નિદ્રા દેવી અને લક્ષ્મણ - હિન્દુ પૌરાણિક કથા
જ્યારે વનવાસની પહેલી રાતે લક્ષ્મણને ઊંઘ ન આવી ત્યારે એવું માનવામાં આવે છે કે નિદ્રા દેવી, નિદ્રા દેવી તેમની સામે આવી અને તેમને ઊંઘ ન આવવાનું કારણ પૂછ્યું. તેણે કહ્યું કે તેની પાસે તેના ભાઈ અને તેની પત્નીની સુરક્ષાની જવાબદારી છે અને તેથી તે સૂવા માંગતો હતો. જોકે, નિદ્રા દેવીએ સમજાવ્યું કે શરીર સારી રીતે કામ કરે તે માટે પૃથ્વી પરના દરેક માણસ માટે સૂવું અને આરામ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. પરંતુ એવું કહેવાય છે કે, લક્ષ્મણ પોતાના ધ્યેયો વિશે ખૂબ જ મક્કમ હતા. તેણે સૂવું નહીં અને તેની જવાબદારી નિભાવવાનું નક્કી કર્યું.
ભગવાન રામ અને દેવી સીતા પ્રત્યેની તેમની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને, તેણીએ તેમને કહ્યું કે, જો તેમના સ્થાને કોઈ વ્યક્તિ નિર્વાસિત સમય માટે સૂવા માટે સંમત થઈ શકે, તો તે તેને સૂવા દેશે નહીં અને તે માટે તેને સત્તા આપશે.
તેથી, લક્ષ્મણે તેની પત્નીનું નામ એવી વ્યક્તિ તરીકે રજૂ કર્યું જે આમ કરવા માટે સંમત થઈ શકે. તે જાણતો હતો કે તેણી એ સાંભળીને ખુશ થશે કે તેણી તેની ગેરહાજરી અનુભવશે નહીં અને જ્યારે પણ તેણી તેની આંખો ખોલશે, તેણી તેને ત્યાં જોઈ શકશે. આ સાંભળીને નિદ્રા દેવીએ લક્ષ્મણને આશીર્વાદ આપ્યા અને જરૂરી શક્તિઓ આપી.
નિદ્રા દેવીએ જઈને ઉર્મિલાને આખો મામલો સમજાવ્યો એટલે તે ખુશીથી સંમત થઈ ગઈ. આમ, એવું કહેવાય છે કે લક્ષ્મણ વનવાસમાં હતો તે સમગ્ર સમયગાળા સુધી ઉર્મિલા સૂતી રહી.
રાજા શાંતનુ
એકવાર, હસ્તિનાપુરના રાજા શાંતનુ ગંગા નદીના કિનારે ગંગા નામની સ્ત્રીને મળ્યા. તે તેની સાથે લગ્ન કરવા માંગતો હતો અને તે આ શરતે કરવા સંમત થયો કે તે તેને ક્યારેય કોઈ પ્રશ્ન પૂછશે નહીં.
ટૂંક સમયમાં, ગંગાએ એક બાળકને જન્મ આપ્યો, પરંતુ તેને નદીમાં ડુબાડી દીધો. શાંતનુને આઘાત લાગ્યો. એક પછી એક, તેણીએ વધુ છ બાળકોને ડૂબ્યા. છેવટે, જ્યારે તેણી તેના આઠમા બાળકને ડૂબવા જઈ રહી હતી, ત્યારે શાંતનુએ તેને પૂછ્યું કે તે આવું કેમ કરે છે.
તેણીએ કહ્યું કે તે માનવ તરીકે જન્મ લેવાના શ્રાપ હેઠળ દેવી ગંગા હતી. બાળકો વસુ (અર્ધ-દેવતા) હતા અને તેણી તેમને શ્રાપમાંથી મુક્ત કરી રહી હતી. પરંતુ શાંતનુએ તેણીને રોકી દીધી હોવાથી, આઠમા બાળકને માનવ જીવન જીવવું પડશે. એટલું કહીને ગંગા ત્યાંથી નીકળી ગઈ.
આઠમો બાળક મહાન યોદ્ધા, ભીષ્મ બન્યો.
મા વૈષ્ણો દેવી માનવ સ્વરૂપમાં
શ્રીધર મા વૈષ્ણો દેવીના ખૂબ જ નિષ્ઠાવાન ભક્ત હતા. એકવાર માએ એક છોકરીનું રૂપ ધારણ કર્યું. યુવતીએ તેને વૈષ્ણોદેવીના ભક્તો માટે એક મોટી મિજબાનીનું આયોજન કરવાનું કહ્યું, શ્રીધર સંમત થયા અને લોકોને આમંત્રણ આપવા બહાર ગયા. તેમણે ભૈરવ નાથ, એક ઋષિને પણ આમંત્રણ આપ્યું, જેમણે તેમને પૂછ્યું કે તેઓ કેવી રીતે વ્યવસ્થા કરશે.
તહેવારના દિવસે ત્રણસો સાઠ લોકોને તેની નાની ઝૂંપડીમાં આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા અને જમ્યા હતા. ભૈરવ નાથ નાની છોકરીની દૈવી શક્તિઓથી આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા અને તે તેની પાછળ ત્રિકુટા પહાડીઓ સુધી ગયા. નવ મહિના સુધી તે તેણીને બધે શોધતો રહ્યો પણ તે મળ્યો ન હતો.
પછી, એક દિવસ તેણે છોકરીને તીર વડે ઝડપથી પથ્થરમાંથી પાણી કાઢતી જોઈ. ભૈરવને જોઈને તે એક ગુફામાં પ્રવેશી. ભૈરવ નાથ ઝડપથી તેની પાછળ ગુફામાં ગયા. ત્રિશૂળ વડે તેણીએ ગુફાના બીજા છેડે એક રસ્તો ખોલ્યો અને ગુફાની બહાર નીકળી ગઈ. પણ ભૈરવ મક્કમપણે તેની પાછળ ચાલતો રહ્યો.
અંતે, તેણીએ તેનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ લીધું અને ભૈરવનાથનું માથું કાપી નાખ્યું. તેની શક્તિઓને લીધે તેનું માથું મરી ગયું પરંતુ શરીર જીવંત રહ્યું. તેણે દેવી પાસે ક્ષમા માંગી. તેણીએ માત્ર તેને માફ કર્યો ન હતો, પરંતુ તેને એક વરદાન પણ આપ્યું હતું કે જે ભક્તો તેની પવિત્ર ગુફામાં તેની પૂજા કરવા આવશે તે પછી તેના મંદિરની મુલાકાત લેશે.
બાદમાં જ્યાં ભૈરવનું માથું પડ્યું હતું તે જગ્યાએ મંદિર બનાવવામાં આવ્યું હતું.
