર છું, શ્રીકૃષ્ણ?" દ્રૌપદીએ આક્રોશથી પૂછ્યું.
શ્રીકૃષ્ણએ મૃદુ હાસ્ય કર્યું. "ના, દ્રૌપદી. તું પોતાને એટલી મહત્વપૂર્ણ ના સમજ. પરંતુ, જો તું તારા કર્મોમાં થોડી દૂરદર્શિતા રાખતી, તો તને આટલું કષ્ટ ન મળ્યું હોત."
દ્રૌપદીના ચહેરા પર પ્રશ્નાર્થ હતો.
"હું શું કરી શકતી હતી, શ્રીકૃષ્ણ?"
"તું ઘણું બધું કરી શકતી હતી," શ્રીકૃષ્ણએ વિસ્તારથી સમજાવ્યું.
"જ્યારે તારો સ્વયંવર થયો, ત્યારે તેં કર્ણને અપમાનિત ન કર્યો હોત અને તેને સ્પર્ધામાં ભાગ લેવાની તક આપી હોત, તો કદાચ આજે પરિણામ કંઈક અલગ હોત. એ પછી જ્યારે કુંતીએ તને પાંચ પતિઓની પત્ની બનવાનો આદેશ આપ્યો, ત્યારે તેં તેનો સ્વીકાર ન કર્યો હોત, તો પણ પરિણામ અલગ હોત. અને તે પછી, તેં પોતાના મહેલમાં દુર્યોધનનું અપમાન કર્યું, 'આંધળાના પુત્ર આંધળા હોય છે,' એવું ન કહ્યું હોત, તો તારું ચીર હરણ ન થયું હોત. તો પણ કદાચ, સંજોગો અલગ હોત."
શ્રીકૃષ્ણએ ગહન વાત કહી, "આપણા શબ્દો જ આપણાં કર્મ હોય છે, દ્રૌપદી. આપણે બોલતા પહેલા આપણા દરેક શબ્દને તોલવા ખૂબ જ જરૂરી હોય છે, નહીં તો તેના ખરાબ પરિણામો માત્ર આપણને જ નહીં, પરંતુ આપણી આસપાસના આખા વાતાવરણને દુઃખી કરે છે."
તેમણે એક અંતિમ સત્ય પર ભાર મૂક્યો: "દુનિયામાં મનુષ્ય જ એકમાત્ર એવું પ્રાણી છે જેનું 'ઝેર' તેના 'દાંત' માં નથી, પણ તેના 'શબ્દો' માં હોય છે. તેથી સમજદારીપૂર્વક શબ્દોનો ઉપયોગ કરો. કોઈની લાગણીઓને ઠેસ ન પહોંચે તેવા શબ્દનો ઉપયોગ કરો. કારણ કે મહાભારત આપણી અંદર જ છુપાયેલું છે."
શ્રીકૃષ્ણની વાણીમાં ગહન શાંતિ હતી, જે દ્રૌપદીના હૃદયમાં ધીમે ધીમે ઉતરી રહી હતી. આ માત્ર યુદ્ધનું જ નહીં, પણ શબ્દોના શક્તિશાળી કર્મોનું દુઃખદ પરિણામ હતું.
● અંતિમ બોધ સંદેશ ●
મહાભારત બહાર ક્યાંક દૂર નથી,
તે આપણામાં જ છુપાયેલું છે.
અમારા વિચાર, શબ્દો, કર્મો,
બધામાં એક નાનું યુદ્ધ ચાલતું રહે છે.
જે દિવસે આપણે શબ્દોની શક્તિ સમજશું,
કર્મની જવાબદારી સ્વીકારશું,
અને ભાવનામાં વહેતા પહેલાં વિચારશું
તે દિવસે આપણું આંતરિક મહાભારત શાંત થઈ જશે.
કૃષ્ણ સદા સહાયતા કરે છે…
પણ સમજ આપણી હોવી જોઈએ.
🙏✨
‼️કૃષ્ણ સદા સહાયતે ‼️
