महती शक्तीपिठांची भाग १
अन्य स्थाने वृथा जन्म निष्फलम् गतागतम्।
भारते च क्षणं जन्म सार्थक शुभ कर्मदम्।।
वरील पदाचा पुराणात आध्यात्मिक आणि सखोल अर्थ आहे.
भारतात अनेक तीर्थक्षेत्रे आहेत.
या तीर्थक्षेत्रांत शक्ती पीठाचे विशेष महत्त्व आहे.
अशा शक्ती पीठात साधना करून अनेक साधू-संतांनी परमतत्वाचा प्रत्यक्ष अनुभव घेतला आहे.
प्राचीन काळातील ऋषी-मुनींची नावे आजही मोठ्या श्रद्धेने घेतली जातात.
परमतत्वाचा अनुभव प्राप्त झालेले स्वामी करपात्री महाराज उर्फ महोपाध्याय गोपीनाथ कविराज यांच्या नावाचा उल्लेख आजही विसाव्या शतकात केला जातो.
अनेक पाश्चात्य विद्वानांनी भारताच्या पावन भूमीवर स्वत:ला परमतत्व दर्शनाच्या अंतिम टप्प्यावर नेलेले आहे.
शिवाय अनेक पाश्चात्य पंडितांनी यावर धार्मिक ग्रंथही लिहिले आहेत.
संत-महंतांनी येथील तीर्थस्थानांवर वास्तव्य करून जगाच्या कल्यणासाठी जप, यज्ञ, तपस्या केली .
जगात आध्यात्मिकतेचा दिव्य संदेश प्रसारीत केला .
या ठिकाणांना आपल्या तपाच्या प्रभावाने जागृत बनविले.
या तीर्थक्षेत्रांत शक्ती पीठाचे विशेष महत्त्व आहे.
शक्ती अर्थात “महामाया” जी संपूर्ण जगाला यंत्राप्रमाणे चालू ठेवते.
पीठ म्हणजे निवास राहण्यासाठी योग्य ठिकाण होय.
आदिशक्तीचे स्वरूप अत्यंत विराट, विश्वाकार आहे.
चंदसुर्याचे नेत्र असलेली, हरितसृष्टीचे दिव्य आवरण परिधान करणारी, नवजीवनाचे आश्वासन देणारी, प्रसंगी स्वकर्तव्याची कठोर जाणीव करून देणारी दु:खी मानवाला आपल्या कुशीत घेणारी, कधी वात्सल्यसिंधू तर कधी रणचंडीचे उग्र रूप धारण करणारी ही आदिशक्ती नाना प्रकारच्या प्रतिकांतून प्रकट होते.
आदिशक्तीची काश्मीर, कांची व कामाख्या अशी तीन पीठे आहेत.
यांना शक्तिपूजेची तीन मुख्य केंदे मानली जातात.
या प्रमुख तीन पीठांचा वा शक्तिकेंदांचा ज्यात समावेश केला जातो अशी एकूण ५२ शक्तिपीठे भारतात आहेत.
सतीच्या शरीराच्या विविध भागांमधून ५२ शक्तीपीठ बांधली गेली, जी महत्वाची मानली जातात .
ही शक्तिपीठे कशी निर्माण झाली याविषयी तंत्रचूडामणी नावाच्या गंथात एक कथा आहे.
माता सती दक्ष प्रजापती यांची कन्या होत्या .
दक्ष प्रजापती आणि शिवशंकर यांचे वैर होते .
तथापि माता सती शिवाकडे आकर्षित झाल्या आणि माता सतींनी कठोर तपश्चर्या केली आणि शेवटी एक दिवस शिव आणि माता सती यांचे लग्न झाले.
या लग्नाला दक्ष प्रजापतीचा विरोध होता .
यानंतर दक्ष प्रजापतीने कणखळ ( हरिद्वार ) येथे 'बृहस्पति सर्व' नावाचे यज्ञ केले .
ब्रह्मा , विष्णू , इंद्र आणि इतर देवतांना त्या यज्ञात आमंत्रित केले गेले होते तसेच त्या यज्ञासाठी त्याने इतर सर्व देवऋषींना सुद्धा आमंत्रित केले, परंतु आपला जावई भगवान शिवशंकरांना बोलावले नाही.
शंकरांची पत्नी आणि दक्ष यांची मुलगी सती ,वडिलांचे आमंत्रण नसतानाही या यज्ञात सहभागी होण्यासाठी गेली होती.
यज्ञ विधीच्या ठिकाणी सतीने शंकरजींना आमंत्रित न करण्यामागील कारण तिच्या वडिलांना, दक्षांना विचारले .
त्यावेळी तिच्या वडिलांनी तीव्र विरोध व्यक्त केला.
आणि तिच्या देखत शिवशंकरांची निंदा केली.
आई सती आपला होणारा अपमान सहन करण्यास असमर्थ होती म्हणून तिने यज्ञ-अग्नि कुंडात उडी मारून आपल्या शरीराचा त्याग केला.
भगवान शंकर यांना जेव्हा या अपघाताची माहिती मिळाली तेव्हा त्यांचा तिसरा डोळा रागाने उघडला,आणि त्यांनी शिवाच्या वीरभद्र अवतारातील दक्ष यज्ञाचा नाश केला आणि त्यांचे शिरच्छेद केले
त्यानंतर अपमानामुळे संतप्त होऊन भगवान शंकराने तांडव सुरु केले.
शोकात बुडलेल्या शंकराने माता सतीचा मृतदेह उंचावून विनाशाचे दिव्य नृत्य केले..
भगवान शंकरांनी यज्ञकुंडातून सतीचा मृतदेह बाहेर काढला आणि खांद्यावर उचलला ,आणि दु: खाने ईकडे तिकडे भोवती फिरू लागले .
मग यज्ञकुंडातील सतीचे कलेवर खांद्यावर घेऊन ते त्रैलोक्यात संचार करू लागले
भगवान शंकरांच्या तीव्र क्रोधाने घाबरुन गेलेले सर्व देवता यज्ञ अग्नीपासून पळून गेले.
नंतर उपस्थित सर्व देवतांच्या विनंतीनंतर दक्षाला पुन्हा जिवंत केले गेले आणि मानवांनी एका बोकडाचा शिरच्छेद केला
त्यानंतर इतर देवतांनी विष्णूला हा नाश रोखण्यासाठी हस्तक्षेप करण्याची विनंती केली.
शिवाचा हा उन्मत्तावस्थेतील संचार थांबावा म्हणून विष्णूने सुदर्शन चक्र सोडून सतीच्या कलेवराचे बावन तुकडे केले.
ते तुकडे ५२ ठिकाणी पडले.
५२ तुकडे पृथ्वीवर जेथे जेथे पडले त्या ठिकाणी एक एक शक्तीपीठ तयार झाले.
यानंतर सतीने दुसर्‍या जन्मामध्ये शिव शंकरा बरोबर हिमालयपुत्री “पार्वती” म्हणून लग्न केले.
या शक्तीपीठा पैकी महाराष्ट्रात साडेतीन शक्तिपीठे आहेत.
महाराष्ट्रात शक्तीचा जागर हरप्रकारे केला जातो.
अखिल विश्वाला व्यापणा-या शक्तीने विविध रूपांतून असुरी शक्तीचा नाश करत नवनिर्मितीचा संदेश दिला आहे.
ही शक्ती साडेतीन शक्तिपीठांच्या रूपाने जागृत आहे.
प्राचीन काळापासून शक्‍तीच्या उपासनेला खूप महत्त्व दिले गेले .
शिव ही एक व्यक्ती नाही आणि तेथे एकच तत्व (तत्व) आहे.
शक्तीपीठ म्हणजे उर्जेची जागा.
शक्तीपीठ (शक्तीचे आसन) असे स्थान आहे जेथे लोकांनी बर्‍याच दिवसांपासून ध्यान केले आहे आणि तेथे ऊर्जा शोधली आहे.
जेव्हा आपण ध्यान करतो आणि गातो तेव्हा त्या ठिकाणी उर्जा एकत्रित केली जाते.
जेव्हा आपण सकारात्मक स्थितीत असतो तेव्हा तर केवळ आपणच नाही, स्तंभ देखील आणि झाडे आणि दगड सकारात्मक कंप शोषून घेतात.
म्हणूनच शक्तीपीठ बांधण्यात आले .
शक्तीपीठ ही एकच जागा नाही.
जितकी शक्ती पीठे आहेत त्या सर्व ध्यानमय दैवी शक्तींनी भरलेल्या जागाअसतात .
शक्‍तीची उपासना मानवाला प्रेरणादायी ठरते.
शक्तीपीठ भारतीय अध्यात्मिक इतिहासात खूप महत्त्वाचे आहेत .
शिव पुराण, देवी भागवत, कालिक पुराण आणि अष्टशक्ती अशा काही महान धार्मिक ग्रंथांनुसार चार प्रमुख शक्तीपीठ ओळखले गेले आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत
१)कालीपीठ – कालिका
कोलकात्याच्या कालिघाटात आईच्या डाव्या पायाचे बोट सोडले.
ही जागा हुगळी नदीच्या पूर्वेकडील किनाऱ्यावर आहे.
2)कामगिरी-कामाख्या
आसामच्या गुवाहाटी जिल्ह्यातील निलांचल पर्वताच्या कामाख्या ठिकाणी आईची योनी सोडली गेली.
गुवाहाटी ही आसामची राजधानी आहे.
तेथून टेकडीवर हे देऊळ आहे .
3)तारा तेरणी
तारा तेरणी मंदिर सर्वात शक्तिशाली शक्तीपीठ आणि हिंदू धर्मातील एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र म्हणून ओळखले जाते.
असे मानले जाते की तारा तेरणी पीठ असलेल्या कुमारी डोंगरांवर माता सतीचे स्तन पडले.
ब्रह्मपूर मंदिर, भुवनेश्वर येथे हे देऊळ आहे .
4) पाडा विमला
विमला मंदिर हे हिंदु मंदिर आहे, ज्याला भारताच्या ओरिसा राज्यातील पुरी येथील जगन्नाथ मंदिर परिसरातील विमला देवीचे समर्पण आहे. ती शक्तीपीठ मानली जाते.
असे म्हणतात की येथे माता सतींचे चरण पडले .
क्रमशः
