તમે કહેવત તો સાંભળી હશે,"સુધારે એ સંત અને બગાડે એ બાવો". અહીંયા બાવો એટલે જે કામચોર હોય એને સાદી ભાષામાં બાવો કહેવામાં આવે. ઘણા અમથા અમથા બાવા બની જતા હોય છે અને ઘણા જાત મહેનતે બાવા બની જતા હોય છે. દાખલા તરીકે જો કોઈ સારો વ્યક્તિ દેશી અથવા ઇંગ્લિશની (ઈશારો સમજી ગયા હશો) ઝપટે ચડી જાય તો ટકો અથવા બાવો થતા જરાક પણ વાર નથી લાગતી. પણ હવે જેને હાથે કરીને બાવો બનવું હોય એને રોકે પણ કોણ. ચાલો માણીએ રમુજી કિસ્સો.
બાપુજી પણ ખરા છે! એમનું નામ હરગોવિંદદાસ, પણ આખું ગામ એમને "હરખચંદ" કહે. આમ જુઓ તો એમના જીવનમાં હરખ જેવું કશું હતું નહીં. નિવૃત્તિ પછી તો એમનું જીવન રીતસર કંટાળાજનક બની ગયું હતું. સવાર પડે ને છાપું વાંચે, બપોર પડે ને ટીવી પર સિરિયલો જુએ, અને રાત પડે ને પાછી ઊંઘ ના આવે. વળી, એમની વહુ, કમળાબા, પણ એમની આળસથી કંટાળી ગઈ હતી.એક દિવસ બાપુજી સત્સંગમાં ગયા. ત્યાં એક મહારાજશ્રી પ્રવચન આપી રહ્યા હતા. એમણે કહ્યું, "સંસાર મોહમાયા છે, ત્યાગ કરો અને શાંતિ મેળવો." બાપુજીને આ વાત બહુ ગમી ગઈ. ઘેર આવીને એમણે કમળાબાને કહ્યું, "કમળા, મેં નક્કી કર્યું છે કે હું બાવા બની જઈશ."કમળાબા પહેલાં તો હસી પડ્યાં. "અરે રે, આ ઉંમરે તમને આ શું સૂઝ્યું? આખી જિંદગી તો કશું કર્યું નથી, ને હવે બાવા બનવાની વાત કરો છો?"પણ બાપુજી મક્કમ હતા. "તું નહીં સમજે, આ આધ્યાત્મિક માર્ગ છે. મને શાંતિ મળશે."બીજા દિવસે સવારે બાપુજીએ ભગવાં વસ્ત્રો ધારણ કર્યાં. કમળાબાએ તો એમનું મોં જ ફાળી નાખ્યું! બાપુજીએ માથે જટા વધારી, દાઢી વધારી, અને ગળામાં રુદ્રાક્ષની માળા પહેરી. હવે એ સાચા અર્થમાં બાવા લાગતા હતા. એમણે ઘરમાં જ એક નાનકડો ખૂણો બનાવી, ત્યાં આસન જમાવ્યું અને ધ્યાન કરવા લાગ્યા.પહેલા બે-ચાર દિવસ તો બધું બરાબર ચાલ્યું. બાપુજી સવાર-સાંજ ધ્યાન કરે, પૂજાપાઠ કરે. કમળાબા પણ ખુશ હતાં કે ચાલો, આ આળસુ માણસને કશુંક તો કામ મળ્યું. પણ ધીમે ધીમે બાપુજીના બાવાપણાના નખરાં શરૂ થયાં.એક દિવસ સવારે કમળાબાએ ચા બનાવી. બાપુજી ધ્યાનમાં બેઠા હતા. કમળાબાએ કહ્યું, "બાવાજી, ચા ઠંડી થઈ જશે."બાપુજીએ આંખો ખોલી. "હે માનવ, આ કયા માર્ગે તું મને ભટકાવી રહી છે? મારો આત્મા પરમાત્મામાં લીન છે, અને તું ચાની વાત કરે છે?"કમળાબા તો રીતસર ભડકી ગયાં. "હવે રહેવા દો તમારું બાવાપણું! ચા પી લો, નહીં તો ગેસનો ચૂલો બંધ કરી દઈશ."બાપુજી ચા પીવા ઊભા થયા, પણ મોઢેથી 'હરિ ઓમ' બોલવાનું ચાલુ જ રાખ્યું.બીજો કિસ્સો તો એનાથી પણ રમુજી હતો. બાપુજી બાવા બન્યા પછી ભોજનમાં પણ સાત્વિકતા આગ્રહ રાખતા હતા. એક દિવસ કમળાબાએ રીંગણનું શાક બનાવ્યું. બાપુજીએ થાળી જોઈને નાક ચડાવ્યું. "આ શું છે કમળા? આ તો તામસી ભોજન છે! મને તો પાલક પનીર જોઈએ, એ સાત્વિક છે."કમળાબાને ગુસ્સો આવ્યો. "પાલક પનીર? તમને યાદ છે કે જ્યારે તમે યુવાન હતા ત્યારે કડવી તૂરી ગળોફળી પણ ખાઈ જતા હતા?"બાપુજીએ કહ્યું, "એ તો સંસારની મોહમાયા હતી. હવે હું જ્ઞાની બન્યો છું."કમળાબાએ પણ વળતો પ્રહાર કર્યો. "તો પછી જ્ઞાનની વાત કરો, પનીરની નહીં! આજે તો રીંગણ જ છે, ખાવું હોય તો ખાઓ, નહીં તો ભૂખ્યા રહો."બાપુજીએ ગુસ્સામાં થાળી ખસેડી દીધી, પણ પછી પેટમાં ઉંદરડા બોલવા માંડ્યા એટલે ચૂપચાપ રીંગણનું શાક ખાઈ લીધું.આમ ને આમ બાપુજીના બાવાપણાની આખી ગામમાં ચર્ચા થવા માંડી. છોકરાઓ રસ્તામાં નીકળે તો એમની પાછળ 'બાવાજી, બાવાજી' કરતા દોડતા. બાપુજી પણ ખીજાયા વગર એમને આશીર્વાદ આપતા.એક દિવસ બાપુજી ધ્યાન કરતા હતા. કમળાબા બહાર શાક લેવા ગયા હતા. એટલામાં એક ભિખારી આવ્યો. તેણે જોયું કે બાપુજી ભગવાં વસ્ત્રોમાં બેઠા છે અને એમની બાજુમાં એક થાળી પડી છે. ભિખારીને લાગ્યું કે આ તો બાવાજી ભીક્ષા માટે બેઠા છે. તેણે થાળીમાં પાંચ રૂપિયા મૂકી દીધા.બાપુજીએ આંખો ખોલી. જોયું તો થાળીમાં પાંચ રૂપિયા પડ્યા હતા. તેમને બહુ નવાઈ લાગી. "આ શું છે? મેં તો કોઈ ભીક્ષા માંગી નથી."એટલામાં કમળાબા પાછા આવ્યા. તેમણે ભિખારીને જોયો અને હસી પડ્યા. "બાવાજી, લાગે છે કે તમારું બાવાપણું હવે કામ કરી રહ્યું છે! તમને ભીક્ષા મળવા માંડી છે."બાપુજીને શરમ આવી, પણ મનોમન ખુશ થયા કે ચાલો, કંઈ નહીં તો પાંચ રૂપિયા તો મળ્યા.સમય જતાં બાપુજીને પણ લાગવા માંડ્યું કે આ બાવાપણું બહુ અઘરું છે. સવાર-સાંજ ધ્યાન કરવું, સાત્વિક ભોજન જમવું, અને મોહમાયાથી દૂર રહેવું – આ બધું કહેવું સહેલું હતું, પણ કરવું અઘરું.એક દિવસ બાપુજી ટીવી પર મેચ જોઈ રહ્યા હતા. ભારત જીતી રહ્યું હતું. બાપુજી ખુશ થઈને ઊભા થયા અને જોરથી બૂમ પાડી, "યસ! ભારત જીતી ગયું!"કમળાબાએ જોયું અને હસી પડ્યાં. "અરે બાવાજી, તમે તો મોહમાયાથી દૂર હતા ને? આ ક્રિકેટની મોહમાયા તમને ક્યાંથી ચોંટી?"બાપુજી શરમાઈ ગયા. "અરે કમળા, આ તો દેશભક્તિ છે, મોહમાયા નહીં."આખરે એક દિવસ બાપુજીએ કમળાબાને કહ્યું, "કમળા, મને લાગે છે કે હું બાવા બનવા માટે નથી બન્યો. આ સંસાર જ મારા માટે સારો છે. મને પાલક પનીર પણ જોઈએ અને ક્રિકેટ પણ જોવું છે."કમળાબા હસી પડ્યાં. "મેં તો તમને પહેલા જ કહ્યું હતું. હવે ધોતી-ઝભ્ભો પહેરી લો અને તમારી જૂની જિંદગી જીવો."બાપુજીએ ભગવાં વસ્ત્રો ઉતારી દીધાં અને ફરીથી ધોતી-ઝભ્ભો પહેરી લીધો. જટા અને દાઢી કપાવી નાખી. હવે તેઓ ફરીથી "હરખચંદ" બની ગયા હતા. ગામના લોકો પણ હસ્યા કે ચાલો, બાવાજી પાછા આવ્યા.આમ બાપુજીનું બાવાપણું થોડા દિવસ ચાલ્યું અને પછી પૂરું થઈ ગયું. પણ આ ઘટનાએ તેમના જીવનમાં થોડો "હરખ" જરૂર ઉમેર્યો હતો, અને કમળાબાને પણ એક યાદગાર કથા મળી ગઈ હતી, જે તેઓ જ્યારે પણ બાપુજીને ચીડવવા હોય ત્યારે કહેતા હતા.
