વિરાટગઢના ઘાટોમાં વસેલું એક નાનકડું ગામ હતું – માલસંગ. અહીં ઘણા વર્ષોથી એક જૂનું દેવસ્થાન બંદ પડેલું હતું – મંગલદેવનું મંદિર. સ્થાનિક લોકોમાં એક માન્યતા હતી કે આ મંદિરમાં ભूत રહે છે અને કોઇ આ મંદિરની આસપાસ જાય તો પાછા નથી ફરતાં. ખાસ કરીને ચોમાસા દરમિયાન અહીં કોઇ જઈ ન શકતું – ત્યાં એક રહસ્યમય ભય હતો.એક શહેરમાં રહેતો યુવક – અહાન પટેલ, એક ઇન્વેસ્ટિગેટિવ પત્રકાર હતો. "અનખોલી હકીકતો" નામની એક લોકપ્રિય મેગેઝિન માટે તે અઘરી અને અનસલવાયી ઘટનાઓની છાણબીન કરતો. એક દિવસ એને માલસંગના મંદિર વિષે સાંભળ્યું અને એનું મન ઉત્સુક બની ગયું.“માળસંગનું રહસ્ય... આજ સુધી કોઇ અહિયાંથી જીવતુ પાછું ન આવ્યું. પણ સત્ય જાણવું જ છે તો જાયજ કરવું પડશે,” એણે પોતાના સહકર્મી યશને કહ્યું.“અહાન, અહિયાં તો લોકો કહે છે કે લોકોએ રાત્રે મંદિર તરફ પડઘો માર્યો ને પાછા નથી આવ્યા. એક સ્ત્રી પણ અહિયાં ૧૦ વર્ષ પહેલા ગુમ થઈ ગઈ હતી – જેના પગલાં મંદિરમાં ગયાં પણ પાછા આવ્યા ન હતા,” યશે ધીમે સ્વર માં કહ્યું.અહાન કદી પીઠ પાછી ફરતો નહોતો. એને તેના પિતાનું એક જૂનુ પત્ર યાદ આવ્યું, જેમાં લખ્યું હતું:"તારા જન્મથી પહેલાની સચ્ચાઇ તને જાણવી હશે તો માલસંગ જા. ત્યાં તારે મૂળ મળશે..."પિતાનું મૃત્યુ ભેળસેળભર્યું હતું – અકસ્માત કે આત્મહત્યા? અહાનને કદી ખબર પડી ન હતી. હવે જ્યારે એ મંદિર વિશે સાંભળ્યું, એના મનમાં પિતાનું પત્ર ફરી ઉઠ્યું.---ભાગ 2: મૌનના પગલાંઅહાન અને યશ માલસંગ પહોંચ્યા. ગામ એકદમ શાંત હતું – જાણે શબ્દ પણ ત્યાં ડરીને બોલે. ગામના વડીલ – નાગજી કાકા, એક માત્ર વ્યક્તિ હતા જે ઊંડો ઇતિહાસ જાણતા. એમણે કહ્યું:“મંદિર? મંગલદેવનું? એ તો શાપિત છે. ઘણા વર્ષો પહેલાં ગામમાં એક તાંત્રિક આવ્યો હતો – રાધે શર્મા. એણે દેવસ્થાનની તાકાત કબ્જે કરવા કાળાં વિધિ કર્યા. પણ એમને મૃત્યુ મળ્યું – કેમ કે એ શિવનો સ્થાન હતો. પણ એનું આત્મા ત્યાં જ ફસાઈ ગયું.”“મને એ સાચું કે ખોટું નથી જોવા. મને ફક્ત સત્ય જોઈતું છે,” અહાને જવાબ આપ્યો.અગાઉ કોઈ આટલી હિંમત કરીને ત્યાં પહોંચ્યું ન હતું. ત્યાં જવાનું એક જ રસ્તો હતો – ડુંગરઓ પહોળી ચીરો મારતો અંધારુ માર્ગ. રાત્રિના ૧ વાગે તેઓ બહાર નીકળ્યા. યશ થોડો ડરાયેલો હતો, પણ અહાનમાં ઉર્મિ પણ હતી, ઉત્સુકતા પણ.મંદિર નજીક આવ્યા એટલે તેમના ટેન્ટની લાઈટ થરથરવા લાગી. એક અચાનક ઠંડક વેગથી ફેલાઈ. યશનો અવાજ એકદમ બદલાઈ ગયો – જાણે એ કોઇ બીજું જ વ્યક્તિત્વ થઇ ગયો હોય.“તમે ન આવે... શાપ છે... પાછા જાઓ... નહીં તો તમારું મૂળ હંમેશાં ગુમ થઈ જશે...”અહાન ચમકી ગયો. “યશ! શું બકવાસ છે?”પણ યશ આંખ ઉઘાડીને ગુમ થઈ ગયો... અને અહાન મંદિરમાં એકલો રહી ગયો.---ભાગ 3: પાતાળની પથારીમંદિરનો દરવાજો ધક્કા દેતા ખુલ્યો. અંદર કાળાં પડદાઓ, ખંડેર જેવા સ્તંભો, અને એક મૂર્તિ – જેનો ચહેરો પૂરતો દેખાતો નહીં હતો. ભીતરમાં એક ઊંડું સ્તંભ હતું જેમાંથી હવામાં વાળ પવન આવતો. અહાને ધ્યાન આવ્યું કે પાવડર જેવી ધૂળ ત્યાં એક ચોક્કસ આકારમાં ગોઠવાયેલી હતી – ૐ મંગલમ્ નમઃ – પણ એ વાંચી એના શરીરમાં કંપ આવી ગયો.અચાનક જ છતમાંથી એક છબી દેખાઈ – એક સ્ત્રી. એનું નાક તૂટી ગયેલું, આંખોમાં ખાલીપો, અને શ્વાસ લીધા વિના એ બોલી:“અહાન! તું તો પાછો આવ્યો છે... તારે સાચું મૂળ શોધવું છે તો તું તારા પિતાના રક્તથી આ ધૂળ લિપટાવવી પડશે...”“તું કોણ છે?” – અહાન ત્રાસે ચીસ પાડે છે.“હું... તારી મા... જેમણે તને જન્મ આપ્યા પછી અહીં શાપિત થઈ ગઈ... તારા પિતાએ મને બચાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો – પણ એ પણ ભળી ગયો... હવે તું છે... અંતિમ કડી...”---ભાગ 4: રહસ્યનો રહેશો નહીંએ દીવાલ પર એક જૂનુ બોક્સ હતું – જે તૂટેલા થાંભલાની નીચે છૂપાયેલું હતું. અહાને ખુલ્લું કરતાં એમાં એક ચિત્ર હતું – એના પિતાનું, પેલા સ્ત્રીનું... અને પોતાનું બાળકરૂપ!અહાન સમજી ગયો – એનું મૂળ અહીંથી હતું. એ ગામમાં જન્મ્યો હતો, એ સ્ત્રી તેની જનની હતી, અને એ પિતાએ શાપિત દેવસ્થાનથી પત્નીનો આત્મા મુક્ત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.અને હવે, એ છેલ્લી કડી હતો... જો એ આ રીતિ પૂરી કરે, તો મૃત્યુ પણ થઇ શકે... પણ તેની પિછાણ મળી શકે...અહાને આખરી રાતે શપથ લેવો પડ્યો. એ જૂની રીતિ અનુસાર પોતાનું થોડી રક્ત એ ધૂળ પર ઠાલવ્યું... અને એક તીવ્ર તેજમાં બધું પ્રકાશિત થઇ ગયું.---અંતઃ 'મૂળ' ની ખૂણાઓથી ઉગેલો પ્રકાશઅગળી સવારે ગામના લોકો ઘાટમાંથી એક તેજસ્વી પ્રકાશ જોઈને દોડ્યા. મંદિરના ખંડેર હવે નવિન થતાં લાગ્યાં. યશ પણ મંદિર બહાર બેઠો હતો – જાણે કશું થયું જ નહોતું. પણ અહાન ક્યાં હતો?એક છોકરીએ મંદિરના પથ્થર પર લખેલું વાંચ્યું –"મૂળ મળ્યું. હવે બીજું તપ નહીં... મુક્તિ છે."અહાન હંમેશાં માટે ગાયબ થઈ ગયો. પણ એના લેખોની ફાઈલ્સ મેગેઝિન ઑફિસે આવી. છેલ્લો લેખ હતો:"મૂળ: જ્યાં પિતાનું પિતૃત્વ, માતાની વિલાપભરી આત્મા અને પુત્રનો સંઘર્ષ – એક જ ધૂળમાં મિલે છે."---સમાપ્ત.
