मी पुन्हा कोकणाला जातोय...
-
ही काही पहिली वेळ नव्हती. पण दरवेळी कोकणात जाणं म्हणजे नव्याने श्वास घेणं असतं. जणू काळजाच्या आत कुठेतरी दडलेलं घर... मातीचा वास, आंब्याचा मोहर, आणि आजीचा हात – या तिघांनी मनात खोलवर घर केलंय.
प्रवासाची पूर्वतयारी
ऑफिसमध्ये सुट्टी मंजूर झाली आणि पहिल्या संध्याकाळपासून मन गावाकडे धावत होतं. सहकार कॉलनीच्या गॅलरीत उभं राहून पावसाच्या थेंबांकडे पाहत होतो. अचानक एक थेंब हातावर पडला... आणि आठवण आली – कोलपेच्या माळरानावरून धावताना अंगावर पडणाऱ्या मोत्यांसारख्या थेंबांची.
तयारी झाली होती – एक छोटा बॅग, एक पावसाळी जॅकेट, आणि कोकणाची माती मनात भरून. Konkan Kanya Express डोंबिवलीला थांबत नाही हे माहीत होतं, म्हणून ठाण्याचा प्लॅन केला. दुपारीच लोकलनं ठाणे गाठलं. तिथलं रात्रीचं स्टेशन – दिव्यांनी उजळलेलं, धावत पळत जाणारी माणसं, आणि त्या सगळ्यांत शांत उभा मी.
Konkan Kanya Express – आठवणींचा डब्बा
रात्री ११:४५. गाडी आली. प्लॅटफॉर्म नं. ७ वर तिचा आवाज ऐकला आणि धडधड वाढली. मी डब्ब्यात चढलो. सीट नंबर सापडली – खिडकी जवळची. अगदी हवी तशी.
जवळच बसलेले आजोबा हसत म्हणाले, “तुमचं व्हैभववाडीपर्यंतचं ना?”
मी हसलो. “हो...”
कोकणात लोक नावाने ओळखत नाहीत – ते गावाने ओळखतात. ‘तुम्ही कुठून?’ एवढा प्रश्न नसतो. ते विचारतात, ‘कोलपे का? तळेरे का? राजापूर?’ गाव हेच नाव बनतं.
गाडी सुटली आणि खिडकीतून बाहेर पाहत राहिलो. रात्रीचं जंगल, मध्येच कुठेतरी एखादं छोटं स्टेशन – एका पिवळ्या दिव्याच्या प्रकाशात लपेटलेलं. काही ठिकाणी वाऱ्यामुळे पावसाचे थेंब आत शिरत होते. पण मन शांत होतं – जणू कोणीतरी डोक्यावरून हात फिरवतंय. हीच तर कोकणची ओळख.
पहाट आणि व्हैभववाडी
रत्नागिरी ओलांडल्यावर थोडी झोप लागली. पण ५च्या सुमारास डोळे उघडले. खिडकीवरून पावसाचे थेंब सरकत होते. सकाळचा मंद प्रकाश... आणि सहा वाजून सहा मिनिटांनी गाडी थांबली – Vaibhavwadi Road.
माझं मन एकदम जागं झालं.
गाडी थांबली. मी बॅग उचलली. स्टेशन छोटं होतं, पण त्याचं सौंदर्य मोठं. भिजलेली फरशी, चहा विकणाऱ्याची आरोळी, आणि कुणीतरी बुटका कुत्रा स्टेशनच्या कडेवर झोपलेला.
बाहेर आलो. थोडं धुके. हवेत पावसाचा मंद वास. रिक्षावाले वाट बघत होते.
कोलपे – रिक्षेच्या वाटेवरून मनातलं गाव
“कोलपे?”
“हो. एकटाच आहे.”
“ये बस. मी टाकतो.”
काकांनी आपली छत्री पाठीमागे टाकली. रिक्षा सुरू झाली. खरा प्रवास तिथून सुरू झाला.
रस्त्यावरून जाताना पाण्याच्या लहान ओढ्यांनी रस्ता ओलांडलेला. बाजूला उंबर, आंबा, फणस, आणि कधीमधी नारळाची झाडं. काही घरं छपरं गच्च झाकून घेतलेली. मध्येच चिखल उडतो. पण मला काही वाटत नाही.
काका बोलत होते, “गाव आता भिजून मोकळा झालाय. रान फुलून आलंय.”
मी डोळे मिटले. फक्त आवाज – पावसाचा, रिक्षेचा, पक्ष्यांचा... आणि आत खोलवर हृदयाचा.
आजी, घर, आणि आठवणींचा ओटा
अचानक काका म्हणाले, “आलो.”
मी रिक्षेतून उतरलो. घर समोर होतं – तसंच. जुनं, पण माझं. ओटीवर आजी उभी होती. चहाचा कप हातात. चेहऱ्यावर ओढ आणि डोळ्यांत स्वागत.
“आलास? चहा घे.”
ओटीवर बसलो. मागे नारळाचं झाड. समोर शेतात पाणी. एक कुत्रा ओटीवरच पाय पसरून झोपलेला.
मी विचार करत होतो – काही बदललं नाही का?
हो, काहीच बदललं नाही. आणि हेच तर हवं होतं.
दिवसभर कोकण
सकाळी भिजलेलं अंग सुकवता सुकवता मामा आले. “कशी वाट मिळाली?”
दुपारी आंबट वरणभात, नारळाची चव, आणि शेवग्याच्या शेंगांची भाजी. मग दुपारभर ओटीवर झोप.
संध्याकाळी ओसाड माळावर एक फेरी मारली. एका डोंगराच्या पायथ्याशी उभा राहिलो. तिथून गाव दिसत होतं – छान, हिरवं, शांत.
आणि पावसाची सर अंगावर आली. अचानक. न सांगता. पण तक्रार नव्हती.
संध्याकाळी आठवणींची सायंकाळ
विज गेली. पण घरात दिवा लावला. चुलीवर गरम दूध केलं. आजी म्हणाली, “पाऊस हे पाणी नाही रे. तो आठवणींना भिजवतो.”
माझं मन फक्त हसत राहिलं. एकदम शांत. समोर काजवे चमकत होते. रात्र झाली. गाव शांत होतं.
पुन्हा कधी?
पलंगावर पडून खिडकीतून बाहेर पाहत होतो. दूर झाडांवरून टपटप वाजणारे थेंब. कुत्र्याचं घोरघोर. आणि आजीचा हात कपाळावर.
मी विचार करत होतो – पुन्हा कधी येईन?
पण आतून एक स्पष्ट आवाज आला – "कोकण जात नाही... तो आपल्यात राहतो."
---
शेवटी...
प्रवास संपतो, पण कोकण संपत नाही. तिथे एकदा गेलं की, मनात घर बांधतो.
तो प्रत्येक झाडात, प्रत्येक थेंबात, आणि प्रत्येक आठवणीत जिवंत असतो.
कोकण म्हणजे माती नाही... तो ओढ आहे.
कोकण म्हणजे गाव नाही... तो आपलीच एक हरवलेली कविता आहे.
