એક અજાણી યાત્રા
અનુવાદિત સાહિત્ય – વિજ્ઞાન અને સાહસનું શ્રેષ્ઠ સંયોજન
લેખક: ડૉ. નિમેષ આર. કામદાર
પ્રસ્તાવના
માણવજાતે હંમેશા અજાણ્યાં વિષયોની શોધ અને નવી ધરતી શોધવા અદમ્ય પ્રયાસો કર્યા છે. “એક અજાણી યાત્રા” એ એવી જ એક અસામાન્ય, રોમાંચક અને આત્મીય યાત્રાનું વર્ણન કરે છે – જ્યાં માનવી પૃથ્વીના અંતિમ બિંદુ સુધી જતાં પોતાની અંદરની શોધ પણ કરે છે.
આ અનુવાદ ગુજરાતી વાચકો માટે સરળ ભાષામાં, ભાવસભર રીતે રજુ કરવામાં આવ્યો છે. આશા છે કે વાચકમિત્રો એમાં છુપાયેલો સંદેશ અને સાહસ અનુભવશે.
– ડૉ. નિમેષ આર. કામદાર
અનુક્રમણિકા
1. અધ્યાય 1
2. અધ્યાય 2
3. અધ્યાય 3
4. અધ્યાય 4
5. અધ્યાય 5
6. અધ્યાય 6
7. અધ્યાય 7
8. અધ્યાય 8
9. અધ્યાય 9
10. અધ્યાય 10
11. અધ્યાય 11
12. અધ્યાય 12
13. અધ્યાય 13
14. અધ્યાય 14
15. અધ્યાય 15
16. અધ્યાય 16
17. અધ્યાય 17
18. અધ્યાય 18
19. અધ્યાય 19
20. અધ્યાય 20
21. અધ્યાય 21
22. અધ્યાય 22
23. અધ્યાય 23
24. અધ્યાય 24
25. અધ્યાય 25
26. અધ્યાય 26
27. અધ્યાય 27
28. અધ્યાય 28
29. અધ્યાય 29
30. અધ્યાય 30
31. અધ્યાય 31
અધ્યાય ૧ – એક અજાણી સફર
આ વાત છે 1860ની જાન્યુઆરી મહિનાની. એ દિવસની સવાર ખૂબ જ ઠંડી હતી. આકાશમાં ધુમ્મસ છવાયેલો હતો અને સમુદ્ર પરથી ઠંડી પવન લિવરપૂલના બંદર તરફ ફૂંકાઈ રહી હતી. આવા શાંત અને થરથરાટભર્યા વાતાવરણમાં લિવરપૂલના ધમધમતા બંદર પર એક વિશાળ જહાજ શાંતિપૂર્વક ઊભું હતું. આ જહાજનું નામ હતું – ફોરવર્ડ.
જેમ જેમ લોકો એ જહાજ પાસે એકત્ર થવા લાગ્યા તેમ તેમ તેમની અંદર કૌતૂહલ વધી રહ્યું હતું. આ જહાજ સામાન્ય લાગતું નહોતું. તેનું ઘાટ, માળખું અને સુસજ્જતા જોઈને જ સ્પષ્ટ જણાતું હતું કે તે કોઈ વિશિષ્ટ, લાંબી અને કદાચ જોખમભરી યાત્રા માટે તૈયાર કરાયું છે.
જહાજના અંદર ખાદ્યસામગ્રી, દવાઓ, જરૂરી સાધનો અને યંત્રો ઘણી જ યોગ્યતાપૂર્વક ગોઠવાયેલા હતા. એ બધું જોઈને લાગતું હતું કે આ યાત્રા એક સામાન્ય યાત્રા નહીં, પણ મહત્વપૂર્ણ અભિયાન છે.
પરંતુ એક વાત એવી હતી જે બધાને આશ્ચર્યમાં મૂકતી હતી – આજ સુધી કોઈએ પણ જહાજના માનનીય કપ્તાનને જોયા નહોતા.
જહાજના ખલાસીઓ પોતપોતાના કામમાં વ્યસ્ત હતાં અને કોઈએ પણ કપ્તાન વિશે એક શબ્દ પણ બોલ્યો નહોતો. તેઓ જે આદેશોનું પાલન કરતા હતા, તે આદેશો કયા વ્યકિત તરફથી આવતાં હતાં તે રહસ્ય હતું. એવું લાગતું હતું કે તેમને ચુપ રહેવા કડક સૂચના આપવામાં આવી હોય.
લોકો વચ્ચે અનેક ચર્ચાઓ થવા લાગી –
“આ જહાજ ક્યાં જવાનું છે?”
“કપ્તાન કોણ છે?”
“શું એ ઉત્તર ધ્રુવ તરફ જઈ રહ્યું છે?”
“કે પછી કોઈ નવી ભૂમિ શોધવા?”
પ્રશ્નો અનેક હતાં, પરંતુ જવાબ એક પણ નહોતો.
જહાજ ફોરવર્ડ સંપૂર્ણપણે તૈયાર હતું – એક અજાણી, દુષ્કર અને રહસ્યમય સફર માટે.
આ કોઈ સામાન્ય યાત્રાનો પ્રારંભ નહોતો. આ તો ઈતિહાસની પાનાંઓમાં નોંધાઈ જવા લાયક એક વિશેષ યાત્રાનો આરંભ હતો.
હવે ફક્ત થોડી જ વારમાં ફોરવર્ડ બંદર છોડીને સફર પર નીકળી પડવાનું હતું...
એવી સફર, જેના પર ચાલનાર દરેક વ્યક્તિ માટે એક નવી કસોટી થવાની હતી...
અધ્યાય ૨ – અનોખા ખલાસીઓ
ફોરવર્ડ પર કાર્યરત ખલાસીઓ સામાન્ય ન હતા. તેઓનો દેખાવ, વર્તન અને વાણી સહજ છતાં જુદી પ્રકારની શિસ્તનો પડઘો પાડતી હતી. દરેક ખલાસી શાંત, વ્યવસ્થિત અને પોતાના કાર્યમાં નિમગ્ન દેખાતો હતો – જાણે કે દરેકે પોતાની ફરજને ધાર્મિક કૃત્ય સમાન માની હોય.
આ ખલાસીઓમાં એક વિશિષ્ટ સ્વભાવ દેખાતો હતો – એક પ્રકારનું ઊંડું મૌન, જે અભ્યાસથી આવે છે, અને એક આંતરિક વિશ્વાસ, જે જોખમભર્યા કાર્ય માટે આત્મસાત કરવો પડે છે. તેમના ચહેરાઓ પર ક્યાંય ઉદ્વેગ, ભય કે અનિશ્ચિતતાનો વલયો પણ દેખાતો નહોતો. એવું લાગતું હતું કે તેમણે અગાઉ પણ આવી સાહસભરી સફરનો સામનો કર્યો હોય અને હવે તેઓ ફરી એક વખત એક મહત્વપૂર્ણ મિશન માટે સંકલ્પબદ્ધ થયા હોય.
જ્યારે જહાજ પોતાનું સંચાલન શરૂ કરવા તૈયારીમાં હતું, ત્યારે એક યુવાન ખલાસીએ પોતાના સહયોગી પાસે ધીમા સ્વરે આશ્ચર્ય વ્યક્ત કર્યું:
“કપ્તાન સાહેબ હજી સુધી નજરે પડ્યા નથી!”
બીજા ખલાસીએ થોડી ગંભીરતા સાથે જવાબ આપ્યો:
“શું એવું બને કે આપણને આખી યાત્રા તેમના વિના પૂર્ણ કરવી પડે?”
બંનેની વાતમાં સંશય તો હતો, પરંતુ અવાજમાં શ્રદ્ધા પણ છલકાતી હતી – કદાચ એ શ્રદ્ધા પોતાનું કાર્ય બિનશરત રીતે નિભાવવા માટે હતી, કે પછી એ શ્રદ્ધા કપ્તાન સાહેબ પરના વિશ્વાસની ભાવના હતી.
પ્રત્યેક ખલાસી પોતાનું કાર્ય જાણતો હતો અને તેને ગૌરવપૂર્વક નિભાવી રહ્યો હતો. કોઈ પણ પ્રકારની શંકા કે ઉત્સુકતાનો અસર તેમની ફરજો પર થતો ન હતો. દરેકના હ્રદયમાં એક જ આશય હતો – દક્ષિણ ધ્રુવ કે ઉત્તર ધ્રુવ, દુનિયાના અંતિમ સીમે સુધી પહોંચવું – જ્યાં આજે સુધી કદાચ કોઈ માનવ પગલાં ન પડ્યાં હોય.
ફોરવર્ડનો એક એક ખલાસી જાણતો હતો કે તેઓ એક સામાન્ય મુસાફરી માટે નહીં, પણ ઇતિહાસ સર્જવા નીકળ્યા છે. અને જો કે કપ્તાન સાહેબ હજુ સુધી દેખાયા ન હતા, તેમ છતાં તેમના આદેશો, માર્ગદર્શન અને દર્શન વિના પણ, ખલાસીઓ સંપૂર્ણ સમર્પિતતાથી આગળ વધી રહ્યા હતા.
એવો લાગતો હતો કે ફોરવર્ડ હવે માત્ર જહાજ નહોતું – તે એક શિસ્તબદ્ધ સંકલ્પનું પ્રતિક બની ગયું હતું.
અધ્યાય 6 – કેપ્ટનનું આગમન!
અચાનક, એક એવી શાંત ક્ષણ આવી જ્યારે લાગ્યું કે સમય થંભી ગયો છે. એ શાંતિમાં એકાએક પરિવર્તન આવ્યું.
જહાજના મધ્ય ભાગમાં આવેલા મુખ્ય દરવાજામાંથી એક ગૌરવપૂર્ણ અને ઊંચી કદાવર વ્યક્તિની આકૃતિ દેખાઈ. તે ધીમા પણ મક્કમ પગલે આગળ વધ્યા, અને તેમને જોતાં જ બધા ખલાસીઓ સ્તબ્ધ થઈ ગયા. દરેકની નજર એ અજાણ્યા છતાં પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ પર સ્થિર થઈ ગઈ.
એ બીજું કોઈ નહીં, પણ તેમના કપ્તાન હતા!
તેમના ચહેરા પર ઊંડા ચિંતનના ભાવ સ્પષ્ટ દેખાતા હતા, જાણે કે તેઓ કોઈ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લઈ ચૂક્યા હોય. તેમની આંખોમાં એક અડગ આત્મવિશ્વાસ ચમકી રહ્યો હતો, જે દરેકને નિશ્ચિંત કરી દેતો હતો. અને જ્યારે તેમણે પોતાનો શાંત અને ગંભીર અવાજ ઉઠાવ્યો, ત્યારે આખા જહાજ પર એક પ્રકારની ગહન શાંતિ છવાઈ ગઈ. તેમણે કોઈપણ પ્રકારનો વિલંબ કર્યા વિના પોતાના સાથીઓને સંબોધવાનું શરૂ કર્યું:
“મારા મિત્રો, હવે આપણી આ યાત્રા ખરા અર્થમાં શરૂ થઈ રહી છે. આપણું અંતિમ ધ્યેય છે ઉત્તર ધ્રુવનો એ છેલ્લો છેડો – જ્યાં આજ સુધી કોઈ માનવીના પગલાં પડ્યા નથી. આપણે ઇતિહાસ રચવા જઈ રહ્યા છીએ.”
આ શબ્દો સાંભળતા જ બધા ખલાસીઓ એકસાથે ઊભા થઈ ગયા અને તેમના ચહેરા પર આનંદની લહેર ફરી વળી. તેમણે પૂરા આદર અને ઉત્સાહ સાથે હાથ જોડીને કહ્યું:
“કૅપ્ટન, તમે અમારા માર્ગદર્શક છો! અમે તમારી સાથે છીએ!”
કૅપ્ટનના હોઠ પર એક ધીમું અને વિશ્વાસથી ભરેલું સ્મિત ફરક્યું. તેઓ શાંતિથી બોલ્યા:
“મારા પર વિશ્વાસ રાખો. હું હંમેશા તમારી સાથે રહીશ – દરેક તોફાનમાં, દરેક બરફીલા પડાવમાં અને દરેક અજાણ્યા પડકારમાં. આપણે સાથે મળીને આ અશક્ય લાગતા લક્ષ્યને પણ પાર કરીશું.”
તેમના શબ્દોમાં એક એવી અદમ્ય શક્તિ હતી, એક એવો મજબૂત સંકલ્પ હતો કે દરેક ખલાસીએ પોતાની અંદર એક નવી હિંમત અને આત્મવિશ્વાસનો સંચાર અનુભવ્યો. જાણે કે કપ્તાનના આગમનથી તેમનામાં નવી ઊર્જાનો પ્રવાહ વહી ગયો હોય.
આ અજાણી યાત્રાને હવે એક સક્ષમ નેતા મળી ગયો હતો. હવે આ ‘ફૉરવર્ડ’ નામનું જહાજ એક નિશ્ચિત દિશા અને એક સ્પષ્ટ લક્ષ્ય સાથે આગળ વધવા માટે તૈયાર હતું – વિશ્વના છેડા સુધી પહોંચવાના સાહસ પર.
અધ્યાય 7 – વિશ્વના સીમાડા તરફ
જહાજ ‘ફૉરવર્ડ’ હવે ઉત્તર દિશામાં વધુ ને વધુ ઊંડે સુધી આગળ વધી રહ્યું હતું. ચારે બાજુ ફેલાયેલી સફેદ બરફની ચાદર એક અવિરત શાંતિનો અનુભવ કરાવતી હતી. દૂર દૂર સુધી બરફના વિશાળ પર્વતો જાણે કે જહાજના માર્ગમાં અડગ ઊભા રહીને પડકાર ફેંકી રહ્યા હતા, પરંતુ કપ્તાનની દૂરંદેશી અને તેમની કુશળ ટીમના સંકલિત પ્રયાસોથી તેઓએ દરેક અવરોધને સફળતાપૂર્વક પાર કરી લીધો.
જહાજના રસોડામાં હવે એવી ખાસ વાનગીઓ તૈયાર થતી હતી, જે ઠંડી સામે શરીરને અંદરથી ગરમાવો આપે. ખલાસીઓ તેમની રોજિંદી ફરજોમાં પૂરી નિષ્ઠાથી લાગેલા રહેતા હતા, કોઈ પણ વ્યક્તિ કામમાં સહેજ પણ ઢીલ મૂકતું નહોતું. દરેક જણ જાણતું હતું કે આ સફર કેટલી મહત્વપૂર્ણ છે.
ડૉક્ટર ક્લોબોનીએ તેમના નોંધપોથીના પાનાંઓમાં પોતાના વિચારોને શબ્દોમાં ઉતાર્યા:
“આ માત્ર એક ભૌતિક યાત્રા નથી, પરંતુ તે આત્માની ઊંડી સફર પણ છે – એક એવો પ્રવાસ જ્યાં મનુષ્ય પોતાની અંદર રહેલા અજાણ્યા પ્રદેશોને પણ ઓળખે છે.”
જહાજનો આગળનો ભાગ એક શક્તિશાળી બરફ તોડનાર યંત્રની જેમ બરફને કાપીને આગળ વધતો રહ્યો. આજે તો જાણે આકાશમાંથી બરફનો વરસાદ વરસી રહ્યો હતો, તેમ છતાં જહાજ એક ક્ષણ માટે પણ અટક્યું નહીં. તેની મક્કમ ગતિ એ સાહસિકોના અડગ નિર્ધારને પ્રતિબિંબિત કરતી હતી.
એક ખલાસીએ દૂર ક્ષિતિજ તરફ જોતાં કહ્યું:
“એવું લાગે છે કે આ દુનિયાની અંદર એક સાવ નવી જ દુનિયા છુપાયેલી છે. અહીંના અદ્ભુત નજારા આપણને કંઈક ગૂઢ સંદેશો આપવા માંગે છે.”
તુરંત જ બીજા ખલાસીએ તેના જવાબમાં ઉમેર્યું:
“હા, અને તે સંદેશો એ છે કે – હિંમત, અખૂટ ધીરજ અને પરસ્પરની એકતા સાથે કોઈપણ મુશ્કેલીને પાર કરવી શક્ય છે.”
આજના દિવસની લાંબી અને પડકારજનક યાત્રા એક શાંતિપૂર્ણ સાંજ સાથે પૂરી થઈ. દિવસભરના પરિશ્રમ પછી વાતાવરણમાં એક પ્રકારની ગંભીર શાંતિ છવાઈ ગઈ હતી. કેપ્ટન, જે સામાન્ય રીતે પોતાના રૂમમાં રહેતા હતા, આજે બહાર આવ્યા અને બધા ખલાસીઓ સાથે એક શાંત સ્થિતિમાં ઊભા રહ્યા. તેમનું મૌન ઉત્તર ધ્રુવ તરફની તેમની ઊંડી આશા અને સંકલ્પને વ્યક્ત કરતું હતું.
અધ્યાય 8 – યાત્રાની સીમા
‘ફૉરવર્ડ’ જહાજ હવે બરફીલા પ્રદેશોમાં પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યું હતું. જેમ જેમ જહાજ ઉત્તર તરફ આગળ વધતું ગયું, તેમ તેમ વાતાવરણ વધુ ગંભીર અને પડકારજનક બનતું ગયું. આ યાત્રાનો દરેક દિવસ તેમને કંઈક નવું શીખવી રહ્યો હતો.
એક સવારના સમયે, તેમના માર્ગમાં એક વિશાળ બરફની દીવાલ ઊભી થઈ ગઈ. જહાજના તમામ ખલાસીઓએ એકત્ર થઈને તેને દૂર કરવાની તૈયારી કરી. આ કાર્ય સરળ ન હતું, પરંતુ તેમના મક્કમ મનોબળ અને સહિયારા પ્રયાસોથી તેઓએ આખરે રસ્તો સાફ કરી લીધો.
જેમ જેમ તેમની યાત્રા આગળ વધતી ગઈ, તેમ તેમ જહાજના તમામ લોકો એકબીજાની વધુ નજીક આવતા ગયા. હવે તેઓ માત્ર સહપ્રવાસીઓ જ નહોતા રહ્યા, પરંતુ એકબીજાના દુઃખ-સુખના સાથી અને એક પરિવાર જેવા બની ગયા હતા.
કેપ્ટન દરરોજ પોતાના કેબિનમાંથી બહાર નીકળીને નેવિગેશનના સાધનોની તપાસ કરતા હતા. તેઓ વારંવાર આકાશમાં તારાઓ તરફ ધ્યાનથી જોતા અને પોતાની દિશા નક્કી કરતા હતા. એક દિવસ તેમણે ખલાસીઓને કહ્યું:
“આપણું લક્ષ્ય હવે નજીક છે. હવે તમારી ધીરજની વધુ કસોટી થશે.”
ડૉક્ટર ક્લોબોનીએ પોતાની નોંધપોથીમાં લખ્યું:
“મને લાગે છે કે કેપ્ટન કંઈક એવું જાણે છે જે આપણે નથી જાણતા. તેમની આંખોમાં એક અસામાન્ય તેજ દેખાય છે – કદાચ આગળ કોઈ મોટો અને પડકારજનક ખતરો આપણી રાહ જોઈ રહ્યો છે.”
જહાજે હવે ભારે પવન અને બરફના તોફાન વચ્ચે મુસાફરી કરી. ઠંડી દિવસેને દિવસે વધુ તીવ્ર બનતી ગઈ, પરંતુ જહાજના ખલાસીઓએ હંમેશની જેમ પોતાનો ઉત્સાહ જાળવી રાખ્યો.
આ અધ્યાયનો અંત:
એક રાત્રે, જ્યારે આસપાસ બધું બરફથી છવાયેલું હતું અને મોટાભાગના લોકો ગાઢ નિંદ્રામાં હતા, ત્યારે જહાજના આગળના ભાગમાંથી એક વિચિત્ર અવાજ સંભળાયો. તે બરફ પર કંઈક અથડાવાનો, çat, çat, çat એવો પડઘો હતો…
કેપ્ટન શાંતિથી ઊભા હતા – જાણે કે તેઓ તે અવાજનો અર્થ પહેલેથી જ જાણતા હોય. તેમના ચહેરા પર કોઈ ભાવ નહોતો, પરંતુ તેમની આંખોમાં એક અણગમતી ચિંતા સ્પષ્ટ દેખાતી હતી.
અધ્યાય 9 – રહસ્યમય પડઘા
રાત્રિની નીરવ શાંતિ ચારે તરફ છવાયેલી હતી. માત્ર જહાજના લાકડાંનો તૂટવાનો અને બરફ સાથે અથડાતા પાણીનો છૂટોછવાયો અવાજ સંભળાઈ રહ્યો હતો. પરંતુ આ બધા અવાજોની વચ્ચે એક અનોખો ધ્વનિ સંભળાઈ રહ્યો હતો – એક લાંબો અને ઊંડો સડસડાટ, જે ધીમે ધીમે નજીક આવી રહ્યો હતો.
ખલાસીઓમાંના એક યુવાને ભયથી ધ્રૂજતા અવાજે પૂછ્યું:
“તમે સાંભળ્યું? આ શેનો અવાજ છે?”
બીજા ખલાસીએ અનિશ્ચિતતાથી જવાબ આપ્યો:
“હા... જાણે બરફ તૂટી રહ્યો હોય... પણ આ અવાજ કંઈક અલગ જ છે.”
કેપ્ટન હજી પણ મૌન રહ્યા. તેમણે પોતાના કેબિનમાંથી બહાર આવીને ચાંદની રાતમાં દિશાનું અવલોકન કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમના હાથમાં રહેલી દૂરબીન ઉત્તર તરફ સ્થિર હતી, જાણે તેઓ કોઈ અજાણી વસ્તુને શોધવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હોય.
ડૉક્ટર ક્લોબોની ધીમેથી તેમની પાસે ગયા અને ચિંતાતુર સ્વરે પૂછ્યું:
“શું કોઈ વિશેષ વાત છે, કેપ્ટન?”
કેપ્ટને હળવા પણ ગંભીર અવાજે કહ્યું:
“હું ઘણા દિવસોથી આ અવાજ સાંભળી રહ્યો છું. આ કોઈ કુદરતી ધ્વનિ નથી. તેની પાછળ કંઈક ચોક્કસ છે… કદાચ કોઈ વ્યક્તિ… અથવા કોઈ વિચિત્ર યંત્ર…”
આ રહસ્યમય અવાજ લગભગ દરરોજ રાત્રે સંભળાતો હતો. ઘણી વખત એવું લાગતું હતું કે નજીકમાં કોઈ બીજું જહાજ હોવું જોઈએ, પરંતુ ચારે તરફ જોતાં કશું દેખાતું નહોતું.
જહાજ પોતાની દિશામાં આગળ વધતું રહ્યું – પરંતુ હવે દરેક ખલાસીના ચહેરા પર જિજ્ઞાસાની સાથે સાથે એક અજાણી ચિંતાની લાગણી પણ સ્પષ્ટ દેખાતી હતી. તેઓ એક એવી જગ્યા તરફ આગળ વધી રહ્યા હતા જ્યાં રહસ્યોની ઘટ્ટ ચાદર ઓઢેલી હતી.
આ અધ્યાયનો અંત:
જ્યારે બધા ખલાસીઓ અજાણ્યા વિચારોમાં ખોવાયેલા હતા, ત્યારે દૂર ક્ષિતિજ પર એક તેજસ્વી પ્રકાશપુંજ દેખાયો… એક તીવ્ર સફેદ પ્રકાશ, જે બરફની સપાટીને ચીરતો તેમની આંખો સુધી પહોંચ્યો…
કેપ્ટનના હોઠમાંથી એક જ શબ્દ ધીમેથી સરી પડ્યો:
“શું એ લોકો છે?”
અધ્યાય 10 – અજાણી જ્યોતિ તરફ
જહાજના તમામ ક્રૂ મેમ્બરે તે અજાણી પ્રકાશ રેખાને જોઈ. સૌ કોઈ સ્તબ્ધ થઈ ગયા — કોઈએ કશું બોલ્યું નહીં, પરંતુ દરેક જણ એ વાતથી વાકેફ હતો કે હવે કંઈક મોટું અને અણધાર્યું તેમની સામે આવવાનું છે.
કેપ્ટન અત્યંત ધીમા પરંતુ આત્મવિશ્વાસથી ભરેલા શબ્દોમાં કહ્યું:
“જ્યાંથી આ પ્રકાશ આવી રહ્યો છે, તે જ આપણું સાચું ગંતવ્ય છે.”
ખલાસીઓ તત્પર બન્યા — કોઈએ પોતાની દાઢી પર હાથ ફેરવ્યો, તો કોઈ ઉતાવળે દોડીને દૂરબીન ઊંચી કરી. ત્યાં સુધીની સમગ્ર યાત્રામાં જે જોશ અને એકતા જોવા મળી હતી, તે હવે વધુ ગાઢ બની ગઈ.
ડૉક્ટર ક્લોબોનીએ પોતાની ડાયરીમાં નોંધ્યું:
“આ જ્યોતિ માત્ર એક પ્રકાશ નથી — તે આશાનું કિરણ છે, એક અજાણી સફરનું મૌન આમંત્રણ છે.”
‘ફૉરવર્ડ’ ધીમે ધીમે તે પ્રકાશની દિશામાં આગળ વધવા લાગ્યું. રસ્તામાં કેટલીક બરફની પટ્ટીઓ આવી, પરંતુ ખલાસીઓએ અત્યંત લાગણી અને મક્કમતા સાથે તેનો સામનો કર્યો અને જહાજનો માર્ગ સાફ કર્યો.
જ્યાંથી તે પ્રકાશ આવી રહ્યો હતો, તે આસપાસ કોઈ હલચલ કે અવાજ સંભળાતો નહોતો. પરંતુ તે ચમકતો દીવો — જાણે તે તેમની યાત્રાનો અંત પણ હોઈ શકે… અથવા એક નવી જ શરૂઆત…
હવામાં એક અજીબ પ્રકારની તંગદિલી હતી. જાણે કોઈ અદ્રશ્ય શક્તિ બધાને તે તરફ ખેંચી રહી હોય. કેપ્ટનના નિર્દેશન અનુસાર જહાજ તે પ્રકાશની દિશામાં સતત આગળ વધતું રહ્યું.
અધ્યાયનો અંત:
જેમ જેમ જહાજ તે પ્રકાશની નજીક પહોંચ્યું, તેમ તેમ એક વિશાળ બરફની દીવાલ વચ્ચે એક રહસ્યમય અંધારું પ્રવેશદ્વાર દેખાયું. તે ઊંડાણમાં કંઈક અજાણ્યું છુપાયેલું હતું.
કેપ્ટને ગંભીર સ્વરે કહ્યું:
“આ છે... સમગ્ર વિજ્ઞાન જગત માટે એક નવી જ ક્ષિતિજ.”
અધ્યાય 11 – બરફનું રહસ્યમય પ્રવેશદ્વાર
‘ફૉરવર્ડ’ હવે લગભગ પ્રકાશના સ્ત્રોતની નજીક પહોંચી ગયું હતું. ઠંડી અને ધ્રુજારી હોવા છતાં તમામ ખલાસીઓ — ડૉક્ટર ક્લોબોની, લૉંગ, બેલ અને જૂકા — ઉત્સાહથી ભરેલા હતા.
તેમની સામે જે દીવાલ ઊભી હતી, તે સામાન્ય બરફની ન હતી. તેમાં એક દરવાજા જેવો રહસ્યમય ખાંચો દેખાતો હતો, જેને જોઈને ડૉક્ટર ક્લોબોની આશ્ચર્યથી બોલી ઉઠ્યા:
“મને તો એવું લાગે છે કે આ કોઈ કુદરતી રચના નથી... કોઈએ ખૂબ જ ચોકસાઈથી કામ કર્યું છે!”
કેપ્ટન હેટરસ કોઈ પણ ઉતાવળ વગર આગળ વધ્યા. તેમના ચહેરા પર એક અદ્ભુત શાંતિ અને અડગ નિશ્ચય સ્પષ્ટ દેખાતો હતો.
તેમણે પોતાના હાથમાં રહેલી બત્તીને ઊંચી કરી અને બરફના તે વિચિત્ર દરવાજા પાસે ગયા. દીવાલ પર હાથ ફેરવીને તેનું નિરીક્ષણ કર્યા પછી તેમણે કહ્યું:
“આ માનવ દ્વારા નિર્મિત છે... કોઈ શંકા નથી. કદાચ આ એ લોકોનું કામ છે જે અહીં આવ્યા પછી ગુમ થઈ ગયા હતા!”
હેનેના ગળામાં ગભરાટથી રૂંધાયેલો અવાજ આવ્યો:
“શું આપણે અંદર જઈશું? અંદર શું હશે? માણસો કે... બીજું કંઈક?”
કેપ્ટન હેટરસે પાછળ જોયું અને શાંતિથી કહ્યું:
“અંદર જવું જ પડશે. જે વ્યક્તિ પોતાના લક્ષ્ય સુધી પહોંચવામાં ડરતો નથી, તે જ સાચો શોધક કહેવાય છે.”
તેમણે જૂકા અને બીજા બે ખલાસીઓને હાથના ઇશારાથી પોતાની પાસે બોલાવ્યા. દરવાજાની પાસે જઈને તેઓએ બરફને ધીમે ધીમે ખસેડવાનું શરૂ કર્યું, અને થોડી જ વારમાં અંદર એક સાંકડો માર્ગ ખુલ્લો થયો.
તે પથરીલા અને બરફીલા માર્ગમાંથી એક મંદ અને ગરમ હવા આવતી લાગી. જાણે અંદર જીવન ધબકતું હોય, કોઈ આ નિર્જન જગ્યાએ પણ જીવતું હોય!
તેમણે પોતાની ટોર્ચનો પ્રકાશ અંદર ફેંક્યો. ત્યાં તેમને કંઈક વિચિત્ર ગોઠવણી દેખાઈ. કોઈ સ્ટીમ એન્જિન જેવું યંત્ર, જે બરફમાં અડધું દટાયેલું હતું!
ડૉક્ટર આશ્ચર્યથી બોલ્યા:
“કેપ્ટન... અહીં કોઈ સંશોધન સ્ટેશન હોવું જોઈએ! કોઈ સમય પહેલાં અહીં લોકો સંશોધન કરતા હશે!”
કેપ્ટન હેટરસે પોતાનો હાથ ઊંચો કર્યો, અને બધાને શાંત રહેવાનો સંકેત આપતાં કહ્યું:
“ચાલો અંદર જઈએ. આપણે જે શોધી રહ્યા છીએ, તે કદાચ અહીં જ છે — ઉત્તર ધ્રુવનું છુપાયેલું રહસ્ય.”
અધ્યાય 12 – ધ્રુવીય યંત્રશાળાનું રહસ્ય
બરફના ભેદભર્યા દરવાજામાંથી અંદર પ્રવેશતા જ એક વિચિત્ર અને અનોખી ગંધનો અનુભવ થયો — જાણે કે ઘણા સમયથી વપરાયેલા મશીન ઓઇલ અને ભેજવાળા જૂના લાકડાની મિશ્ર સુગંધ. ટોર્ચની ઝાંખી રોશનીએ અંદરના ભાગ પર પ્રકાશ પાડ્યો, જેમાં એક મોટો ખંડ દેખાયો. ખંડના એક ખૂણામાં ધાતુના વિવિધ સાધનો ગોઠવાયેલા હતા, આસપાસ કેટલાક કાટ લાગેલા બોક્સ પડ્યા હતા, અને ખંડના મધ્યમાં એક વિશાળ, કાળું સ્ટીમ એન્જિન ઊભું હતું!
ડૉક્ટર ક્લોબોની આશ્ચર્યથી સ્તબ્ધ થઈ ગયા:
“આ કોઈ સામાન્ય સ્ટીમ એન્જિન નથી... આ તો અત્યાધુનિક વૈજ્ઞાનિક સાધન લાગે છે! કદાચ અહીં હવામાનને નિયંત્રિત કરવાની કોઈ વ્યવસ્થા હશે!”
જોકે આ જગ્યાનું સંચાલન હવે બંધ થઈ ગયું હતું, પણ તેના ઉપયોગના નિશાનો હજુ તાજા હતા. બોક્સ પર વિવિધ પ્રકારના ઉપકરણો મૂકેલા હતા — થર્મોમીટર, દબાણ માપક યંત્રો, અને કંઈક એવું જે આજના રડાર જેવી અદ્યતન તકનીક જેવું લાગતું હતું.
બેલે આસપાસ નજર ફેરવતાં કહ્યું:
“અહીં કોઈક રહેતું હતું... કદાચ હજુ પણ કોઈ હોય!”
કેપ્ટન હેટરસ ધીમેથી યંત્રોની નજીક ગયા. તેમણે એક કાટ લાગેલા બોક્સમાંથી એક જૂનો અને ફાટેલો નકશો બહાર કાઢ્યો. એ નકશા પર ઉત્તર ધ્રુવનું અત્યંત ચોકસાઈથી દર્શાવેલું સ્થાન અંકિત હતું —
“North Pole – અક્ષાંશ 90° N”
હેને એ નકશાને જોઈને આશ્ચર્યથી પાછળ ખસી ગયો:
“કેપ્ટન! એનો અર્થ એ થાય છે કે... આપણે હવે ઉત્તર ધ્રુવથી બહુ દૂર નથી!”
કેપ્ટન હેટરસે શાંતિથી પરંતુ ભારપૂર્વક કહ્યું:
“હું હંમેશાં એવું માનતો આવ્યો છું કે કોઈ માનવી આપણા પહેલાં અહીં પહોંચ્યો છે... અને આ યંત્રશાળા એ અગાઉની યાત્રાની મૂક સાક્ષી છે.”
જગ્યાની પાછળની દીવાલ પર કોઈ અજાણી ભાષામાં લખાણ કોતરેલું હતું. તે બ્રિટિશ ઇંગલિશ તો ચોક્કસ નહોતું. જૂકાએ ધ્યાનથી વાંચવાનો પ્રયત્ન કરતાં કહ્યું:
“મને લાગે છે કે આ રશિયન ભાષા છે!”
લખાણની ટોચ પર એક નાનું, ધૂળથી ખરડાયેલું પતંગિયું લટકતું હતું — તેના પર સ્પષ્ટ રીતે લખેલું હતું:
“Барсук – 1851”
(બારસુક – ૧૮૫૧)
ડૉક્ટર ક્લોબોની એકાએક બોલી ઉઠ્યા:
“બારસુક! હાં! મેં એક રશિયન શોધયાત્રાના જૂના દસ્તાવેજોમાં આ નામ વાંચ્યું છે. તેઓ વર્ષ 1851માં ઉત્તર ધ્રુવ સુધી પહોંચ્યા તો હતા, પરંતુ કમનસીબે તેઓ પાછા ફર્યા નહીં!”
ફૉરવર્ડના સાહસિક દળને આજે એ વાતનો નક્કર પુરાવો મળ્યો હતો કે તેઓ એક અજાણ્યા અને ખાલી પ્રદેશ તરફ નથી જઈ રહ્યા — કોઈ તેમના પહેલાં આ ખતરનાક સફર ખેડી ચૂક્યું હતું. હવે, એ જ અધૂરી રહેલી યાત્રાને પૂરી કરવાની તેમની જવાબદારી હતી.
કેપ્ટન હેટરસે ગંભીરતાથી જણાવ્યું:
“આ ધ્રુવીય યંત્રશાળા હવે આપણું કામચલાઉ આધારબિંદુ બનશે. અહીંથી જ આપણી ઉત્તર ધ્રુવ સુધીની અંતિમ સફર શરૂ થશે.”
અધ્યાય 13 – બરફ પર ચઢાઈ
કેપ્ટન હેટરસ અને તેમની ટીમ જ્યારે તટ પરથી આગળ વધી રહ્યા હતા, ત્યારે તેમણે જોયું કે આગળની જમીન ક્રમશઃ ઊંચી થઈ રહી છે અને થોડી જ દૂરી પર બરફની પર્વતમાળા જેવી રચનાઓ ઊભી છે. આ સ્થળે પહોંચ્યા પછી તેમણે નક્કી કર્યું કે બરફના આ ઊંચા ઢગલાઓ પર ચઢવું જરૂરી છે, જેથી આગળના માર્ગનો અંદાજ લગાવી શકાય.
તેઓએ એક સપાટ જગ્યાએ તંબુ બાંધ્યો અને રાતનો આરામ કર્યો. બીજા દિવસે વહેલી સવારથી જ તેઓએ ચઢાઈ શરૂ કરી. સૌથી પહેલા ડૉક્ટર ક્લોબર્ને આગળ વધવાનું શરૂ કર્યું. થોડે આગળ જતાં તેમને એક એવી જગ્યા મળી જ્યાંથી દૂર સુધી સ્પષ્ટ દેખાતું હતું.
“અહીંથી જોવું એ ખૂબ જ અગત્યનું છે,” હેટરસે કહ્યું.
ત્યાંથી તેમણે જોયું કે બરફની પાતળી નદીઓ વહી રહી હતી અને દૂર એક વિશાળ જમેલા બરફનું મેદાન દેખાતું હતું. હવામાં તીવ્ર ઠંડી હતી અને પવન પણ જોરદાર હતો. હેટરસે પોતાના દૂરબીનથી આગળ જોવા પ્રયત્ન કર્યો.
“મને ત્યાં કંઈક દેખાઈ રહ્યું છે,” તેમણે કહ્યું. “કદાચ તે બરફની બીજી પર્વતમાળા હોઈ શકે છે અથવા તો કોઈ જૂનું જહાજ બરફમાં જમાયેલું હોઈ શકે છે.”
“શું આપણે ત્યાં જઈશું?” અલ્ટને પૂછ્યું.
“હા, પરંતુ પહેલા આપણા બાકીના સભ્યો સાથે સલાહ કરીએ અને સંપૂર્ણ તૈયારીઓ કરીએ. આપણે કોઈ બિનજરૂરી જોખમ લેવા માંગતા નથી.”
તેઓ તંબુમાં પાછા ફર્યા અને બધી વાત પોતાના સાથીઓને જણાવી. દરેકે સંમતિ આપી કે આગળ વધવું જોઈએ, પરંતુ યોગ્ય તૈયારી સાથે.
અધ્યાય 14 – બરફના મધ્યમાં રહસ્યમય અવાજો
આગળના દિવસોમાં, જેમ જેમ તેઓ બરફના વિશાળ વિસ્તારોમાં આગળ વધતા ગયા, તેમ તેમ રાત્રે તેમને કેટલાક અજાણ્યા અને વિચિત્ર અવાજો સંભળાવા લાગ્યા. એ અવાજો ક્યારેક જમીનની અંદરથી આવતા હોય એવું લાગતું હતું અને ક્યારેક ઉપર હવામાંથી.
“શું તમે પણ સાંભળો છો આ?” ડૉક્ટર ક્લોબર્ને પૂછ્યું.
“હા, અવાજ એકદમ સ્પષ્ટ છે,” પેસેન્જર જુન્સને કહ્યું. “પરંતુ એ અવાજ કઈ દિશામાંથી આવે છે તે સમજવું મુશ્કેલ છે.”
હેટરસે પોતાના તમામ સાથીઓને ચેતવણી આપી કે કોઈ પણ અજાણી દિશામાં એકલા જવું નહીં અને બધાએ હંમેશાં સાથે રહેવું. તેઓએ પોતાના તમામ સાધનોની ફરીથી તપાસ કરી લીધી કે બધું બરાબર કામ કરી રહ્યું છે કે નહીં.
અગાઉના દિવસે જ્યારે હેટરસે ફરીથી ઊંચાઈ પર ચઢવાનું શરૂ કર્યું, ત્યારે તેણે દૂર એક અસામાન્ય ધુમ્મસ જોયું અને તેની વચ્ચે કંઈક કાળું દેખાતું હતું.
“શક્તિશાળી દૂરબીન લાવો,” હેટરસે તાકીદ કરી.
“શું એ ધુમ્મસમાં કંઈક છે?” જુન્સને ઉત્સુકતાથી પૂછ્યું.
“હું ચોક્કસ કહી શકતો નથી કે તે શું છે, પરંતુ કંઈક તો છે, એવું લાગે છે...”
તેમની યાત્રા હવે વધુ પડકારજનક અને રહસ્યમય બની રહી હતી. પરંતુ ટીમના તમામ સભ્યો અડગ આત્મવિશ્વાસથી ભરેલા હતા. તેઓ જાણતા હતા કે ભવિષ્યમાં તેમની સામે અનેક અણધાર્યા રહસ્યો રાહ જોઈ રહ્યા છે.
અધ્યાય 15 – ધબકતા પ્રકાશ વચ્ચે
એક સંધ્યાકાળે, જ્યારે તેઓ બધા તંબૂની બહાર ઊભા હતા, ત્યારે અચાનક આકાશમાં એક અદ્ભુત અને રંગીન પ્રકાશ ફાટી નીકળ્યો. એ પ્રકાશ એક ધબકારાની જેમ ઝબકતો હતો અને તેના રંગો વારંવાર બદલાતા હતા.
“આ તો ઉત્તરીય પ્રકાશ છે!” ક્લોબર્ને આનંદથી ઉદ્ગાર કર્યો. “આર્કટિક પ્રદેશમાં આવું અદ્ભુત દ્રશ્ય જોવા મળે છે.”
આ અસાધારણ પ્રકાશ જોઈને તેઓ બધા આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. પેસેન્જર જુન્સન તેના ફોટોગ્રાફ લેવાનો પ્રયત્ન કરે છે, પરંતુ અતિશય ઠંડીના કારણે તેનો કેમેરો કામ કરતો બંધ થઈ જાય છે.
હેટરસે પોતાની ડાયરીમાં લખ્યું: “આ અદ્ભુત અને તેજસ્વી પ્રકાશ એ સંકેત છે કે આપણે ઉત્તર ધ્રુવની નજીક પહોંચી રહ્યા છીએ. પરંતુ તેની સાથે એક આગાહી પણ છે – વાતાવરણ ઝડપથી બદલાઈ રહ્યું છે અને હવામાન વધુ કઠોર બનશે.”
તેમ છતાં, ટીમમાં ઉત્સાહ ઓછો થયો નથી. તેઓ સારી રીતે જાણે છે કે હવે તેમની યાત્રાનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને નિર્ણાયક તબક્કો આવી ગયો છે – સીધું ઉત્તરી ધ્રુવ તરફ!
