''હવે ભુંભલુ હોય કે નકોર પણ આ વખતે કાળાનો પગ જ ભેંસના શિંગડામા નથી આવી ગયો પણ ડોકુ આવી ગયુ છે હવે સમજી જાય તો સારૂ નકર કયાક મરી રે'શે...માળો બુધ્ધિ વગરનો..!!!
''અરે શુ કરવા ના શુ આપણે પાચ જણા નુ પંચ જઇને એને સમજાવિયે અને નો સમજે તો આ વખતે થોડોક ધમકાવ્યે બિજુ છુ
''અરે ઇ હુકળીયો આપણને બોલવાય નહી દેય અને મને તો બિક છે કે આપણે કઇ વધારે બોલશુ એટલે એ આબરૂ પાડ્યા વિના નહી રહે ઇ લખી રાખશો....હા
''નાથાભાઇ જેને આબરૂની પડી ન હોય ઇ ફાવે એમ બોલીને ગામ ભેળુ કરશે ને ગામ વચાળે આબરૂના કાકરા કરશે
''હવે ઇ જોયુ જાહે બિજુ શુ પણ આ વખતે એને પુરે પુરો પાઠ ભણાવ્વો છે...! નહીતર ઓલ્યો અપજણ અને મુળીયો એના પિછડા ખેરી નાખશે ઇએ પાક્કુ જ છે
''તો નાથાભાઇ હુ તો એમ કહુ છુ કે એના પિછડા ખેરી જ નાખવા દો ને તેં કોઇનુ નામજ કયારેય ન લેય
''તારી વાત સાચી છે માલાભાઇ પણ આપણા થી થાતુ કરી લેવુ જોઇએ પછી તો કાળો છે ને અરજણ ને મુળો છે...શેઠને સમાધાન કરાવી નાખવાની બહુ કાળજી છે તેં એકવાર કાહટી કરી લઇએ પછી એના ભાગ્યભડે
''આપણે તો એના સારા માટે મહેનત કરીયે છીયે પણ ઇ અભાગ્યાને ખમ્મા કહીયે ત્યા મર્ય લાગે એનુ શુ કરવુ
''હવે મારે વધારે ખોટી નથી થાવુ તમે ઘર ભગી આવો ત્યા હુ શેઠ ને અને બિજાને ભેળા કરી રાખુ છુ આપણે આજે જ જાવુ છે
(આમ કહીને બન્ને છુટા પડે છે...અને નાથોભાઇ શેઠનિ દુકાને જાય છે ત્યાથી શેઠને હારે લઇને ઘરે આવે છે અને છોકરાને હરસુર ને અને દેવાભાઇ બોલાવા મોકલે છે...હરસુર અને દેવો આવી ગયા પછી માલાની રાહ જોવે છે એવામા શેઠને રહેવાતુ નથી ઇ વારે વારે ઉચાનિચા થાય છે ત્યારે શેઠનો હાથ પકડતા નાથો કહે છે)
''નાઠાભાઇ હુ ટમને પાક્કુ કય દવ કે નય આવે ઇ માલાભાઇ નય આવે બોલો...માલાભાઇ રમટીયાડ છે ટમી જો જો નય આવે
''ટે વાટ જોવાની હુ ક્યા ના પાડુ છુ પણ ઇ ન આવે એટલે નય આવે....
(માથે પાઘડી ને ખંભે કેડીયુ અને હાથમા કડીયાળી લાકડી માલાભાઇ આવ્યા બધાને રામ રામ કર્યાને શેઠના ખાટલે બેઠા શેઠ કહે)
''માલાભાઇ કેમ મોડુ કડ્યુ''
''શેઠ..!!!સાચુ કહુ..?''
''હા...હા...સાચુ જ કહેવાનુ હોય...!!ટમટાડે કય નાખો''
''મારુ મન નથી માનતુ''
''કેમ વડી ટમાડુ મન નઠી માનટુ''
''શેઠ તમને ખબરતો છે જ કે કાળો કેવો જગતો તિખારો છે''
''ટમાડી વાટ એકડમ સાચી પણ ટીખાડા સામે ટમે ટીખાડા નો ઠઇ જાતા....હા''
(વાતને ત્યાજ સમાપ્ત કરતા નાથો કહે કે)''હવે મેલોને પંચાત્ય સો વાતની એક વાત કે આપણે કાળા પાસે જાવુ છે એટલે જાવુ છે....પણ તમે બધા એટલા બધા ઇ કાળીયા થી સુકામ બિવો છો અને હા ઇ કાય સાવજ દિપડો તો નથી કે બટકુ ભરી જાહે''
''તો પછી હરીનુ નામ લઇને થઇ જાવ ઉભા''(માલાએ કહ્યુ)
(પાચે જણા ઉભા થાય છે અને નાથો માલાને કહે)
''આપણે કાય કાળાની હારે ધિંગાણો નથી ખેલવો કે આ લાકડી લિધી છે મુકી દે મુકી દે વળતા લેતો જાજે''
''નય હો ભાઇ લાકડીતો મારી ભેળી જ રહે છે''
''માલાભાઇ મુકી દ્યો લાકડી...લઇ ને કાડાભાઇને ખોટુ લાગી જાહે કે માલો તો માડી હાડે બાઢવા આવ્યો ટો''
(આમ ઠિંગા ઠોળ્ય કરતા બધા આવ્યા કાળાના ઘરે કાળો તો વાટ જોઇને જ બેઠો'તો કે નાથો કયારે આવેને કયારે એની પટકી પાડી લવુ પણ પેટમા પાપ રાખીને કહે)
''આવો નાથાભાઇ...માલાભાઇ...શેઠજી...હરસુર અને દેવાભાઇ આજ તો મારૂ આંગણુ પવિત્ર કરી નાખ્યુ..પણ આજ સંપીને બઘા અટાણમા કેનીકોર ઉપડ્યા છે..???''
(ત્યારે શેઠે વાતની સરૂઆત કરી'')
''કાડાભાઇ ટમાડી સુંધી જ(નાથા સામુ જોતા કહે)નય નાથાભાઇ..?!''
''હા...કાળા તારા સુધી જ આલ્યા છીયે''
''લે...મારુ વળી તમારે શુ કામ પડ્યુ...???''
''આ જોને ઓલ્યો મુળીયો''
''મુળળીયાને વળી શુ થયુ''
''મુળીયાને બિજુ તો કાય નથી થયુ પણ પોતાના બાપ નો ગરાહ હાંભર્યો છે એટલે તારા સુધી આવ્યા છીયે કાળાભાઇ...!!')''(નાથાએ કહ્યુ)
''તેં ભલે આવ્યા મારી આખ્યુ ટાઢીયુ''
''તો પછી આપી દે સહી...કાળાભાઇ એટલે વાત પુરી થાય અને કાયમ નો કજીયો ટળે''
''શે'ની સહી નાથાભાઇ કાઇ સમજાણુ નય...!!?''
''તે મેઘાની સહી વાળા કોરા કાગળનો ફાયદો ઉઠાવીને એનો ગરાહ હડફી લેવાની જે ભુલ કરી તે ભુલ કોરા કાગળમા સહી કરીને સુધારી નાખ્ય''
''એ ભુલ મે સુધારવા માટે નથી કરી...હવે આવી ગાંડી વાતુ જવા દો ને કઇક ડાહી ડાહી વાતુ કરો..નાથાભાઇ''
''શેઠ કહે...કાડાભાઇ ગાંડાનો કાઢો મે ટમાડી માઠે વિશ્વાહ કડી ને તમી પૈસા ભડવા આવ્યા ટારે બઢાય કાગડીયો આપી ડિઢા એમા મેઘાભાઇની સહી વાડો કોડો કાગડ પણ હટો એના આઢાડે ટમીયે બઢી જમીન તમાડે ખાટે ચડાવી લિઢી એ તમાડો અન્યાય કે'વાય ખડો હો...કાડાભાઇ''
''શેઠ તમે તમારી દુકાનના કાટની સંભાળ રાખો ન્યાય અન્યાયના કાટાની વાતુ ન કરો''
''કાડાભાઇ આજ હુ ટમને સમજાવ્વા નાઠાભાઇ...માલાભાઇ...હડહુડભાઇ અને ડેવાભાઇ હાડે આવ્યો છુ અટલે સાચુ ટો બોલવુ પડે ને...??''
''હા...તે બોલોને પણ હવે ઇ બધુ પાણા માથે પાણી છે''
''જુવો કાળાભાઇ તમે તો છો ઠરેલ બુધ્ધીના સમજુ માણસ તમને બજા શુ સમજાવે...પણ હુ તમને બે શબ્દો કહુ તે તમારા ગળા હેઠુ ઉતરે તો સ્વીકાર કરશો..જુવો તમે જે કર્યુ ઇ તમે અને મેઘોભાઇ જાણે અમે કઇ જાણતા નથી...પણ શેઠે જે વાત કરી એ જોતા તો તમે અન્યાય કર્યો જ છે અને એ અન્યાય ભરેલુ ડગલુ સુધારવાનો આજ અંતીમ દિવસ માની લેજો...''દેવા એ કહ્યુ)
(વાતમા આડા પડતા હરસુર બોલ્યો)''હા ઇ તમારી વાત એકદમ સાચી છે દેવાભાઇ...ભુલ તો માણસ થી જ થાય ને...???પણ જયારે ભુલ સમજાય ત્યારે સુધારી લેવી જોઇએ''
''તો તમે બધા મને સમજાવ્વા આવ્યા છો એમને પણ હુ માળો એક વેનિલો છુ એનુ શુ''
''એક વેનિલા પણુ અમુક સમયે જતુ કરીને માણસાઇ બતાવ્વી પડે કાળાભાઇ...!!!''(માલાએ કહ્યુ)
''માણસાઇ બતાવ્વા જતા હુ સાવ લુટાઇ જાવ એનુ શુ.. લુટાવા કરતા માણસાઇના દિવડાને ફુકમારીને ઓલવી નાખવો શુ ભુડો''
''કાળાભાઇ બહુ વધારે પડતો સંપતીનો મોહ સારો નહી અને પાપની સંપતી શાંતી તરફ નહી પણ અધોગતી તરફ લઇ જાય છે''(નાથાએ સિખામણ આપતા કહ્યુ)
''નાથાભાઇ કોઇને સિખામણ આપતા તમને શુ મળે છે ઇ જ મને નથી સમજાતુ...નાથાભાઇ આજના સમયમા બિજાને સિખામણ આપવા કરતા ઘેર બેસી રહેવુ સારૂ..અને હા તમારે સિખામણ દેવા સિવાય બિજો કામ ધંધો તો છે નહી,..જયા હોય ત્યા નાથાભાઇ મોર્યના મોર્ય''
''કાળા તારી વાત સાચી છે કે કોઇને સિખામણ આપવા થી મને કાઇ મળતુ'તો નથી પણ કોઇ બે પરીવાર ને અલગ પાડતી વેરઝેરની દિવાલ પાડવાનો સંતોષ મને ઘણુ બધુ મળ્યુ હોય એવો સંતોષ આપે છે''
''(શેઠ કહે)''સાચી વાટ ટમાડી હો નાઠાભાઇ ટમાડી જેવા માનવી ઠકી જ આ ડુનિયા ટકી રહી હશે''
''હા તમારી વાત સાવ સાચી છે આ નાથોભાઇ નો હોત તો આ દુનિયા પડીને પાધર થઇ ગઇ હોત''(કાળે કહ્યુ)
''કાડાભાઇ આવા આકડા વેણ નો કાઢો...પંચનો મોવડી ટો ભગવાનનુ માણહ કેવાય એટલે એનુ અપમાન કરવુ એટલે ભગવાનનુ અપમાન કડવા બડાબડ કે'વાય''
''(નાથા સામુ જોઇનેે કાળે કહ્યુ)આ...નાથા ને તમે ભગવાનનુ માણાહ માનો છો....આ નાથાને ઘરનો રોટલો ભાવતો નથી એટલે બધે ભમતો ફરે છે અને મે'માન મોટુ થાવાનો બોવ શોખ છે એટલે ધોળા ફુલ લુગડા પે'રી ને બધે ભમ્યા કરે છે અને માણસો ને આવી ડાહી ડાહી વાતુ કરીને સમજાવી દેય છે પણ નાથો ભુલ્યો કે આ કાળો છે અને કાળો પોતાના મનનુ જ ધાર્યુ કરે છે અને કોઇ વધારે પડતુ બોલે ને તો આ કાળો પાછો કાળો કેર કરે છે એટલે મારે તમારી હારે વધારે કઇ બોલવુ નથી એટલે તમે હવે નિકળો....હુ અને મુળીયો ભરી પીશુ....''
''તો પછી કાળા તુય મારો ચેલ્લા શબ્દો સાંભળી લે કે તે જે શબ્દો મને સંભળાવીને મારૂ અપમાન કર્યુ છે તે શબ્દોની મારા પર જરાય અસર નથી થઇ કેમ કે આવા કાર્ય કરતા પહેલા કડવા ધુંટડા ઉતારવાની તૈયારી રાખવી પડે છે જે તૈયારી મે રાખી જ છે....પણ તને આવો જવાબ વહમ્યો પડશે જે માણસ પોતાના બાપુનો ગરાસ પાછો મેળવ્વાનુ બિડુ જડપ્યુ હોય તે ગમે તે પગલુ ભરી શકે છે એ પગલુ તને ભારે પડી જશે....તો કાળા તુ તારી તૈયારીમા રહે જે અમે જાઇ છીયે રામે રામ''
(પંચ ત્યા થી નિકળી જાય છે અને મુળુ ત્થા અરજણ પાસે આવે છે મુળુ એ સૌ ને આવકાર્યા પણ સૌના મેશ વળી ગયેલ મોઢા પર થી મુળુ અને અરજણને ખ્યાલ આવી ગયો કે કાળો માન્યો નથી બધા ખાટલે બેઠા પછી નાથાએ જ વાતની સરૂઆત કરતા કહ્યુ કે)
''અરજણભાઇ કાળો તો સાવ ''ના'' ઉપર ગયો છે અને વધારામા મને જેમ ફાવે તેમ બોલ્યો અને મે સહન કરી લિધુ હવે જે કઇ નિર્ણય લેવો હોય તે તમારે લેવાનો છે પણ એક વાતનો ખ્યાલ રાખજો કે કાયદા કિય રીતે તમારો વિજય નથી અને કાળાએ જે દગો કર્યો છે તે રીતે તમારો વિજય થશે પણ વણ વિચાર્યુ કે ઉતાવળ્યુ પગલુ ન ભરશો ભલે કાળીયે અન્યાય કર્યો પણ તમે અન્યાય થાય એવુ ન કરશો...પછી તો તમને ગમે તે સાચુ''
''(અરજણ કહે)''જુવો નાથાભાઇ આ મુળીયા નો આધાર અત્યારે હુ થઇને ઉભો છુ મારૂ વણ વિચાર્યા પગલુ મુળુ ને જ ખરાબ પરીણામ આપે એમ છે એટલે મુળીયાનો બચાવ થાય અને એનો ગરાહ એને પાછો મળે આવુ પગલુ ભરવાનુ છે....તમે ચિન્તા ન કરો નાથાભાઇ''
''અરજણભાઇ...!કાળો કાળા હાથ કરાવશે જ કેમ કે આ મામલો કાઇ નાનોસુનો તો નથી જ સો વિઘા જમીન નો છે...સો વિઘા જમીનનો મોહ કાળો મુકે એમ નથી''
''(મુળુ કહે)કાળો જો મારા બાપના ગરાહનો મોહ ન મુકી શક્તો હોય તો મારા બાપના ગરાહને હુ કેમ મુકી દઉ કાળાને હુ મારો ગરાહને સુખે થી ખાવાતો નહી જ દઉ''
''(શેઠ કહે)''જો મુડુ ટુ ઉટાવડો નો ઠા....અડજણભાઇ ટાડી હાડે છે ઇ કેય એમ ટાડે કડવાનુ સમય આવ્ય સૌ સાડાવાના ઠાશે''
''ઇ સારાવાના થાય કે મોળાવાના થાય બાકી હુ કાળાને છોડીશ નહી હો...શેઠ''
''જો મુળુ તારૂ ચડતુ લોય છે એટલે વધારે પછાડીયુ ખા છો પણ આ કામ મા તારે અરજણભાઇનો નિર્ણય માનવો પડશે તો જ તને સફળતા મળશે''(નાથાએ કહ્યુ)
''(અરજણ કહે)નાથાભાઇ તમે ચિંતા ન કરો હુ એની હારે છુ ને....!!!!''
*** *** *** *** *** *** *** ***
(એલા આજ ઘોડીને વેલા ધરવી રાખજો મારે સવારમા વહેલા ગામતરે જાવાનુ છે આમ પોતાની ઘરવાળીને કહેતા હાથમા લાકડી ને ખંભે ધાબળો નાખીને કાળો ખેતરે રખોપુ કરવા હાલી નિક્ળ્યો આ વાતની ખબર કો'કે અરજણભાભાને પુગાડી દિધી કે કાળો કાલ સવારમા જ ગામતરે જવાનો છે એટલે અરજણભાભાએ મુળુને કહ્યુ કે)
''મુળુ આમ વાત છે''
''તો કરીયે કંકુના બિજુ શુ...કાળાનેય ખબર પડે કે માળો કો'કનો ગરાહ ખાવો ઇ કાઇ નાની માના ઘર નથી''
''તો પછી સવારમા થઇ જાજે સાબદો પણ હુ કહુ એમ કરવાનુ છે...''(અરજણભાભે મુળુને કાનમા વાત કરી કે આમ કરવાનુ છે)
''અરે તો તો કામ થઇ જાય...કાળાને આખો જન્મારો મગજ મા ભે ગરી જાય(ભય બસી જાય)હો અરજણભાભા....!!!!''
(અરજણભાભો અને મુળુ જે રસ્તે કાળો નિકળ્વાનો હતો ત્યા હથીયાર સાથે ઘોડા પર સ્વાર થઇને નદીના ઉંડા ઓકળામા ઝાડના ઝુંડ વચ્ચે સંતાયને ઉભા રહી ગયા અને કાળાની રાહ જુવે છે કે કયારે કાળીયો નિકળે પણ ત્યા તો કાળીયા નિકળ્યો...બરાબર લગોલગ આવ્વા દઇને મુળુ એ પડકારો કર્યો કે)
''અરે તારી જાત્યના કાળીયા હવે ભાગતો નય...ભાયડો થાજે...''
''(સાંભળતાતો કાળીયો થંભી ગયો ને સામે પડકાર કર્યો કે)અરે ભાગે ઇ આ કાળીયો નહી''
(મુળુ અને અરજણે ઘોડાના પડખામા એડીઓ ઠપકારી ઘમમમ કરતી અને બેયના ઘોડા પવન વેગે જેમ તિર વચુટે એમ વચુટીયા અને કાળાને જાણે કાળ આવતો હોય એવુ લાગ્યુ અને વિચાર કર્યો કે)
'' આજ મને આ બેય જણા ભેળા થઇને પુરો કરી નાખશે અને અહી ત્રણ ગામને પરભેટે બા'દુરી બતાવ્વી મોઘી પડશે કોઇ આડોય નહી આવે માટે ભાગ્ય કાળીયા ભાગ્ય...ભાગવામા ડાપણ બહાદુરી અને ચતુરાય છે બદલો તો પછીય લેવા હે આ આંબી જાહે તો અહીને અહી બા'દુરી ફાદુરી પુરી થઇ જાહે...અરે વાટ કોની જોઇ રહ્યો છો ભાગ્ય કવ છુ ભાગ્ય''
(અને કાળીયા અને કાળીયાની ઘોડી ઉપડી ફરેરાટી કરતી મોંર્ય કાળીયો અને વાહે આ બેય કાળજાળ અહવારો....વાહે હાકલા પડકારા થાતા આવે છે)
''એલા ભાગ્ય મા એલા ભડવો થામા એમ ઢિલા થયે કાય ગરાહ નય ખવાય અને કોઇનો ગરાહ પડાવી ખાવા માટે તો માથા આપવા પડે...માથા...''
(કાળીયા એ નક્કી કર્યુ કે સામુ ગામ આવી જાય તો કો'ક ઘરમા સંતાઇ જાવ નક્કર આ બલ્લા મને છોડશે નયે માળે ભારે કરી..જે પાડા ને બીજો પાડો ધકે ચડાવે એમ કાળાને પાટીયે ચડાવ્યો નક્કર સામેનુ ગામ એકાદ ગાવ જ આઘુ હતુ પણ કાળીયાને સો ગાવનુ વેળુ લાગ્યુ કોઇ વાતે ગામ આવતુ નથી અને વાહે આવતા ઘોડાનુ વેળુ(અંતર)ઓછુ થતુ જાય છે આમ થાતા થાતા કાળીયો ઇ ગામ ના પાદરમા દાખલ થયો અને ઘોડીને રમતી મેલીને ઠેકડો મારી ઘર ફરતી કરેલી વંડ( દિવાલ)ઠેકીને ફળીયામા નાના નાના છોકરા ઓને ઠેબે ચડવતોકને ઘરમા ઘુસી ગયો...છોકરાઓની રાડ્ય ફાટી ગઇ અને દેકેરો ચડાવ્યો કે)
''ગાડો આવ્યો ગાંડો આવ્યો અમારા ઘરમા ગરો ગયો....''
(આ છોકરાઓનો દેકેરો સાંભળીને આડેહ પાડોહના માણસો બધા ભેળા થઇ ગયા અને બારણુ ઉઘાડવા જાય ત્યા કાળીયા એ અંદરથી સાકળ ભીડી દિધેલી તેં બારણુ ઉઘડ્યુ નય ત્યા અંદરથી કાળે કહ્યુ)
''ભલા થઇને મને બહાર નો કાઢો હુ ગાંડો નથી પણ પડખેના ગામનો હુ કાળો છુ ઓલ્યા મને મારી નાખશે..''.
(પડખેના ગામના ને તો બધા ઓળખતા જ હોય જયારે આ કાળીયાના કાળા કામ તો આજુ બાજુના ગામ મા રજકણ થઇને ઉડતા જ હતો બધા કહે)
''તુ ઇ જ લાગનો છો એલા કાઢો કાઢો આને બા'ર કાઢો અને ઓલ્યા આવે એને આપી દ્યો...''
''કાળો કે'ય ભલા થૈઇ ને મને બચાવો એને આડા ફરીને પાછા વાળી મેલો...''
(પછી ગામનો ગાજો કાઇ મારવા તો થોડા દેય અરજણભાભાને અને મુળી સમજાવીને પાછા વાળ્યા અને પછી કાળાને બા'ર કાઢીને બધાએ ઠપકો આપ્યો કે)
'' કોઇ વાહે પડે એવુ કામ શુકામ કરવુ જોઇએ''
''કાળો કેય મારી ભુલ થઇ ગય પણ હવે શુ થાય...મારૂ ઘોડુ તો કો'ક પકડીયાવી દો''
(કાળાએ અને ગામના એ પાધરમા ચરતી ઘોડીને પકડીને કાળીયો સ્વાર થઇને જતો રહ્યો...કાળીયો બચી તો ગયો પણ પેટમા ફાળ પડી ગઇ એટલે એકલો એકલો બબડતો જાય છે કે)
''માળા આ મને આંબી ગયા હોત તો મારી તો નાખત જ પણ હવે શુ થાય આજ તો બચી ગયો પણ હવે બિજી વારમા શુ થશે કાલ નાથો મને સમજાવ્વા આવ્યો અને હુ સમજ્યો નહી એનુ આ પરીણામ છે...ઇ એ તો કિધુ જ તું કે બાપના ગરાહ માટે માણસ ગમે તે પગલુ ભરી શકે આ પેલા જ પગલે મને લોથપોથ કરી નાખ્યો તો બિજા પગલે શુ થાશે ઇ તો ભગવાન જ જાણે...હવે જો કોઇ સમજાવ્વા આવે એટલે સમજી જાવુ ઇ સાચુ..પણ હવે કોઇ સમજાવ્વા જ નહી આવે..અને એમા મારી જ ભુલ છેને જે સમજાવ્વા આવે એનુ અપમાન કરૂ છુ એટલે બિજો કયા થી આવે''
(આવા વિચાર કરતો કરતો એ ઘોડીને ડચકારતો ડચકારતો ઉતાવળીયા ડાબલે ઘોડીને હંકાર્યે જાય છે ત્યા સામે ત્રણ ચાર ઘોડે સ્વારને આવતા જોયા એ ઘોડે સ્વારને જોઇને કાળાને પેટમા ફાળ પડી કે નક્કી આ અરજણીયાના જ કામા છે માળે સામે થી ઘોડે સ્વારને મોકલ્યા છે આ વખતે તો આવી જ બન્યુ પણ બને ત્યા સુધી તો હાથમા નથી આવવુ પછી તો ધણીએ ધાર્યુ ઇ સાચુ આમ વિચારીને કાળાએ કેડો પડતો મેલ્યો ને ખેતરોમા પોતાની ઘોડીને વે'તી મેલી દિધી અને ઓલ્યા અસવારો એ પણ કાળા વાહે ઘોડા વેતા કર્યા ઉભા સિમાડે બણેણાટી કરતા ને ધુળની ડમરી ચડાવતા ઘોડા ઉપડીયા...હવે કાળાને થયુ કે મારી ઘોડી જાણે થાકી છે ઘણુ રણ કાપી નાખ્યુ અને હવે માથુ પણ ફરી ગયુ છે એટલે કઇ દિશા ગામ આવ્યુ ઇ એ હવે ખ્યાલ નથી રહ્યો અને પાછલા ઘોડા જાણે વેળુ ઓછુ કરતા જાય છે એટલે પકડી તો લેશે જ એમા હવે શંકા કર્યા જેવુ નથી હવે તો બચવુ હોય તો ઘોડીયે થી ઉતરીને એની માફી માંગવા મંડુ...આજીજી,,ને વિનંતી કરવા મંડુ તો એના દિલમા દયા ઉપજે ને મને છોડી દેય...!!!આમ વિચાર કરીને કાળે ઘોડી માથે થી ઠેકડો મારીને ઘોડે સ્વાર સામે ગડગડતી દોટ કાઢી અને ઘોડે સ્વારો એ મ્યાન માથી તરવારૂ તાણીને કહ્યુ કે )
''ન્યા ને ન્યાજ ઉભા રે'જે નક્કર તારા કટકા કરી નાખશુ...
(કાળો તો હાથ જોડીને ઉભો રહી ગયોને કરગરતો કહેવા લાગ્યો કે )
''મે તમારૂ શુ બગાડુ કે તમે મારી વાહે પડી ગયા છો...ઓલ્યા મુળીયા એ અને અરજણે મને માંડ માંડ છોડ્યો ત્યા તમને વળી વાહે મોકલીને ફરી પાછો મને ભગાડ્યો...!!!''
''એલા કઇક સમજાય એવુ બોલ્ય કોણ મુળ્યોને કોણ અરજણીયો.?''
(કાળો કહે )''તમે એને નથી ઓળખતા..?તો પછી મારી પાછળ કેમ ધોડીયા...''
(અસવારો કહે કે )''એલા અમે તો જાનમા જઇએ છીયે આતો વખત ચુકી ગયા ને જાન વય ગય એટલે ઉતાવળે ઉતાવળે જાઇ છીયે આતો તેં તારી ઘોડીને આડબિડ મારી મુકી એટલે અમને એમ કે આ કોઇ ચોર લુટારો હશે એટલે અમે તારી વાહે પાડીયા....અમે મુળીયા ને કે અરજણીયાને ઓળખતાય નથી તે'તો હાથે કરીને હેરાનગતી હોરી માળા મુર્ખા...(ખિસ્સા માથી બિડી કાઢીને દિધી કે )લે લે ઠપકાર બીડી પછી તુ તારા કેડેને અમે અમારા કે'ડે''
(ઘોડે સ્વારો ની સાથે કાળાએ બીડી પીધી પછી થોડી શાન્તી થઇ બીડી પીધા પછી કાળો અને ઘોડેશ્વારો છુટા પડીયા કાળો ગામતરે જવાના બદલે ઘર ભણી ઘોડી મારી મુકી ઘરે ડેલામા વાજેવાજ ઘોડી દાખલ થઇ કાળાએ કોડીના તંગ છોડી અને ઉપર થી સેમાન ઉતાર્યો અને ટાંગળે ઘોડીને બાંધી અને સુંડલા ભરીને ચારોલુ નિરી અને ખાટલે બેઠો પણ આજ કાળાનુ બેહવુ પોતાની ઘરવાળીને કઇક વિચીત્ર લાગ્યુ અને વાહીંદુ કરતા કરતા કહ્યુ કે)
''કેમ આજ વાજોવાજ(જલદી) વયાઆવ્યા કેમ સગો(સબંધી) ઘરે નો'તા..??''
''ભૈઇ...ઘેરજ હતા..!''
''તો કાઇ કામ મા હતા તેં રોક્યા નહી...?''
''ઇ'તો કામમા હશે પણ તારે પુછવા સિવાય કામધંધો છે કે નય અટાણના પોર મા ડાઉ...ડાઉ,.,કરવા મંડાણી છો તે'
''તેં અટલીબધી કુતરાની જેમ ડાચી શુ નાખો છો..!કા' કાય અપહકન થયા કે શુ''
''એ...અપહકન વાળી તુ પોદળા નાખવા મંડ નક્કર નિરણ કરવી જોહે''
''બસ હડકે ને ટડકે નિરણ કરવી જોહે...!!!કયારેક કો'ક માથાનુ મળી જાહે તો તમનેય નિરણ કરશે લખી રાખજે''
''અરે મને નિરણ કરવા વાળો હજી સુધી જનમોં નથી''(પછો મનમા બબડે છે કે આજ નિરણ કરવા વાળા મળી જ ગયા'તા પણ ભાયડા ચટકી ગયા...પણ ઘરવાળી ને કેમ કેવું કે હુ ભાગીન આવ્યો)
''ઇ તો જયારે મળશે ત્યારે હુ જ કહીશ કે કેમ નાખ્યાને નિઘા મા...!''
''હવે ઇ બધુ જાવા દે પાટ્યમા...!મને લાગી છે ભુખ એટલે છાસુ પીવા બેહવુ છે''(જમવા બેહવુ છે)
''હા તો હાથ ને મોઢુ વિસળી નાખો લ્યો હુ જમવા આપુ છુ''
(કાળો ટોડલાને ટેકો દઇને જમવા બેઠો એમા મનમા વિચાર આવ્યો કે ઘરના માણહ થી વાત ચુપાવ્વીન જઇએ એટલે તાહળી મોઢે માંડતા કહ્યુ)
''સાચુ કહુ...? તે આઘડીયે જે વાત કરી તે સાવ સાચુ છે હો..શેર માથે સવા શેર હોય જ છે''
''(એકદમ નવાઇ પામતા)કેમ આજ ઢીલુ બોલ્યા કેમ કાઇ..'' (અટકી જાય છે)
''(એકદમ નિરાશ થતા કહે)હા આવુ જ બન્યુ છે આજ મને મુળાએ અને અરજણે જેમ શિકારી સસલાને તગડે એમ મને તગડ્યો..મારે અજાણ્યા ઘરમા સંતાવુ પડીયુ''
''હુ તમને કે'દુ કે'દુની કહુ છુ કે પારકી જમીનનો મોહ ન રાખવો જોવે પણ તમે તો કયા કોઇનુ માનો છો બસ જે વેન લીધુ ઇ મુકવાનુ નહી...અને બાપના ગરાહ માટે માણસ ગમે તેમ કરે વખત છે ને મુળીયા એ અને અરજણભાઇએ કોઇ આકરો નિર્ણય દિધો તે'દી એનુ પરીણામ શુ આવે ઇ નક્કી નય એટલે હજીય હુ તો કવ છુ કે એની જમીન પાછી આપી દ્યો...હજીય વખત છે''
''પણ તુ આ વાત તારા સુધી જ રાખજે કોઇને વાત કરતી નહી નહીતર મારી ફજેતી થશે ને બધા કહશે કે કાળાએ બિકના માર્યા જમીન પાછી આપી દિધી હુ એવુ કઇક ગોઠવુ કે મારી ફજેતી ન થાય અને એને જમીન મળી જાય''
''હા...એવુ જ કઇક કરો તો માથે થી વેરઝેરનો ભાર ઉતરી જાય''
*** *** *** *** *** *** *** ***
''હંમ...હવે કાળો ઢીલો પડશે...કેમ લાગે છે અરજણભાભા...??!!''
''હા એવુ તો મનેય લાગે છે પણ આતો કાળીયો છે...!લાલેપાલે ઢીલો પડે એવો નથી પણ આખેંલે(આ વખતે) માંડ માંડ બચ્યો એવુ એને લાગશે ખરૂ...જોઇ છીયે શુ થાય છે''
''અરે હવે તો આવા બિવડાવ્વાના ખેલ નાખ્યા જ કરવા છે કયા સુધી એ સહન કરતો રહેશે''
''મુળુ તુ હજી ટુકી બુધ્ધીનો બાબલો છો તને ન ખબર પડે હવે ઇ કાળીયો આપણે જપટેં ચડતા પહેલા કાંતો માની જશે ને કાંતો એ એવુ આકરુ પગલુ ભરશે કે આપણને વચમુ પડશે સમજ્યો''
''ઇ બધુ જોયુ જાશે પણ હવે પાછી પાની તો નથી જ ભરવી...અને હા ભાભા કદાચ આ જંગમા હુ મરીશ અને મારી ખાંભી ખોડાશે તો કાયમ માટે મારી ખાભી જાઇને માણસો મારા વખાણ કરશે કે બાપના ગરાહ માટે આ વિર ખાંભી થઇને ખોડાઇ ગયો ત્યા સુધી એણે પાછી પાન ન કરી....અને કાળાની ખાંભી ખોડાશે તો બધા કાયમ ગાળો દેશે કે કો'કના બાપનો ગરાહ ઘરનો કરવા ગ્યોને ખાંભી થઇને ખોડાઇ કયો નાલાયક''
''આવુ અપસુકનિયાળ ન બોલ મુળા તને મારનારને હુ ઉભે ઉભો ચિરી નાખુ એટલી તો ત્રેવડ હજી આ બાવડામા છે હો...તારે મરવાનુ નથી...!!તારે તો કાળીયાને રોળવાનો છે''
''ઇ કાઇ લખી નથી દિધુ કે વિજય આપણો જ થશે''
''જીતનો હમેશ સત્યની જ થતી આવે છે ને થશે આ કુદરતના નિયમની કોઇ સમય મર્યાદા નથી એતો અવિચળ ચાલ્યા જ કરવાની છે''
''હુ ભગવાનને પ્રાથના કરૂ છુ કે હુ જીવુ ત્યા સુધી કદી પણ અવળુ પગલુ ભરાવતો નહી પછી તો આપણે માણસ છીયે માનવ માત્ર ભુલને પાત્ર''
''સાચી વાત પણ આ વાત કાળીયાને કેમ નહી સમજાતી હોય''
''કયા થી સમજાય એને તો ભેળુ કરવાનુ ભુત વળગ્યુ છે પછી આવુ બધુ ન સમજાય''
''પણ મુળુ સાચુ કહુ..?આપણે એને દોડવ્યો એ ભારે કામ કર્યુ આપણે જાણી જોઇને આબ્યા નહી અને એના મનમા મા તો એમ જ હશે કે માળા આબ્યા હોત તો વાહો કાબરો કરી જ નાખત''
(આવી વાતુ કરતા કરતા બન્ને જણ ડુંગરોના ઉંડા ઉંડા ગાળા મા થાતાંકને પોતાના ઝુપડે આવીને ઉભારહે છે ઘોડાની હાવળ સાંભળીને આઇ બહાર નિકળે છે બન્ને ના હરખાતા સહેરા જોઇને હરખે છે પછી નિરાતે બેઠા બેઠા વાતુ એ વળગે છે મુળુ અને અરજણભાભો બધી માંડીને વાત કરે છે કે આજ આમ બન્યુ)
*** *** *** *** *** *** *** ***
(આ બાજુ જે ગામમા કાળો કો'કના ઘરમા સંતાયો હતો એજ ગામનો ઘરાક શેઠની દુકાને હટાણુ કરવા આવ્યો..શેઠ હટાણુ જોખતા તા એમા આવનાર ઘરાકે વાત મુકી કે શેઠ)
''તમને ખબર છે..,?''
''શે'ની''
શે'ની શુ કાલ તમારા ગામનો કો'ક કાળીયો કરીને માણસ અમારા ગામના એક ભાઇના ઘરમા પુછ્યા વરગનો ગરી ગ્યો માળાએ કોતક કર્યુ''
''હેં....કાડીયો...!!!!''
''હા...હા...કાળીયો...!''
''તો ઇ શુકામ ઘરમા ધરી ગ્યો કાં'ક ટો કાડણ હશેને..?''
''અરે...શેઠ કો'ક મુળુ અને અરજણ ઘોડા લઇને વાહે થઇ પડ્યા તેં માંડ માંડ કાળીયાને બચાવ્યો''
''સાડુ ઠ્યુ કાડાભાઇને બચાવી લિઢા તેં...કાડાભાઇ સાડા માણહ છે...પછી શુ થયુ..??''
''અરે પછી શુ વાત કરવી કાળાને બહાર કાઢ્યો ત્યાતો ઓતાર આવ્યો હોય એમ ધ્રુજતો'તો''
''ઇટો ઘડમા વધાડે વખટ પુરાયને રહ્યા એટલે ગડમીના ઢડુજટા હશે નક્કર કાડાભાઇ ઢડુજે જ નય મને વસવાહ છે કાડાભાઇનો''
''અરે શેઠ ગરમી મા કોઇ ધ્રુજે..???ઇ કાળાનો ખોટો પડારો કરોમા ઉચુ પાધડુ રાખવા થી કાઇ કાળાને અમારી આખ્યે ધ્રુજતો જોયો તે કાઇ ભુહાઇ નથી જાવાનુ''
''કાડાભાઇ ઘણી વાડ ગડમીના ઢડુજવા મડે છે..(વળી પાછા નવાઇ પામતા હોય એમ પુછ્યુ)હે...હાસન(સાચે જ)કાડોભાઇ ઢુજટા'તા...???''(ઉપર ઉપર દુ:ખ વર્તાવતા અને મનમા રાજી થતા શેઠે પુછ્યુ)
''અરે ઓલો ભાભોને ફાટીગેલ હાઢડા જેવો મુળીયો બા'ર કાઢો એને બા'ર કાઢો એમ કે'તાને કાળો કે'તો તો કે ભલાથૈઇ ને મને બાર નો કાઢતા એમ કેતો'તો...!અમે જોયુ ઇ સાચુ કે તમે ખોટો પડારો કરો છો તે સાચુ...?''
''ટો ભાઇ ટમાડુ હાચુ લ્યો...''
(શેઠે બધી વાત ઘરાક પાસે થી ઓકાવી નાખી અને એને હટાણુ બંધાવીને વળાવી દિધા પછી શેઠ વિચાર કરવા બેઠા કે)
''માડેહાડેં કાડોકેંડ કેવાય...!!! કાડો ઢડુજીગ્યો..!!!!માન્યમા નઠી આવટુ કે કાડો ઢડુજે...?(વળી પાછા મનમા બબડ્યા)''તેં ઢડુજે'જ તેં ને..!કો'કના બાપનુ ઘડના બાપનુ કડવુ કાઇ રેઢુ ઠોડુ પડ્યુ''
(આવા ઉંડા ઉંડા વિચારોના વાયરામા શેઠ ઉડી રહ્યા હતા ત્યા શેઠાણી ચા ની કિટલી લઇને આવ્યા પણ શેઠને તો સમાધી લાગી ગઇ હતી શેઠાણી વિચારમા પડી ગયા કે શેઠને આજ શુ થઇ ગયુ કે આમ વિચાર મગ્ન થઇ ગયા શેઠાણી એ ઘઉ બાજરો ભરવાના પાલા(ડબ્બા)ખખડાવ્યા ત્યા શેઠની સમાધી ચુટી અને બેબાકળા થઇ ને શેઠ ચકળવકળ જોવા મંડીયા શેઠાણી કહે કે )
''શેઠ...શેઠ...શેઠ..કેમ કાય ચોકીમા પગ પડી ગ્યો કે શુ આમ ઝાડવાની જેમ જોઇ રહ્યા છો કાઇ વળગાડતો વળગ્યુ નથી ને...?તો વેલા કેંજો તો ભુવાને બોલાવીને કઢાવી નાખીયે''
''શેઠાણી ચોકી મા પગટો ઓલ્યા કાડાભાઇનો પડી ગ્યો છે''
''તેં કાળાભાઇને વળી શુ થયુ..?''
''કાડાભાઇનો ચોકીમા પગ પડ્યો નઠી એણે હાઠેકડીને પાડ્યો છે''
''શેઠ તમારો આજ વાંધો તમારી ગોળ ગાળ વાત ખુટે જ નહી...''
''અટાણે ટમી મને ચા પિડહી ડો આ વાત નિડાટે કડશુ...અટાણે ટમી વયા જાવ''
''(શેઠાણી ચા આપતા કહે)એ લ્યો પીવો ને બધુ પેટમા જ રાખો મારે શુ તમારા પેટમા રાફડો થાહે''
''શેઠાણી ટમી પાછા રિહદાડ બવ કાં હાલટાને ચાલટા બસ ખિજાવાનુ જ ટમનેય ખિજણીયુ ભુટ વડગ્યુ હોય એવુ મને લાગે છે પણ ટમી ચિન્ટા નો કડો હુ ઘેડ આવીને ટમને વાટ કડીશ અટલે ટમાડી રિહ બિહ બઢુ વયુ જાહે...અટાણે રિહવાળા જ ઘેડ જટા'ર્યો ટમટાડે''
''હંમ કાળાભાઇ કાં'ક ભારે માથી વાત લાગે...?''
''શેઠાણી...!!હડુ...હડુ...બોલો ધિડજ રાખો હુ ટમને બઢી માંડીને વાટ કરીશ પણ અટાણે વાટ વઢાડો મા તમને કઇડવશુ હા નકડ ટમને તો ખબડ છે માડો મગજ બહુ ટેજાડો છે''
''એ...હા...લ્યો શેઠ તમારા શિંગડે રાંસ...બસ''
''મને બડઢિયો કડી નાખ્યો...!!!''
''તમને એકેય વાતે નય પુગાય...લ્યો ત્યારે હુ જાવ છુ''
(શેઠાણી તો જતા રહ્યા શેઠ તો જે ઘરાક આવે એની હારે બસ નવીન સમાચારનુ જ પનછ્યા કરે જે આવે એને બસ આવો ફલાણા ભાઇ આવો ઢીકણાભાઇ શુ નવીન મા આમ આખા દિવસમા એણે કાળા વિષે બધી વાત સાંભળીને આખા બનાવનુ તારણ કાઢી લિધુ કે હવે શુ થાશે મનમા શેઠ ઘોડા ઘડે છે કે હવે કાળો માની જાય તો માની જાય...! પણ હવે નાથાભાઇને કેમ કેવુ કે તમે ફરી વાર કાળા પાસે જાવ અને જાયને કાળો ન માને તો ભારે થાય એરૂને વારે વારે થોડો ખિજવાય...અને આતો પાછો ખિજાણેલો એરૂ કરડ્યા વિના રહે પણ નહી શેઠતો સમયની રાહ જાઇને બેસી ગયા સાજ પડેં ઘર ગયા શેઠાણીને બધી વાત કરી સાજે વાળુ પાણી કરીને શેઠ થી ન રહેવાયુ...હાલને કાળાભાઇ સાનોમાનો મળતો આવુ એના મનમા શુ ચાલે છે જાણતો'તો આવુ અને ખિજાહે તો બે શબ્દો સામભળી લઇશ બિજુ શુ આમ વિચાર કરીને હાથમા કુતરાને ભગાડવા સારૂ ગેડી લઇને શેઠ શેઠાણી ને કહીને આવ્યા કાળા પાસે કાળોય તેં વાળુ પાણી કરીને ફળીયામા ખાટલો નાખીને હોકો પીવા બેઠો પણ આજ હોકાની નળી માથી પોરહ નથી નિકળતો ઇએ વિચાર કરે છે શુ કરૂ શેઠ પાહે જાવ નાથા પાહે તો જવાય એવુ નથી જ...ત્યા ડેલીનુ બારણુ હળવેક દઇને ખખડ્યુ કાળો ઉભો થૈઇને ડેલી ઉઘાડવા હાલ્યો બારણુ ખોલીને જોયુ તો અંધારામા શેઠને ઝાંખા ઝાંખા જોયા શેઠને મિઠો આવકારો આપ્યો)
''આવો શેઠ આવો....વયા આવો ખાટલે(શેઠ ખાટલે બેઠા પછી કાળો કહે)શેઠ તમારો આજ વાંધો કે તમે હોકોબોકો તો પીવો નહી અને મને માળુ એકલા પીતો મજા ન આવે''
''હવે કાડાભાઇ હોકાની વાટ મુકો પડટી મે માડા ગડાગોની પાહેઠી વાટુ હાભડી કે કાડાભાઇની વાહે ઓલ્યા પડીયા'ટા ટયાડ ઠી મને કયાય ગોઠતુ નો'ટુ મનમા ઠાટુ'ટુ કે હાલ્યને કાડાભાઇને મડટો આવુ પણ અંઢાડુ ઠાય ટયાડે આવુને...!!''
''તે એમા વળી અંધારાની શી જરૂર''
''જુવો કાડાભાઇ અમે રીયા વેપાડી માણાહ અમાડે ટો બઢા સડખા નો ટમાડી દિહનુ રેવાય કે નો મુડા દિહનુ રેવાય અમને આવડે એવી હાચી સલાહ અપાય..અને નો માને ટો અમે કાય બડજબડાય ઠોડા કરી હકવાના હટા''
''શેઠ તમારી વાત સાઁચી છે તમે જે વાત સાંભળી એય સાચી છે...તો બોલો હવે મારે શુ કરવુ જોઇએ એ વાત તમે કહે...તમે કહો એમ કરી નાખુ બિજુ શુ''
(કાળાને પાટે ચડેલો જોઇને શેઠ વિચાર કરે છે કે કાળાને જાણે ભિસ તો બહુ જ પડી હોય એમ લાગે છે એનો ભય એના મનમાથી હજીય ગયો નથી ઇ સાફ સાફ દેખાય રહ્યો છે શેઠ મોકાનો લાભ ઉઠાવી લે આવુ ચોઘડીયુ કાઇ વારે વારે નહી આવે આવો વિચાર કરીને શેઠ કહે)
''કાડાભાઇ ટો પછે આપી દો સહી ટમી કોં ટયાડે હુ પોટે અડજણભાઇને અને મુડાને કચારી એ લઇને આવી જાવને ટમી સહી આપી ડો અટલે ન્યાને ન્યા સમાઢાનના ગળ્યા મોઢો કડી નાખ્યે બિજુ હું..''
''તમે કહો એમ શેઠ હવે તમારૂ વેણ હુ નહી વાઢી હકુ''
''ટો કાલ જ ટે હુ મુડાને અને અડજણભાઇને કચાડીયે લઇને આવુ છુ''
''તમે જાવ ત્યારે મને કહેજો તો મને આવવાની ખબર પડે''
''હા ટે એમા શું વાઢો ટમને કયને પછિ અમે જાહુ..લ્યા ટયાડે કડો સુખડાટ..''
(શેઠ ગયા પછી કાળાને નિરાત્ય થઇ કે હાચ હવે કુતરાના મોમા થી સસલો બચ્યો પણ ત્યા તો વળી પાછી ડેલી ખખડી ડેલી ઉઘાડી ત્યા તો ઉગો...આલો...લખમણ..જાલો..જહો...જગો...ને...જીવો...આખુ ધામચડુ સડેડાટ કરતુ કાળાના ફળીયામા ઘુસી ગયુને કાળાને કહેવા મંડીયા)
''કાળાભાઇ....કાળાભાઇ...!!!અમે વાત સાંભળી કે તમને એકલા જાણીને ઓલ્યા તમારી વાહે પડીયો ને તમને તગડ્યા અમે ત્યારે ત્યા હાજર નહી ત્યારને...?''
''હવે જે થવાનુ હતુ તે થૈઇ ગયુ.''
''તે હજી શુ બગડી ગયુ હજી કાઇ મગને ચોખા થોડા ભળી ગયા''(જીવાએ કહ્યુ)
''(લખમણ કહે)કાળાભાઇ મુંજાતા નહી અમે બેઠા છીયે અરે ઇ બે કોડીના ઓ એ તમરી એકલા ભાળીને આબરૂ પાડી એને જો અમે ધોળા દિહાળે ચીંદરડા નો દેખાડીયે તો તો આપણી ભાયબંધી લાજે કપરા દિએ તારા બટકા ખાધેલ છે આજ અમે ખહી જાઇ તો તો અમારી જેવુ કોઇ મુર્ખા નો કેવાય''
(જહો કહે)''તે દી મને તે નો રાખ્યો હોત તો મારી કે'દુની રાખ ઉંડી ગય હોત અને આજ તુ આમ એકલો થૈઇ જા ઇ કાઇ થોડુ સારૂ લાગે...તુતારે મુજાતો નહી અમે તુ કે'તારે જે કરવુ હોય તે કે'જે અમે ત્યાર જ છીયે''
''જુવો ભાઇ તમે મને મદદ કરવા આવ્યા એ તમારો મોટો આભાર પણ હવે હુ શેઠની જીભાન મા આવી ગયો છુ મારે મુળાને જમીન આપી દેવી છે''
''(જાલો કહે)હવે આપ્યો આપ્યો એમ તેં કાઇ દઇ દેવાતી હશે...કાલ અમને મલક નો કહે કે પેલા એના બાપને ચડીવ્યો હવે ઓલ્યા વાહેથ્યા ત્યારે કોઇ પાહેય નો આવ્યુ...અમે તમે કહો એમ કોઇ કાળે નહી થવા દઇએ...અને શેઠ સાથે જીભાનમા આવી ગયા તો હળવેક દઇને નિકળી જાવ''
''તમે મને ધરમચંકટ મા મુકી દિધો..!!ભારે કરી''
''હવે ભારે કરી કે હળવી કરી...સો વાતની એક વાત કે હવે તો ઇ મુળીયા હારે લડી લેવુ ઇ વાત સાચી અને તમે નહી આવો તો અમે એકલા જંગે ચડશુ પણ મુળીયાને તમને તગડ્યા એમ તગડવો ઇ વાત સાચી એટલે સાચી''
(સાથી દારોની આવી વાતુ સાંભળીને કાળીયા ના અહંકારની પાખો જે મુળુ અને કાળાએ કાપી નાખી હતી અે કોળવા મંડી અને એ પાંખ ના આધારે કાળો ઉડવા મંડીયો અને મુછે તાવ દેતા બોલ્યો)
''તો પછી હુ તમારી સાથે છુ કરો કંકુના...શેઠને આપંલી જીભાન ની એક બે ને ત્રણ''
''(બધા એક હારે બોલી ઉઠ્યા)વાહ કાળાભાઇ બસ આમ જ હોવુ જોવે એમ કાય કોઇ થી બીયને બેહી જાવુ એ કાય મર્દાનગી થોડી કે'વાય...લડી લેવુ તો લડી લેવુ''
''તો હવે રાત ઘણી વિતી ગઇ છે ચાલો કરીયે સુખ રાત અને કાલ સવારમા જ શેઠને ચોખ્ખેચોખ્ખુ સંભળાવી દેજો''(જીવે કહ્યુ)
*** *** *** *** *** *** *** ***
(સવારમા શેઠ ઉપડ્યા અરજણભાભા અને મુળુને કહેવા કે આપણે હમણા જ કચેરીયે જવાનુ છે શેઠના હૈંયામા કયાય આનંદ સમાતો નથી એમાય આ વાતની કોઇને ખબર પણ નથી એટલે વધારે આનંદ છે વળી પછુ કજીયો એમના દ્રારા જ મટાડવામા આવ્યો છે એટલે શેઠને વધારે પડતો રાજીપો છે શેઠતો ઉતાવળા ઉતાવળા હાલ્યા જાય છે પણ કેડો ઉકલતો નથી એટલે મનમા ને મનમા બબડતા જાય છે...)
''માડે હાડે આજ ટો આ મુડીયાનુ ઘડ આઘુ ને આઘુ જાટુ જાય છે...''વાડા ધડીયે જાવ ટયાડે ટો આટલુ બઢુ આઘુ નોટુ લાગટુ આજ મારેંહાળે કેમ આઘુ લાગટુ હશે....!!!(વળી પછા બબડે છે કે)''હુંમ હુ સમજ્યો આજ ગુ પડાકડમ કડીને જાવ છુ એટલે આઘુ આધુ જાટુ જાય છે''
(ત્યા જ ઝુપડુ આવી જાય છે સવારનો પો'ર છે અરજણ અને મુળો દાતણ પાણી કરીને બેઠા છે માં ચા બનાવી રહી છે ત્યા શેઠ ટપક દઇને ટપક્યા અરજણે અને મુળીયે શેઠને પ્રેમ થી આવકાર્યા કે)
''આવો આવો શેઠ આજ અટાણમા જ...?''
''મને માળુ ટમને મળુ નયને તો ગોઠે નહી હો,...મનમા ઠયા કડે કે હાલ્યને અડજણભાઇ ને મડી આવુ મુડુને મડી આવુ...પણ આજ હુ સાડાસમાચાડ લયને આવ્યો છુ''
''એટલે...?!!!!''(અરજણે નવાય પામતા પુછ્યુ)
''એટલે એમ કે ટમે કાડાભાઇ ધોડવાં થા એનો ફડકો કાડાભાઇ બડાબડનો પડીગ્યો કાડાભાઇ થૈઇ ગ્યા મ્યાવની મિંદડી જેવા...હાલો અડજણભાઇ..ને મુડુભાઇ..તૈયાડ ઠઇ જાવ..કચેડીએ જાવુ છે''
''કચેરીએ વળી શુ કામ..?''
''અડે હવે શુ કામ ને બુ કામ હુ કવ એમ કડવા મંડો...કાડાભાઇ દાટાડ થૈં ગ્યા છે હાલો કચેડીએ ત્યા ઇ સય આપી ડેવાના છે''
''હુ ન માનુ શેઠ..!!!ઇ કાળો કાળમિંઢ પાણો છે ઇ એમ કાઇ ગળે એવો નથી..!''
''ટમે એને કાળા ટડકાંમા ધોડવ્યો એટલે ઇ કાળમિંઢ પાણા જેવો કાડોભાઇ માખણના પિંડા જેવો ધોડોભાઇ થૈં ગયા હાડો...આડો...ઉટાવડ કડો ટંી પાછા ટાઢા બોવ''
(શેઠ અરજણને મુળુ ત્રણેય જણા ગામમા શેઠની ડુકાને આવ્યા શેઠે પેઢીનુ બારણુ ઉધાડ્યુ અને કહ્યુ)
''અડજણભાઇ ને મુડાભાઇ બેય માલીકોર વયા આવો..(આડા અવળુ જોતા કહે)કોઇ નો ભાડે એમ હડુદઇને માલીપા વયા આવો''
(અરજણ અને મુળુ અંદર આવે છે ત્યારે શેઠ કહે)
''હવે ટમી ડાયા ડંમડા થૈઇને દુકામા જ બેહી રે'જો હુ કાડાભાઇ હુંધી જરાક જાટો આવુ ઇએ કિધુ ઠુ કે તમે કચેડીયે જાવ ટાડે મને કે'જો હુ કચેડીયે આવી જાહ્ય (દુકાનનુ બારણુ દેતા દેતા શેઠ કહે')જો જો હો પાછા ડુકાનમા થી ગોડાને ભિસકુટનો ધડુનો કડી લેટા...!''
''હવે જાવ જાવ શેઠ અમે કાય ભુખણાં નથી''
(શેઠ દાંત કાઢતા કાઢતા કાળા પાહે આવે છે ડેલીમા દાખલ થયા ત્યા જ કાળો ફળીયામા સામો જ ઉભો'તો)
''લે કાડાભાઇ ટમી ટો ટાડ છૈઇ ગ્યા લાગો છો...ભાડેં ઉતાવડા..ઢડમની ગાડીને માડવામા ટમાડો પેલો નંબડ..હા''
''શેઠ હુ તૈયાર થઇ ગયો પણ કચેરી આવવા સારુ નય પણ તમને જવાબ આપવા તૈયાર થૈંઇને ઇભો છુ કે કયારે શેઠ આવેને કયારે સાચો જવાબ આપી દઉ..તો સાંભળો શેઠ હવે અરજણીયાને અને ંુળીયા કહી દેજો કે હુ તમારા થી બિતો નથી હવે મારે લડી લેવુ છે''
''કાડાભાઇ મને ખબડ છે કે ટમી ઢોંગ કડો છો...ઢોંગ કડવામા ટમાડો પેલો નંબડ''
''શેઠ આ ઢોંગ નથી હાંચોહાચ કવ છુ હવે તો આ(સુરજ સામે આંળી ચિંધતા કહે)દિ આથમણો ઉગે તોય મુળાને જમીન નહી મળે એટલે નય મળે''
''કાડાભાઇ ટમી આ બડાબડ નઠી કડટા...તમાડુ ફટકી ગ્યુ લાગે છે વાડે વાડે બોલ્યા ફડી જાવ છો નક્કડ માડો કાડો બોલ્યો ન ફડે..ટમે ટમાડા ધોડામા ધુડ નાખી રહ્યા છો કાડાભાઇ...આ ટમી નઠી બોલટા...!આ ટમાડા નબડા સમયની નિશાની બોલે છે''
''(કાળા અકળાયને કહે)શેઠ ખોટી માથા કુંટ્ય મેલો ને જાવ આયા થી''
(એકદમ ધિરજ થી)અને ખબડ છે આ કડવો ઘુટડો તમાડા ગડે ઠહકાણો છે કાડાભાઇ પણ અણીના વખટે હાચા શબ્ડો કેવા પડે નક્કડ મને ભગવાન કોયડી માફ નો કડે હવે ટમાડે જે કે'વુ હોય ટે કય ડો એટલે આપણે છુટ્ટા ટમાડો વસવાહ હવે હુ કાડેય નય કડુ...કાડાભાઇ''
''(પણ કાળાના ખોળીયામા આજ બિજા જ જીવ પ્રવેસેલા હતા અને હુ કાર થી બોલ્યો)હા...હા જાવ જાવ શેઠે અરજણ મોટા મોટા સપના જોતા જોતા તમારી વાટ જોતા હશે''
(શેઠ કાઇ પણ બોલ્યા વિના નિકળી જાય છે અને વિલા મો એ પોતાની દુકાને આવીને બારણુ ખોલ્યુ અને અરજણની નજર તેના પર પડી શેઠ પણ અરજણને તાકી તાકીને જાઇ રહ્યા અાવા આકરા મિલાપ વચ્ચે મુળુ એ કહ્યુ કે)
''શેઠ હુ જાણી ગયો છુ કે તમને શુ જવાબ આપ્યો છે
''(શેઠ સરમ થી નિચુ જોઇને)મુડુ હુ હાડી ગયો....!!!''
''અરે અરે શેઠજી તમી નિચુ નો જુવો તમે કાઇ નિચુ જોવુ પડે એવુ કામ થોડુ કર્યુ છે''(અરજણે કહ્યુ)
''માડુ મને હંમજાટુ નઠી કે કાડોભાઇ આમ બડલી કેમ ગયા..ના..ના કાડોભાઇ બડલ્યા નઠી પણ એને બડલાવી નાખ્યા છે''
''શેઠ હવે જે થયુ તે ''
''પણ મને ટો અડજણભાઇ આ મુડુની ચિંટા ઠાય છે કે કાડોભાઇ કોઇ અવડુ પગલુ ન ભડે ટો હાડુ''
''અરે ઇ શુ કરવાનો હતો હુ છુ ત્યા સુધી મુળુની સામે ઇ જોવે તો એની આખ્યુ ફોડી નાખુ સમજ્યા શેઠ(હાલ્ય મુળુ ?)પણ શેઠ તમે ચિંતા ન કરશો''
(શેઠ પાસે થી બન્ને જણા રહ્યા અરજણ અને મુળુ કેડે વાતુ કરતા જાય છે કે)
''મુળુ તને કાઇ સમજાણુ...?''
''શુ...?''
''જે માણહને આપડે ધોડતો કરીને એવો બિવડાવ્યો કે જે સહી આપવા તૈયાર થૈઇ ગયો હોય ઇનો ઇ માણહ પાછો સામો શિંગડા માંડવા આવે એ વાત પર થી એવુ લાગે છે કે કાળાને કોઇએ એવો સાથ આપ્યો છે કે કાળાના મનમા થી બિક નિકળી ગઇ છે''
''તો હવે આપણે શુ કરવુ જોવે..?''
''હવે આપણે તૈયારીમા રહેવુ પડશે જાગતુ સુવુ પડશે કારણકે હવે કાળો અને એના મેળતિયા કયારે અને કેવુ પગલુ ભરે એનુ નક્કી નહી''
''અરે એવુ કોઇ પગલુ ભરે તો તો કામ થૈઇ જાય ભાભા...કાં આ પાર કાં પેલે પાર એવો કાઇ હુ એના થી ફાટી પડતો નથી..!''
''મુળુ ફાટી પડવાની વાત નથી પણ એ કાય દગો કરે તો ઠાલા મરાય જાઇ ઇ વાત છે પડકારે તો તો એનો પડકાર જીલવા તૈયાર છઇ''
''ઇ બધુ થશે ત્યારે જોયુ જાહે અટાણ દિ ની ચિન્તા નહાકની શુ કામ કરવી જોઇ''
(આવી વાતુ કરતા કરતા ઝુપડે આવે છે)
*** *** *** *** *** *** *** ***
''એલા શેઠ ઉભા રે'જો...!!!''
(શેઠ દુકાન બંધ કરતા અટકી જાય છે)
''કાં એલા વિહા અટાણે અહુરો કાં...?''
''એ...ઉભા રે'જો નાસ્તો તોળાવ્વો છે'' (કહેતો વિહો નજીક આવી જાય છે)
(શેઠ વળી દુકાન ઉધાડી ને અંદર જાય છે વિહો પણ શેઠની સામે બેસે છે તો શેઠ કહે કે)
''વિહા અટણે વળી કોની હારૂ નાસ્ટો લય જાવો છે''
''કાળાભાઇએ મંગાવ્યો,,,''(જેટલો મંગાવ્યો એટલો તોળવાનુ કહ્યુ)
(શેઠ નાસ્તો તોળતા તોળતા કહે)કાડાભાઇ બોવ ખાધેડુ હો,,,અટલો બઢો એકલા ખાઇ જાહે હેં વિહલા...?''
''શેઠ વાત પેટમા ર'હે તો વાત કરૂ''
''(શેઠને ફાળ પડી કે નક્કી કઇક કાવતરૂ કાળો ઘડી રહ્યો છે વિહાને કહ્યુ)સમદડમા પાવલી પડી ગય હોય ટો જડે વિહલા..?''
'નો જ જડે ને..?''
''ટો એમજ માની લે કે ટાડી વાટ સમદડ મા તે પઢડાવી ડીઢી...આ ફાન્ડ કાઇ અમઠી નઠી વેંડારટો અને અમઠી નઠી ફાન્ડ વઢી ગી આ ફાંડમા ટાડી વાટુ જેવી કટલીય વાટુ પડી પડી કાંટ ખાય છે ને બા'ડ નિકડવા ઉચા નિચી ઠાય છે પણ હુ બા'ડ નો નિકડવા ડઉ''
''તો શેઠ વાત જાળે એમ છે કે કાળો અને એના મેળતિયા મુળુને મારવાનુ કાવતરૂ ગોઠવે છે..!''
''એવુ છે ટો ટો ભાડે ઠાહે વિહલા ટુ એક કામ કર્ય કે એકડમ હાવા મંડ અને બઢી વાટ જાણી લે કે કયારે મુળુ હાડે બાઢવા જાવાના છે તે બઢી વાટ મને પુગાડી ડે બડાબડ અને હા આ કામ પાછુ ધડમનુ છે એવુ માની લે મુડુ ગડીબડો છે અને ઇએ પાછો સેવાભાવી મેઘાનો ડીકડો છે આવી માણહને કોઇ કાડણ વિનાનો માડે ઇ આપડા થી જોયુ જાય...?''
''શેઠ હુ તમને બધુ જણાવતો રહીશ પણ ભલા થૈઇને મારૂ નામ ન આવવુ જોવે નક્કર તમને ખબર છેને કે કાળો મારા ખોરડા માથે નળીયુય નહી રે'વા દેય''
''ટુ ચિન્ટા નો કડટો ટુ ને હુ થોડો ફસાવા ડઉ...! જા...જા હવે ઝટ જા નક્કડ પાસી બઢી વાટું પુડીયુ કડી નાખશે...!!!''
''શેઠ હુ બધુ પતી ગયા પછી તમારી પાસે આવીશ ડેલી ને સાકળ નો ચડાવતા ખાલે ખાલી દેજો...
(વિહલો ગયો વાવ વાળી વાડીયે બધા સાગરીતો બેઠા હતા ત્યા)
''માંડ માંડ લાવ્યો હો...શેઠ દુકાન બંધ કરતા જ હતા ત્યા વળી હુ પુગી ગયો તેં સારૂ થયુ નક્કર ખોટો ધક્કો થાત''
''(કાળે ફાળીયુ પાથરતા કહ્યુ)લે..લે...હવે જટ દઇને ઠલવ્ય પેટમા ભુખ લાગી છે''(બધા ગોળ કુંડાળે બેહી જાય છે)
''એલા અંધારે બેસીને ખાહો કે શુ...?''(વિહલે કિધુ)
''તેં તુ એટલો બધો ડાહ્યો છો તે તારા ઘેર થી હરીકન નહી લેતો આવ્યો હો...''(કાળે કહ્યુ)
''હવે આપણે કોઇના જીવતરમા અંધારૂ ઉગાડવા માટે ભેળા થયા ત્યા વળી અજવાળાની શુ જરૂર''(જીવે કિધુ)
''સાવ સાચી વાત કરી જીવાભાઇ''(જહા એ બગાહુ ખાતા કહ્યુ)
''તે તુને બગાહા કેમ આવે છે..? આ કંજર માથી કાઇ કરડી ગયુ નથી ને..?''(જીવે કહ્યુ)
''એલા ભાઇ મને તો કાય કરડયુ નથી...કરડવાનુ તો કાલ સાજે મુળીયાને અને અરજણીયાને કેમ કાળાભાઇ..?''
''જાહાભાઇ બસ કાલ થાય એટલુ જોર કરી લેવાનુ છે નક્કર પછી પુરૂ...!''
(આમ વાતુ કરતા કરતા નાસ્તાનુ કામ પુરૂ કર્યુ પછી કાળે કહ્યુ કે )
''એલા કોક વાવ માથી કો'ક પાણી તો ભરી આવો..?એલા લે...લે...વિહલા તુજ લે...તારી વિના આમા થી કોઇ નહી જાય''
(વિહો હાથમા ગાગર લઇને વાવનો પગથીયા ઉતરતો વાવમા જઇને પાણી લાવે છે અને બધા પાણી પીવે છે પછી કાલે કયારે જાવુ કયા બધાએ ભેળુ થાવુ એ બધી વાતુ કરી ને નોખા પડીયા આ બધી વાતની વિહલાને માહીતી મળી ગય...બધા જતા રહ્યા પછી વિહલો લપાતો ચુપાતો ફરી પાછે શેઠની પાસે આવે છે શેઠ કહે)
''વાહ વિહલા ટુ ખડેખડ હાચા બોલો નકડ્યો ટે લિઢુ થુ એમજ કડ્યુ લે...બોલ્ય...બોલ્ય શુ હમાચાડ લાવ્યો''
''હવે સમાચારમા તો શેઠ એવુ છે ને કે ઇ બધા કાલ સાંજે સોક્કસ જવાની વાત કરી છે એટલે કાલ તમી અરજણભાભાને થોડાક ચેતવી દેજો''
''વિહલા ટો ટો ભાડેં થાહે હો ઇ બિચાડા એકલા છે આ સાત આઠ જણીની ટોડકી છે...ટાડો આટમોં શુ કેય છે..કોણ માડ ખાહે હાચે હાચુ બોલી નાખ્ય..ટાડા વેણ બ્રહ્માના વેણ માનુ લે લે કય નાખ્ય''
''શેઠ મારો આત્મો તો એમ કહે છે કે કોઇના ઘેર મારવા જવા વાળા જ માર ખાય..?અને માર ખાધા ના દાખલા ઘણા છે પછી તો આ કળજુગ છે...?!''
''કડજુગ છે તે કાઇ કુડરટના નિયમ કાય ફડી નો જાય વિહલા..! ઇ ટો સતજુગમાય ઇ ને કડજુગમાય ઇ''
''તો તો શેઠ કાળીયો અને એના રખડતા ભાઇબંધો જ માર ખાશે''
''એક વાડ માડ ખાય જાય ટો કામ ઠૈઇ જાય હો વિહલા''
''શંઠ ચિંતા ન કરો સતના છાબડે ઇશ્વર હોય છે બધા સારાવાના થાશ્...લ્યો ત્યારે કરો સુખરાત''
(વિહલો ગયો અને શેઠ પણ પલંગમા આડા પડખે થયા પણ ઉંઘ આવતી નથી પડખા ફર્યે રાખે તો શેઠાણી જાગી જાય છે અને કહે)
''કાં શેઠ ઉંઘ નથી આવતી..? કેમ કાઇ વધારે પડતુ ખવાય તો નથી ગયુ ને..?''
''શેઠાણી સાડુ ઠયુ કે ટમી જાગી ગ્યા નક્કડ માડે ટમને જગાડવા પડત.''
''કાં વળી કેમ જગાડવી પડત...?''
''શેઠાણી...!!શેઠાણી..ગજબ ઠયો હવે માડા ઠી નઠી રેવાટુ''
''અરે પણ શેનો ગજબ''
''કાડાએ ગજબ કડી નાખ્યો...કાડાને મે આવો નોટો ઢાડ્યો.,''
''કેમ કાળાભાઇએ શુ કર્યુ..?''
''હજી ટો કડ્યુ નઠી પણ કાલ કડવાના છે..''
''શુ કરવાના છે..?''
''ઇ બીજુટો શુ કડે કાવટડા કડે..,મુડુ માઠે..ઇ માડા ઠી જોયુ નય જાય ને હુ કાઇ કડીય નય હકી''
''અરે શેઠ તમી આમને આમ કેટલા દિ દુખી થતા રહેશો..?આમા તમે કાઇ ભુલમા છો તેં આટલી બધી ચિંતા કરો છો..?''
''હવે ટમે મુડ્ડાની વાટ કડી કે તમી કાઇ ભલમા શો..? તો સાંભડી લ્યો શેઠાણી હુ જ મોટી ભુલમા છુ માડે કારણ બઢુ થ્યુ છે''
''તમારા કારણે કેમ વળી...તમે કયા કાળાભાઇને કહ્યુ હતુ કે મેધાભાઇની જમીન ખાતે ચડાવી લેજો..''
''કિઢુ ટો નઠી પણ કાડોભાઇ જયાડે મને મેઘાભાઇનુ કરજ ભરવા આવ્યા તયાડે જમીનના કાગડ ભેળો મેઘાભાઇની સહી વાડો કોડો કાગડ કાડાભાઇને આપીને પહાડ જવડી ભુલ કડી છે શેઠાણી.,!અડજણભાઇને મુડીયો ભલે મને મોઢે નો કેય પણ મનમાને મનમા એ ધિક્કારતો મનેજ આપતા હશે ને..?હવે એક વાર આ બેયનુ સમાઢાન કડાવી નાખુ અને જમીન પાછી અપાવી ડઉ પછી જ મને શાન્ટી ઠાય શેઠાણી...!''
''હં...મ..હવે હુ સમજી કે તમે કેમ આટલાબધા હેબાકળા થઇને ફરો છો...આવો વિચાક પહેલા કરવો તો ને ''
''પણ કાડાભાઇ તયાડે મને દુધે ધોયેલા ગાગટા થા પણ મને કયા ખબડ હટી કે કાડાભાઇ મા નામ એવા ગુણ હશે...કાડાભાઇ કાડામેહ જેવા નિકડ્યા શેઠાણી..! એમા માડો હુ વાંક''
''શિંતા કરો મા શે ભગવાન સહુ સારાવાના કરશે નિરાતે સુઇ જાવ''
(શેઠાણી શેઠને હિમત આપીને ઘરમા જતા રહ્યો શેઠ પણ પડખા ફરતા ફરતા ઉંઘી ગયા)
*** *** *** *** *** *** *** ***
''એ....ભાભી સાંભળ્યુ...?આજ હુ અને મુળુ કે'દુ કે'દુના કળદેવી માતાજીના દર્શને નથી ગયો તો આજ અમને થાય છે કે તો આજ જઇ આવિયે તો સારૂ કે નય...?''(અરજણે કહ્યુ)
''લે તેં એમા કાઇ પુછવાનુ હોય...! મારી જીભ સળવળતી થી જ એઇને તમતારે જ્યા'વો...પણ માતાજીનુ થાનક બોવ આઘુ છે કયારે પુગશો...અને કે'ડે ભુખ લાગશે તો લ્યો હુ તમારા બયની હાટુ થોડા ઢેબરાને પાક(સુખડી)બનાવી દવ કે ભુખ લાગે ત્યારે ખાવા થાય ભુખ્યા કાય કેડો થોડો ઉકલે''
''હા...હા...બનાવી દો બનાવી દો મને તો હવે બહુ ભુખ ન લાગે પણ મુળુ જવાનજોધ છે એને થોડુ ખાધા વિના હાલે ''
(અરજણ અને મુળુ દાતણ કરવા બેસે છે અહી રાંધવાનુ સરૂ થાય છે પેલા તો ગાડાના પૈંડા જેવા રોટલા ઘડીને એમા ખાડા પાડીને માખણનો પીંડો ઘસીને રોટલો ઘી થી રહકાબોળ બનાવીને બન્ને ને ખવડાવે છે પછી ઢેબરાને પાક બનાવી દેય છે અને પછી કહે છે કે)
''એ હવે તમારે જાવુ હોય ત્યારે જા જો...મે તો તમારા માટે બધુ તૈયાર કરી નાખ્યુ છે લ્યો લ્યો એકદમ ઉપડો એટલે સાંજે વેલાહર આવી હકાય''
(બન્ને એ ખીલે થી ઘોડી ઓ છાડીને ઉપર સેમાન નાખ્યા તંગ બરાબર બાંધ્યા અને ભાતુ લઇને ઉપડ્યા આ બાજુ શેઠ વિચાર કરે છે કે )
માડેહાડેં ભાડેં કડી હવે અડજણભાઇને કોણ કેવા જાય કે ટમને કાડોભાઇ સાજે માડવા પઢાડવાન છે હુ અને વિહલો બેય જણને ખબડ છે કે અડજણ ની માઠે શુ ઠાવાનુ છે!!પણ હવે અડજણભાઇને કે'વા કોણ જાય લેને વિલાને કવ...?નાના વિહલાનો શુ ભડોહોં...આ જમાનમા કોઇનો ભડોહો કડાય એવુ નઠી રયુ અને વખટ છેને વિહલાએ હમાચાર નો પુગાડ્યા હોય ટો...!!!તો લાવને હુ જ ઉપડુ પણ હુ જાવને કાડોભાઇ ભાડીજાય ટો ભાડેં ઠાય..!''
(આમ વિચાર કરતા કપતા શેઠતો ઉભા થયાને હાલવા મંડીયા આવ્યા ગાના પાદરમા વળી પાછા વિચારે ચડીયા)
''આ અડજણીયોને મુડીયો મને ગાંડો કડી નાખવાના આ એને બચાવ્વા હારૂ ઠીન માડે કેટલા ધમપચાડા કડવા પડે છે અને એને ંમનમાય નઠી લ્યો...હવે હુ કાડોભાઇ કે બિજુ કોઇ ન ભાડે એમ કેવી રીતે જાય ''
(આમ વિચારે ત્યા એની નજર પાદર માથી ઠે'ઠ ડુંગર સુધી પહોચતી વિરાની જમીનની પટડી ઠેઠ ડુગરને અડતી હતી એમાય વળી શેરડીનો વાઢ ચોપેલો શેઠ તો રાજી રાજી થૈઇ ગયા કે)
'' હવે કાડોભાઇ ટ હુ (શુ)પણ ધોડોભાયે નય ભાડે ''
(શેઠ તો એકદમ આડુ અવળુ જોતો ચિંડુ ઉધાડીને વાડ(શેરડીના ખતરમા)હાલવા મંડીયો પણ વાહડા વા વાહડીવા વાડની જાડી જોઇને મનમા થોડી બિક લાગી કે)
''આ વાડમા ડીપડો સંટાઇને બેઠો હોય ટો નિડાટે ખાય જાય ખડો..!!(વળી પાછુ મન પાછુ વાળે છે કે)એલા ટુંટો હાવ બિકણો ઓલ્લી એકલી બાઇ કેટલાય વડહ થી ડુંગડોમા રે'ય છે એને ટો કાડેય ખાયને ગયો ને ટુ ધોડાદિહાડે બિ છો..?તાડા કેવા પુડવજો ઠઇ ગયા મેવાડમા વિડ ભામાશા જે અકબડ જેવાથી નો દડીયા ને રાણા પડટાપને પોટાનુ ઢન અકબડ હામે લડવા આપી ડીધુ તોય નો ડર્યો..અડે શગાડશા શેઠ પોટાનો ડીકડો ખાંડતાનો ડડીયા ટુ શેરડી ના ખટડમા ડર્ય છો..?મરડ થૈ જા મરડ..''
(આવા વિચાર સાથે શેઠને હિમત આવી ગઇને વાજોવાજ હાલવા મંડીયા ખેતર વટીને ડુંગરના ગાળામા શેઠ દાખલ થયા અને મુળુના ઝુપડો આવીને ઉભા રહ્યા અને પુછ્યુ કે)
''અડજણભાઉને મુડુ કેમ ડેખાટા નઠી''
''અરે આવો શેઠ આવો આજ અટાણમા મારુ આંગણુ પવિતર કર્યુ ''(બાઇએકહ્યુ)
''અરે ઇ પવિતડ બવિતડની વાટ પછી પેલા ક'યો કે ઇ બેય ક્યા ગયા...?''
''એ...ઇ ગયા અમારા કુળદેવી માતાજીના ઓરડે દર્શન અને શ્રીફળ વધેરવા''
''હેં....!!!(કહેતા શેઠ લમણે હાથ દઇને હેઠા બેહી ગયાને બબડવા મંડીયા)એલા ટો...ટો...ભાડે થૈઇ માડો ભવ બગડેને ટો...ટો''
''અરે શેઠ વાત શુ છે તે'તો કહો''
''અ,,,ડે..વાટ ભાડેમાથી છે શુ કહુ આજ સાંજે કાડોભાયને એની ટોડકી માડવા આવવાના છે...?!''
''બસ એટલી જ વાત છે ને..?તો એમા આટલી બધી ચિંતા શુ કામ કરો છો...? ઇ તો આવશે ત્યારે જોયુ જાહે..સુકલ લાકડી સૌં ને લાગે અને કાળો આવશે તો શુ થૈં જાહે અરજણને મુળુ કાય સાનામાન થોડા ઉઙા રે'હે..?અવે શેઠ મરદના પારખા તો જંગમા હોય છે દસ દસ જણાને એકલો ભારે પડવા મંડે ઇ વખતજ કઇક અલગ હોય છે તમે ચિંતા ન કરો...!અને તમે કહો છો કે તો'તો મારો ભવ બગડે અરે તમારો ભવ વળી કેમ બગડે શેઠ એમા મને સમજાણુ નહી..?''
''અડે મે કાડાઙાઇને કાગડીયા નો આપ્યા હોટ ટો આવુ કયા બનવાનુ હટુ..''
''શેઠ ઇ તમારો વહેમ છે કાળો કોઇ પણ હિસાબે સહી લેવાનો જ હતો તમે ચિંતા ન કરો આમા તમારો કાઇ જ વાક નથી..કાળજેં ચાર તહું પાણી રાખજો શેઠ...અને કાળીયો આયા આવે તો ટુકો ન કરી નાખીયે,.તમે તમતારે નિર્ચિંત રહેજો..ભલે આવતો ઇ ભડવો..''.
''વાહ આવી મડદ માના ડીકડા મડદ જ હોય...ધન છે તમને ધન છે..ટો હુ જાવ છુ..''
(શેઠ ત્યા થી રવાના થયા આવ્યા ઘેર..શેઠને આજ કયાય ગોઠતુ નથી શુ કરવુ એ શેઠને કાય સુજતુ નથી પણ મનમા થયા કરે છે કે ગમે તેમ કરીને આ બન્ને ને આજ ની આ ઘાત્ય માથી બચાવી લઉ..હવે શેઠ સુવાળુ વરણ એટલે ગામના કોઇને કહી ન શક્યા કે તમે કોઇ જઇને અરજણભાઇ ચેતવી દયો કે આજ આમ બનવાનુ છે એટલે વિચાર કર્યો કે સબંધીને મળવાનુ બહાનુ દઇને ઘેર થી નિકળી જાવ અને કોઇ રસ્તે નિકળતા કોઇ ઓળખીતા વટે મારગુ ને કહુ કે આટલો સંદેશો અરજણ અને મુળુને પુગાડી દો આમ વિચારીને શેઠાણીને કહ્યુ કે)
''શેઠાણી...?!''
''શુ છે શેઠ અટાણના પોરમા પડકારા આદર્યા''
''નો કડુ પડકાડા...આ ટમાડા મોટીચંડ શેઠને કેડુનો મડવા જાવુ જાવુ કડુ છુ પણ મેડ ખાટો નઠી તો આજ ગાંઠ વાડી જ લિઢી કે આજ આમ'ઠી આમ ઉગી જાય ટોય મોટીચંડ મામાને મડી ને જ રે'વુ છે...બોલો તમાડુ હુ કે'વુ છે...અડે મોટીચંડ મામા આપડા ગામમા આવટા વટે માડગુ હાડે હજાડ વખટ કેવડાવ્યુ છે કે આટો આવી જાય ટો જાવુ પડે ને..?શુ તમાડુ કેવુ છે...?''
''હા તે કોણ તમારી આડુ ઉભુ છે જાવને...?''
''તે ભાઇને કેજે કે ઘડીક ડુકાન ઉઘાડે ટયાટો હુ પાછો વયો આવી..''
''એ...હા...હા..જાવ તમતારે નિરાંતે જાવને નિરાતે વયા આવજો''
(શેઠ ઘરે થી પેલા તો દુકાને ગયા અને નાસ્તાનુ પડીકુ વાળ્યુ પછી.. હાલતા થયા ઉભા કેડે કો'ક નિકળે એની રાહ માને રાહમા શેઠ હાલ્યા જાય છે એમા એક શેઠનો વર્સો જુનો વિશ્વાસુ ઘરાક ઘોડુ લઇને સામો મળ્યો શેઠ પાસે આવીને ઘોડી ઉઙુ રાખ્યુ અને પુછ્યુ)
''અરે...શેઠ આજ કેનીકોર ઉગ્યો..?''
''અડે...ડી...ટો ઉગટો હોય ન્યાજ ઉગે ઇ ઠોડો માણાહની જેમ ગમે ન્યા ઉગે...!!!''
''હુ..એમ કવ છુ કે આજ અટાણના પોરમા કેનીકોર હાલ્યા ઇએ વળી પાછા હાલીન...''
''લે...ટેં..માડે વડી કયા ઘોડુ છે ટે ...ખદક...ખદક..કડટો ઉપડુ...અને અમને કોણ આપે..!''
''એ...લ્યો..આ મારુ ઘોડુ લેતા જાવ ઘેર આવી જાવ ત્યારે કો'ક ઘરાકની હારે પાછુ મોકલાવી દેજો''
''અડે...ના ભાઇ...ના...(પછી હળવેક દઇને કહ્યુ) ટાડી હાડે માડે જીવ મડ્યો છે એક વાટ કડુ...જો એક સડત કે હુ ટને કામ બટાવુ એમા ના નો પાડવાની ટો કવ...નક્કડ ખોટે ખોટુ શુ કહેવુ..બોલ કડીશ...?''
''શેઠ મારાથી થાય એવુ હશે તો કરીશ કહો તો ખરા..?''
''જો પેલી વાટ ટો એમ કે હુ જે કામ બટાવુ ટે ધડમનુ કામ છે..,ઇ કામમા બે જણાનો જીવ બચે એમ છે એટલે કવ છુ...નક્કડ હુ કવ ખડો...!''
''શેઠ કહો તો ખબર પડેને...!''
''જો...ટુ..ઓલા અડજણભાભાને ઓળખ છો ને...?''
''હા...હા...ઓળખુ છુ...?શુ થયુ અરજણભાભાને..?''
''ઠાય સુ..!કાય ઠયુ ટો નઠી પણ આજ રાતેં ઠાવાનુ છે...જો...ટુ કોયને વાટ નો કડટો...અમાડા ગામના કાડાભાઇ નય..?એ બિજા ની જમીનુ પડાવી પડાવીને પોટાના ખાટે કડે છે..અને ઇ ઢંઢામા એને ફાવી ગયુ કોઇ મડદ કાડાભાઇ સામા શિંગડા માડ્યા જ નય અટાણ હુંઢી. અને માંડે ટો કાડાભાઇ એના શિંગડા ભાગી નાખે એવા જબડા આડમી છે કાડાભાઇ.,.એમા વાટ એવી બની કે આ મુડી ના બાપની જમીન કાડાભાયે ખાટે ચડાવી લિઢી એટલે ં મુડુ હવે જવાન ઠયો ટો મુડુને જમીન વાવવાનો શોખ ઠયો અટલે કાડાભાય સામા શિંગડા માંડયા અટલે આજ રાટેં કાડાભાઇ મુડુના શિંગડા ભાંગવા જાવાના છે..''
''તે એમા આપણે શુ કરવાના..
''જો ટાડી પાહે પાણીદાડ ઘોડી છે પાચ ગામમા ટાડી ઘોડીના વખાણ ઠાય છે અટલે હુ ટાડી પાહણ આવટો'ટો તા ટુ સામો મડી ગ્યો...ટા ડે એક કામ કડવાન છે ટાડે મુળુ અને અડજણની વાહે ઘોડી ધોડાવ્વાની છે ઇ એના કુળડેવીના ઓરડે ગયા છે..બોલ માડુ ઇ કામ ટુ કરી નાખ્ય ટો ભાડે મજા પડી જાય એમ છે''
''અરે...શેઠ એમા શુ આ મારી રોઝડીને વેતી મેલુ એટલી જ વાર લ્યો ત્યારે હુ જાવ છુ...(પણ જયા હાંકવા જાય છે ત્યા શેઠ બોલ્યા)
ઉભો...રે આ ઠેલી લેટો જા એમા નાસ્ટાનુ પડીકુ છે ભુખ લાગે ન્યા ખાય લે જે ને લે આ થોડીક ખરસી આપુ છુ કે'ડે જરુર પડે ટો વટાવી નાખ જે..અને હા તુ અડજણભાઇને કે'જે આજની રાટ્ય કયાક રોકાય જાય ટો ખેં ગુજરી જાય..!''
''તમી ચિન્તા નો કરો શેઠ હુ ઇ અરજણભાભાને હમજાવી દેંહ..?''
(ઘોડેઅહવાળ ન્યા થી નિકળી જાય છે ધુળની ડમરી દેખાણી તાં'હુંધી શેઠ ઉભાર્યા પછી મોતીચંદ મામાનુ ઘર પડતુ મેલીને પોતાના ઘર ભણી મારી મુક્યા વહેલુ આવે ઘર...શેઠને આવેલા જોયા તરત શેઠાણી એ કહ્યુ)
''લે....મોતીચંદ કાકાને મળીને વેલાહર વયા આવ્યા લાગે...?''
''અડે શેઠાણી મોંડા ચોઘડીયે ઘેડ ઠી નિકડાય ગ્યુ કે'ડે એક ઘડાક સામો મડ્યો ટો કહે કે મોટીચંડ મામા બહાડગામ ગ્યા છે ટે પાછો વડી ગ્યો...લે ત્યાડે હુ ડુકાને જાવ છુ..છોકડો લાખના બાડ કડશે...છોકડાને શુ ખબડ પડે..!!''
''હા...હા....તમારો જીવ દુકાનમા હોય પછી ચોઘડીયુ મોળુ જ હોય ને...?''
''શેઠાણી ટમી કયાડેક કયાડેક વઢાડે બોલી જાવ છો.,કાં..?''
''હવે જાવને તમી તો પાછા વાત વધાર્યે જ જાવ''
(શેઠ દુકાને વયા ગયા અને મનમા નિરાત થઇ કે હાચ હવે ઉપાધી મટી)
*** *** *** *** *** *** *** ***
(પગથિયા ચડતા જાય છે ને માતાજીની જૈં જૈંકાર બોલાવતા જાય છે શ્રીફૃના છાલા ઉતારીને માતાજી આગળ જઇને ઘીનો દિવો પેટાવ્યા અને શ્રી ફળ વધેર્યુ પણ ત્યા તો શ્રીફળ ઉભે ઉભુ ફાટ્યુ અરજણભાભો કહે કે)
''એ આ જો માતાજીયે કોલ દિધો કે જા તારો વિજય થાશે''
''શ્રીફળ ઉભુ ફાટે તો માતાજી ભેરે આવશે એમ માની લેવુ એમને...?''
''હા હા એમ જ..! હવે માતાજનુ મનમા સમરણ કરી લે કે હે માતાજી એમારીલભેરે રે'જે''
(મુળુ મનમા માતાજીને પ્રથના કરે છે એવે ટાણે એક માણસ પગથીયા ચડતો આવે છે અરજણ એને આવકારે છે કે)
''એલા આવ્ય આવ્ય મહરી અામ કયાથી''
''ઇ'તો હુ આયથી નિકળ્યો તેં થયુ કે હાલ્યને માતાજીના દર્શન કરતો જાવ..?કેમ તમારા માતાજીના દર્શન કરવા અમારે નો અવાય..?
''અરે...મહરી તુ આ શુ કહે છે માતાજી તો બધાના કે'વાય માતાજીના ઘેર તો બધા આવે એમા અમારાને તમારા જેવી વાત જ ન હોય''
(મહરીયે માતાજીના દર્શન કર્યા અને અરજણભાભાને અને મુળુને રામ રામ મળ્યો પછી આરડાની બરાબર સામે ઘટાટોપ આંબલીના છાયે ત્રણેય બેઠા અને યાદ આવ્યુ કે થોડુ થોડુ ખાઇ લઇએ પછી નિકળીયે..મુળુએ ભાતુ છોડ્યુ મહરીએ શેઠે આપેલુ પડીકુ છોડ્યુ નિરાતે જમ્યા અને પડખે વાવ હતી એમા ઉતરીને પાણી પીધુ પછી નિરાતે બિડીયુ પીવા બેઠા...બિડી પીતા પીતા મહરીએ કહ્યુ કે)
''મને શેઠે મોકલ્યો છે''
''કેમ વળી કાય ખાસ કામ છે...?''
''એમા એવુ છે કે આજ સાજે કાળો અને એના માણસો તમને મારવા આવ્લાના છે એવી વાત શેઠને મળી છે તો શેઠને ચિંતા થાય છે એટલે મને સામો મોકલ્યા અને કહ્યુ છે કે આજની રાત તમી ઘર નય આવતા''
''તે એમા અમારે ઘેર શુકામ નહી આવવાનુ...?શુ આજ અમે ઘેર નહી આવીયે તો કાળો બધુ ભુલી જાવાનો છે..?અરે ઇ કાળા થી કાઇ નો થાય અને એના બટકા મગા પાચ પૈસાના દાડીયા થી શુ અમારે ડરી જાવાનુ...?અમે હાલતા માણાહનો છાળો કરતા નથી અને અમારો છાળો કરે એને છોડતા નથી પછી કાળો હોય કે બિજો કોઇ હોય,,ડરીને જીવવા કરતા લડીને મરી જાવુ વધારે સારૂ છે''
''પણ શેઠે મને કહેવા મોકલ્યો છે શેઠ બહુ ઉપાધી કરે છે''
''શેઠ હારે અમારે નાનપણનો નાતો છે તેં ઉપાધી થાય પણ અમારા પાછી પાની તો નહી થાય...!અને હા એકવાર તમી પછી પાની કરો એટલે વારે વારે પાછા ભાગતા થઇ જાવ એ વાત નક્કી છે...એટલે શેઠ કહે એવુ અમારા થી નહી થાય''
''ઇ તો પછી જેવી તમારી મરજી..''
''અરે ભાઇ ભાગવા થી કાઇ બિક મટી જવાની નથી ઉલટાની વધે છે''
''હાલો ત્યારે હુ જાવ છુ પણ તમે કાળા થી ચેતતા રહેજો''
''ચેતતુ તો કાળાને રહેવાનુ છે અમારે નહી એને અમે સુખે થી સવા નહી દઇએ..એલા એકતો આ મુળાના બાપનો ગરાહ હડફ કરી ગયોને ઉપર જાતા બિક દેખાડી રહ્યો છે આજ જો ઇ આવે અને ધુળ છાટતો ન કરી નાખુ તો તો આ ધોળામા ધુળ પડી કહેવાય તુ તુતારે જા અમારી ઉપાધી નો કરતો...!
(મહરી જતો રહે છે અને અરજણ અને મુળુ થાક ઉતારવા બેઠા એમા અરજળે કહ્યુ કે)
''મુળુ હવે મને સમજાયુ કે કાળાએ શેઠને સહી દેવાની જીભાન આપી થી પણ એ ફરી કેમ ગયો...?
''સાચી વાત છે કાળો ફર્યા નથી પણ એને કોઇએ ફેરવી નાખ્યો છે એમજ ને..?''
''હો એમજ એની હારે રહેનારાને મફતમા ખાવા વાળા સમાધાન નો કરવા દેય અને જો સમાધાન થઇ જાય તો કાળાને એની જરૂર રહે નહી અને બટકુ મળતુ બંધ થઇ જાય એટલે કાળાને ચડાવી ચડાવીને મરાવી નાખશે ઇ નક્કી
(આમ વાતુ કરતા ઘણો વખત વિતી ગયો પછી ઘોડા પર પલાણ માંડે છે અને માતાજી વિનંતી કરીને ત્યા થી નિકળી જાય છે.....)
*** *** *** *** *** *** *** ***
''લે આવીગ્યો મહડીભાઇ આવં આવં આણીકોંડ વ્યો આવ આણી કોડં વ્યો..આવ કેવડુનો ટાડી વાટ જોયને બેઠો થો
''(મહરી દુકાનના પગથીયા ચડતા કહે છે)શેઠ તમારો ભાઇબંધ કયા માને એવો છે તમે ખોટો ધકો ખવડાવ્યો(શેઠના થડાવી સોમે બેસતા મહરી એ કહ્યુ)
''મને ખબર જ હતી કે અડજણભાય નય માને...!''
''પણ શેઠ આમ તો અરજણભાભાની વાત સાચી નય..?''
''શુ સાચી..! સાચી સાચી ચોટી પડયો છો શુ સાચી..??''
''જુવો શેઠ કાળો હરામી માણાહ છે..ઇતો તમે જાણો છો..જ એકવાર મુળુને અરજણભાભો એના થી બીયને ભાગ્યા એટલે પતી ગયુ..!ઇ એની વાહે પડી જાય ઇ તમને ખબર પડે છે..?''
''તાડી વાટ સોડઆની હાચી પણ અખટડો કડવામા શુ વાંઢો...!!!''
''અખતરો ભારે પડે શેઠ..!''
''હેં મહડી હવે હુ થાહે..?''
''હવે થાય શુ..ઇ અરજણભાભો જમાનાનો ખાધેલ છે ઇ કીઇ નાનો ગગો'તો નથી...?હાલો હુ જાવ છુ''
(મહરી તો ગયો પણ શેઠ વિચારમા પડીયા કે)
''આ માડા બઢા કઠણીયો બોવ હો...બિટા જ નઠી પણ માડે કાં'ક કડવુ પડશે''
(શેઠ ઘેર આવ્યો અને શેઠાણીને કહે)
''શેઠાણી હાંભડો છો..?આજ માડે અટાણે ઉધડાણી એ જાવાનુ છે...''
''હા...તેં.જાવ અને પાછા વેલાહર વયા આવજો..''
''જુવો...શેઠાણી આપડી જેમ બઢા વંપાડી નો હોય તે બઢા ઘેડ જ હોય...!તમે મને કહો કે આપડા ઘડાગ કોણ છે..? આપણા ઘડાગ ખેડું છે ટો ખેડુ બસાડા આખો દિ ખેટડમા કામ કડટા હોય છે..અટલે દિ આઠમ્યા પછી મોડા મોડા ઘેડ આવે અટલે માડે મોડુ ઠાહે...પણ ટમી ચિંટા નો કડટા,..તમટાડે હુ ગમે ટાડે વયો આવી...ટમી ને છોકડાઓ ખાય પિયને ટબ્બા જેવા થૈયને સુય જા જોં''
''હા...પણ તમી વેલાહર વયા આવજો એમ જ કવ શુ પણ તમે તો આખુ મહાભારત પુરુ કરી નાખો છો''
''એમ નય શેઠાણી વખટે કોઇ ઘડાક જીદ્દ પરડીને બેહી જાય કે શેઠ વાડુપાણી કડીને જ જા જોં ટો પછી માડે વાડુ કડવા રોકાય જાવુ પડે કે નય..?''
''એ...હા...જાવને હવે તમે તો પણ......''
(શેઠ ઘેર થી સિધ્ધા ડુંગર ભણી નિકળી જાય છે રસ્તે વિચાર કરતા જાય છે)
''આ અડજણભાયે બોવ કડી..એક જ રાતની વાટ હટી એક રાત કયાક વયાગ્યા હોટ ટો એનુ લુહાય જાવાનુ હટુ.
પણ એને ટો મડદ ઠાવુ છે...! પણ માડે શુ કડવુ..!!અટાણે મુડુને અડજણભાય બેય વિચાર કરટા બેઠા હશે,,,વિચાડ કડટા બેહશે પણ કયાય જાહે નય...!
(આમ વિચાર કરતા કરતા શેઠ તો મુળુના ઝુપડે પહોચી જાય છે જઇને જોવે છે ત્યાતો મુળુ અને અરજણ વાતુના હિલોળા કયલેય છે ત્યા શેઠને જોઇને આવકારો આપે છે કે)
''એલા આવો શેઠ આવો...
''આ જોવોને આવ્યો તમારી વાહે હુ ગાંડો થૈઇ જાવાનો છુ એ નક્કી...!
અરે શેઠ આવુ કેમ બોલો છો..?
''તે...નો બોલુ..! આ તમે સમજટા નઠી તેં માડે ડી આઠમે ગામ ંમુકીને ઢોડવુ પડેને..?
''શેઠ તમે ચિંતા ન કરો અમે ચામડાના છીયે અને કાળો કાય લોઢાને નથી..! કાળો અન્ન ખાયને અમે કાય દેતવા નથી ખાતા...હા..''
''ઇ તમારી વાત સાચી અડજણભાય...પણ હુ કવ છુ કે ટમી આજ ની રાત ભલે ટમી બિજે ન જાવ ટો ટમાડા ઘેડ જટારોં...
''નય શેઠ કયાય જાવુ નથી આજ તો રંગલો જમાવ્વો જ પછી ક્યા વાત છે..?
''ટમી ભાડે જીદ્દી હો ભાય...
(આમ વાતુ કરે છે ત્યા આઘે આઘે થી અલખ નિરંજન અલખનિરંજન ના નાદ સંભળાયા શેઠે હડફ કરતા ઉભા થૈય ગ્યા અને દુર દુર નજર નાખી ને જોવા લાગ્યા અને નજર સામે સાધુડાની મંડળી જોઇને શેઠ કહે)
''અડજણભાય....!!! ઉભા ઠૈંય જાવ સાઢુ માત્મા નુ ટોડુ આવે છે
''એને ટોળુ નો કે'વાય શેઠ એને જમાત્ય કે'વાય
''ઇ જમાટ્ય કેવાય કે બમાત્ય કેવાય પણ સાઢુડા છે ઇ હાચુ...ટમાડા ભાગ્ય ભાડેં જબડા કેવાય હો અડજણભાય..આજ ટમી માટાજીના દડસન કડ્યા અને અટાણે સાઢુમાટ્મા ના દડસન ઠયા ભાડે ભાંગ્યસાડી કેવાવ એમાય આજ આ સાઢુડાને ખવડાવો ટોટો પુન નો પાડ નો રેય...
(શેઠની વાત સાંભળીને મુળુ કહે કે)'' તે શેઠ કોણ ના પાડે છે ભલે આવે આંગણે સાધુ કયા થી..!
(ત્યા તો સાધુડાઓ હરીભજન કરતા અને ચિપયા ખખડાવતા સાવ નજીક આવી જાય છે ત્યારે અરજણ અને મુળુ કહે જાવ જાવ શેઠ સાધુ મહારાજને અહી લેતા આવો)
''પણ કેટલા બઢા છે એક બે નહી પણ વિહ પચવિહ છે
''અરે ભલે ને પચ્ચાહ હોય તમી શુકામ ચિંતા કરો છો..એના ભાગ ભગવાન નહી દઇ રેય...તમતારે બરકો..!!
(શેઠતો આડાફરીને ઉભારહ્યા સાધુડાની મંડળી બરાબર પાસે આવી એટલે શેઠતો ફટ દઇને આડાપડીને આગળ હાલતા મહંત ના પગમા પડીને કહેવા લાગ્યા)
''માટ્માજી અટાણે અહુડા કયા રોકાહો...?''
''(મહંતજી કહે)અરે આપ શેઠ લગતે હો..??
''મહંટજી તમી ભાડે વડટુંકણા...!ઓડખી ગ્યા માડ પેડવાહ પડ ઠી ઓડખી ગ્યા એમને..?
''દેખો શેઠ ભગતજી હમકુ રૂકને કી આદત નહી હેં હમ તો ચલતે રહતે હૈં...અગર કોઇ ભગત મિલ જાયે તો ઠહેર જાતા હે...
''ટમી રોકાય ટો જાવ છો ને...? આમ ટમાડે રોકાવાનુ નિમ ટો નઠી ને...?
''દેખો શેઠજી હમારે સાધુઉન કો રાત કો હરી ભજન કરના હોતા હૈં...હમદિન કો ચલતે રહતે હૈં ઓર રાત કો હરી ભજન કરને કે લિયે ઠહર જાતે હેં...હમકો કોઇ મકાન બકાન કી જરૂરત નહી હે,,.હમ તો જંગલમે ભી રૂક જાતે હે હમ કિસીશે ડરતે નહી હૈં...સમજગયે શેઠજી
''માટ્માજી અમાડી ઇશ્શા મહટમાને જમાડવાની ઠઇ છે..ટો અમાડુ ઝુપડુ પાવન કડવા પઢાડશો
''મહંતજી બિજા સાધુડા ઓને ઇશારો કરીને કહ્યુ)અરે ભૈઇ ચલો શેઠ કી ઇશ્શા હૈં...સબકો ખિલાને કી
''જુવો બાપજી મે સાંભડ્યુ છે કે સાઢુમાત્મા ક્રોઢી હોય છે ટો માડો સભાવ થોડો મજાક કડવાનો છે ટો ક્રઢ નય કડવાનો બડાબડ
''અરે શેઠ કયા બકતે હો હમ ક્રોધ વાલે સાધુ નહી હે..
''હા...ટો પઢાડો અમાડી ઝુપડીયે...!
(સાધુની વિસ પચ્ચીસ જણાની જમાત હડેડાટ કરતી આવી ગય...કોઇના હાથમા ચિપિયા કોઇના હાથમા તરહુળ કોઇના હાથમા તરવારં કોઇના હાથમા વળી રામ સાગર...સાધુડાને તો બુંગણ પાથરી દિધા બધા બેઠા અરજણભાભો અને મુળુ પણ સંતોને પગે લાગે છે પણ શેઠને આજ હરખ સમાતો નથી ઇતો સાધુડા ઓની સેવામા લાગી ગયા કારણ કે વગર પૈંસાના લડવૈયા મળી ગયા ઇએ પછા અંધારામા બરાબર રોકાવાના સમયે...શેઠ તો સેવા કરતા જાયને પ્રશ્નો પુછતા જાય છે અને ગાતા જાય છે)
''એ નઠી મફટ મા મડટા રે એના મુલ સુકવ્વા પડટા સાઢુને સંટ પણા રે ભાઇ નઠી મફટમા મડટા....વાહડેં સંટભગવાન અમને ઢન્ય કડીનાખ્યા અમાડો મનખ્યો સુઢાડી નાખ્યો ટમાડી જૈં...હો...ટમાડી જૈં....હો
''દેખો શેઠજી હમકુ બખાન ગમતા નહી હૈ..હમ પરભુ ભજન કરતે હૈં ઓર દુસરો કો કરાતે હૈ..હમ સહી રાહ પર ચલતે હૈં ઓર દુસરે કો રહી રાહ પર લાતે હૈંં...
''સમજી ગ્યો....સમજી ગ્યો....ટમાડુ કામ માણસોને સુઢાડનુ એમ ને...? પણ બઢા કાય સડખા નો હોય..કોઇ સુઢડે ને કોઇ અવડા હોય ઇ તમાડી વાટુ ઠી નો સુઢડે...ટો ટમી શુ કડો...?
''અબે શેઠ ક્યા બાત કરતે હો...હમારી સહી બાત સે સુધરતે નહી હે...તો ચિપીયા સે સુધરજાતે હે(કહીને મહંતજી એ ચિપીયો ઉચ્ચો કર્યો)
''મને ખબડ જ હટી બાપુ ખિજાય જાહે...?! બાપુ કડોઢ નો કડો...ટમી ચિપીયો ઉચ્ચો નો કડો...હૈઠો મેલી ડો...હેઠો મેલી ડો...
''(મુળુ મહંતજી પાસે આવીને કહે)હેં...મહંતજી તમે હાથે રસોય બનાવશો ને..?તો તમે કહો તે કાચુ સિધ્ધુ લાવી દવુ
(મહંતજી એ જે વસ્તુ જોતી હતી તે કહી બધી વસ્તુ ત્યા હાજર કરી અવે સંતો પોતાની રીતે રસોઇ બનાવ્વાની તૈયારી આદરી,,,મહંતજીએ મુળુ ને કહ્યુ)
''દેખો બચ્ચા હમ અકેલા જમતા નહી હૈ...
''(શેઠકહે)ટો ગામ મા ઠી બરકવા પડશે...?
''અબે શેઠ તુમ મશકરી બહોત કરતે હો...હમરા કહેના હે કે હમારી સાથ તુમ લોગો ભી હરીહર કરના....હમ સબ લોગોનકી રસોઇ બનાયેગે...સમજ ગયે શેઠજી...?
''ઓ...હો...હો..હો...ધન ઘડી ને ઘન ભાગ્ય કેવાય અમાડા...અમાડા ભાગ્યમા સાઢુના હાઠે બનાવેલી રસોય ક્યાઠી....
''(મહંતજી એ સાઢુડા ઓને કહ્યુ) જાઇએ મંગાળા બનાવો..પથ્થર લેકે આવો...લકડીયા લે આવો
(કહેતા તો બધા પડછંડ કાયા વાળા સાધુડા ઉભા થ્યા...વળી શેઠ મહંતજીને કહે)
''ત્યેં હેં બાપુ ટમાડે હુકમ જ કડવાનો..? કામ નય કડવાનુ...?
''(મહંત અરજણની સામુ જોતા કહે)''દેખો ભગતજી આ શેઠ કો સમજાદો...મેરા ચિપિયા ચલગયા તો શેઠજી ભોકારેંગે...હા,,
''(અરજણ)જવો મહંતજી અમારા શેઠને મજાક મસ્તી હોય તોજ મજા આવે
''ઇ...ટો મે પેલે ઠી જ નો'ટુ કિઢુ...?(શેઠ કહે)
''(મહંતજી એ ઝોળી માથી ચિલમ કાઢતા કહ્યુ) અબે મસ્તી કરની હૈં તો શેઠ ગાંજા પિ કે મસ્તી કિજીયે...''
''અડે...ડે...ડે...ગાજો ટો મે કાડેય નાંડેંય નઠી ડીઢો...ઇ અમાડુ કામ નય..?ઇ ટમાડુ કામ...!અમે ટો ડુકાનુ મા બેઠા બેઠા તોલ કડી હકીઇ
''અબે શેઠ આજ તો દમ લગાની પડેગી...!આજ મે છોડુંગા નય...મસ્તી કરની હે ને તો દમ લગા કે દેખો મસ્તી કૈસી હોતી હૈ...
''મહંટ બાપુ સાઢુવાડી મસ્ટી નઠી જોટી...ઇ મસ્ટી ટો ટમાડી જેવા ભાગવી હકે ઇ અમાડુ કામ નય
(આમ સાધુ માર'જ અને શેઠ બન્ને મસ્તી કરે છે ત્યા ડુંગરોમા ગયેલા સાધુડા લાકડા અને મોટા મોટા પથ્થરો મળાંગા કરવા માટે લઇને આવ્યા પાચ પાચ મણના પાણા ભફાગ કરતા નાખ્યા અને લાકડાનો ઢગલો કર્યો પછીતો એઇને બાપા રસોયનુ કામ સરૂ થયુ સરસ મજા ની રસોય થઇ બધા ભેળા થૈઇને નિરાતેં જમ્યા પછી સાધુડાઓ ચલમો પિવા બેઠા બરાબર રંગ જામ્યો છે એવા ટાણે અરજણભાભાએ રંગમા ભંગ પાડતા કહ્યુ કે)
''મહાત્માજી તમને ખોટુ લાગે તો માફ કરજો પણ તમે હવે વિદાય થાવ(આટલી વાત સાંભળી ને મહંતજી ઉભા થઇને ક્રોધમા આવીને કહે છે કે)
''દેખો ભગતજી હમકુ માલુમ હોતા તો હમ તુમારી ઝુપડીમે આતા નહી તમને હમારા દિલ દુંભાયા હૈ...હમ તુમકો શ્રાપ દેતે હૈ,....(ત્યા તો શેઠ ઉભી થૈઇને કહે)
''મહંટજી...કડોઢ નો કડો કડોઢ ઠી માણસ દુબડો થૈઇ જાય છે અને શડાપનો ડેટા માફ કડી ડો ભગટજી ને
''અબે શેઠ અરજનભગતજી એ હમને જાકારા દિયા હે તો હમ શ્રાપ દેઇગે...હમાર અપમાન હમ સહન નહી કરસકતા હૈ
''અડે બાપુ ધિડા રહો ભગતજી એ તમાડુ અપમાન નઠી કડીયુ તમાડો બચાવ કડીયો છે
''કયા બચાવ કિયા હે...હમકો સમજાવો શેઠજી
''જુવો મહંટજી અમાડા ગામમા એક કાળાભાય નામના માઠાભાડે માણાહ રિયે છે...એ કાડાભાયે આ મુડુની જમીન હડફ કડી લિઢી છે એ જમીન મુળુ માંગી રહ્યો છે ટો આજ કાડોભાય ને એના માણસો મુડુને અને અડજણભાઇને માડવા આવે એમ છે એટલે અડજણભાઇ ટમને રોકાવાની ના પાડે છે હવે ટમી સમજ્યા...?
''અરે...તેરી જાત કા કાલિયા...!અબે આને દો કાલીયા કો ચાલે કો ધોલિયા કર દુંગા
''મહંટજી ટમી ટો હરી ભજન કડવા વાડા સાઢુડા કેવાવ તમી ઠોડા ઝપાઝપી બોલાવી હકો.....?!!
''અબે...શેઠ ક્યા બકતે હો...એ હથીયાર હમ દેખાનેકે દિયે નહી રખતે...હમ તો હરી ભજન કરતે હૈ...ઓર અધર્મ કે સામને લડતે હૈ
''(અરજણ કહે)હેં મહાત્મા અમે તમને સમજાવીને કહીયે છીયે કે અમારા માટે થઇને તમારી જોખમ લેવુ પડે એટલે તમે જતા રહો એવી વિનંતી કરીયે છીયે
''દેખો ભગતજી હમારા દાંતમે તુમ્હારા અન્ન હે ઇસ લિયે હમ નહી જા શક્તે..!
''મહંતજી તમે સમજતા કેમ નથી તમે નિકળી જાવ
''અબે ભગતજી હમ નહી જાયેગે
''અમારા આગણે સંતોનુ લોહી રેડાય એ અમને બહુ
વહમું લાગે મહારાજ એટલે કહીયે છીયે કે તમે જતા રહો''
(શેઠ મનમા વિચાર કરે છે કે )
''માડ માંડ...આવા લોઠકા મા'ટમા મળ્યા અને અડજણભાભો માન ખાય છે આ ભાભા બાજી બગાડી નાખશે (આમ વિચારીને શેઠ બોલ્યા)
''અડજણભાય મે સાભળ્યુ છે કે ચાડ પડકાડ ના હઠ્ઠ હોય છે એ લિઢા પછી મુકે નય......એક બાળ હઠ્ઠ...અસતડી હઠ્ઠ..,ઘોડા હઠ્ઠ...અને સાઢુ હઠ્ઠ લિઢા પછી મુકે નય..
''પણ શેઠ તમેતો સમજુ માણાહ છો....તમે મહંતજીને સમજાવો કે ભલા થૈઇને સમજાજી જાય...હુ કોઇ કાળે અહી નહી રહેવા દઉ(અરજણે કહ્યુ)
(શેઠને લાગ્યુ કે હવે તો અરજણેય હઠ્ઠ લિધો છે ઇ એ ભારે હઠ્ઠીલો છે એટલે હવે માકે જ કયાક કરવુ પડશે...શેઠે સાધુડા ઓને સમજાવીને વળાવી દિધા)
*** *** *** *** *** ***
(આકાશ માથી અંધારાના ઓળા અતર્યા પછી વાવની પાળે એક પછી એક એમ કાળાના બધા સાગરીતો ભેળા થયા અને કાળાની વાટ જોઇને બેઠા છે અને વાતુ કરે છે)
''(જગો કહે)હવે આ વર વિનાની જાન કયા લઇ ને જાવુ
''હા...હો....ભાઇ ઇ વાત સાચી આ કાળો તો સાવ કાળો જ છે આપણે એની સાટુ બાધવા જાાઇ છઇ તો એ પોતે જ નો આવ્યો બોલો
''(જીવો)એલા ભાઇ કાળો તો હાવ પાણી મા બેહી ગ્યો થો પણ આપણે પુછડુ પકડીને ઉભો કર્યો નક્કર અટાણે તો ઓલ્યા શેઠે કયારનુ સમાધાન કરી નાખ્યુ હોત અને ઘી ના ઠામ મા ઘી પડી ગયુ હોત પણ આપડે કયા આવુ થાવા દેવુ છે...!
''અને સમાધાન થૈય જાય તો તો આપડે કાળાને કોરી કોરી ને ખાઇ છૈયે ઇ કેમ કરીને ખવાહે....!!!(લખાએ કહ્યુ)
''કાળો તો ભિહમા જ રે'વો જોવે તો જ આપણને બટકુ મળતુ રહે ને...?(હરહુરે કહ્યુ)
''એલા હવે હળુહળુ બોલોને કાળ કયાક આવી જાહે તો બધુ જાણી જાહે....
(આમ વાતુ કરી રહ્યા છે ત્યા કાળો હથીયાર સાથે આવે છે આવીને બધાને રામ રામ કર્યા પછી બધા ઉભા થતા કહે ''હાલો કરીયે કંકુના''આજ તો મુળીયાને અરજણને પુરા કરી નાખવા આ બધા વિચાર કરતા કરતા જઇ રહ્યા છે પણ નદી ઉતરીને સામો કાઠો ચડવા જાય છે ત્યા જ મહંતજી આડાફરીને આ ટોળકીને રોકતા કહે છે)
''અઁબે તમ લાગ કૌન હો...કહા જા રહે હો...ચોર હો...ડાકુ હો..
''તમે મારાજ લાગો છો...?તો હરી ભજન કરો અટાણે તમારે હરી ભજન નો સમય છે નહાકના માથુ ન ખાવ
''એરે...આગે મત બઢના...!
''કેમ આ કેડો તમી હારે લયાવાં છો...?
''અબે એ રસ્તા દિન કો તમ્હારો ઓર રાત કો હમારા હોતા હૈં
''અરે બાવાજી આમ આઘા ખહોની તમે તો આદુ ખાધો..!!
(કહેતા જીવા એ મહંતજીને ધક્કો માર્યો પણ ધક્કા મારતાની હારે તો આડા અવળા સંતાયને બેઠેલા પહાડી કાયાવાૃા સાધુડા ઓએ ડોટુ દિધી જૈં સિયોરામ કરતાકને ચિપિયાની બધડઝટી બોલાવી...વાહામા ઇ ફડાક ફડાક ફડાક ચિપિયા જડી દિધા...પછી મહંત બોલ્યા)
''ઇસ ટોલી મે કાલીયા કૌન હૈ...???
(કાળાના વાહામા ચિપિયા થી મહંતે પોતે ચોકડી પાડી દિધી તી એટલે કાળીયો મ્યાવની મિંદડી થઇ ગ્યો'તો મહંતને કહે)
''કાળો તો હુ પોતે મા'કાજ તમે મને કેમ ઓળખી લિધો તમી ત્રિકાળજ્ઞાની લાગો છો
''હમ સાધુ લોગ સબ જાનતા હે....કૌન ક્યા કરતા હૈં કહા જાતા હૈ...ક્યા ખાતા હૈ...કૌન ક્યા કરમ કરતે હે...એ હમ સબ કુસ જાન તે હૈ...ઓર હમકો હથેલી જોને કી જરૂર નહી પડતી હૈ....સુન મે તુમકો સુનાતાહુ તમ કહા જાતા હે...તુમ બુરા કામ કરને જા રહે હો..તુમ મુળા...ઓર અરજન કો મારને જાતે હો...દેખો બચ્ચા દુસરે કા બુરા કરને કે પહેલે અપના બુરા હોતા હૈ એ કભી મત ભુલના....
(કાળાના એક એક માણસને ત્રણ ત્રણ પહાડી બાવા ઓએ પકડી લિધેલ એટલે જાણે કાળી અંધારી રાતમા ભુતોની વણજારમા ઘુસવાય ગયા હોય એવુ લાગ્યુ...બધા ના પંડ્યા માતાજી પ્રવેશી ગયા હોય એમ ધ્રુજી રહયા છે એટલે છોડાવ્વાની પણ મહેનત કરતા નથી પછી તો કાળો ડાયો ડમરો થઇ ગયો અને સાધુ માત્માને કહે)
''જુવો બાપુ તમે કહો તે બધી વાત તમારી સાચી છે અમે ખરાબ કામ કરવા જાઇ છીયે અને મે કદી સારૂ કામ કર્યુ જ નથી,...પણ આજ મને સાચા સંતનો ભેટો થયો છે તો હવે મારે સુધરી જાવુ છે...તો તમે મારા પર કૃપા કરષો...?
''અબે ક્યા બકતે હો કાલા ભગત હમે તો સાધુ લોગ હમારા દિલ બહોત કોમલ હોતા હૈ..
''તો બાપજી તમે જ કહો હવે અમારે શુ કરવુ જોઇએ...?
''તો ચલો હમારે સાથ અરજન ઓર મુલીયા કે પાસ..ઓર માફી માંગો ઓર દેદો ઉચકી જમીન વાપસ..બોલ કર સકતે હો...?
(કાળો વિચાર કરે છે કે આ બાપુ ના સમજાવ્યા નય ,મજીયે તો ચિપીયે સમજાવશે અને આ ડખ્ખો બાપુના હાથે પતાવી નાખવો છે આમે હુ કંટાળી તો ગયો છુ આતો આ બધાએ મને ચડાવી દિધો છે નક્કર મારે કયા કાય કરવુ જ હતુ આમ વિચારીને કાળો એના સાગરીતો સામુ જોતા કહે)
''બોલો જાલાભાઇ..,.જગાભાઇ....હરહુરભાઇ....જીવા ભાઇ...તમને બધાને મંજુર છે ને...?
''(વાહા મા પ્રચંડ હાથના ચિપીયા પડેલા હતા એટલે હધા કહે)હા કાળાભાઇ અમને મંજુર છે અમે રાજી છઇ હો
''તો ચલો...અરજણ કે પાસ
(જૈં રામજીકી કહીને સૌ નિકળ્યા જ્યા મુળુ નુ ઝુપડુ હતુ ત્યા આવ્યા ઝુપડા ફરતી ઉચી ઉચી વાડ્ય કરેલી હતી એટલે જાપે (દરવાજે)આવીને મહંતે કાળાને હળવેક દઇને કાળાને કહ્યુ કે તુ સાદ કર...અને હા બાધવાનો જ હો....ભાઇબંધ નો નય...કાળો અરજણને પડકાર ફેકે છે)
''એ.....અરજણ બાં'ર નિકળ્ય...
(હાકલો સાભળતા'તો મુળુ ને અરજણ બેય ઠેક્યા અરે તારી જાત્યા ના કાળીયા ત્યા તો શેઠ આડા પડીયા અને કહે)
''અડજણભાઇ માડા છોકડાના સમ એકવાડ મને જાવા દ્યો
''એરે શેઠ તમે સમજો એ કાળીયો છે ઇ તમને જોખમશે
''નય જોખમે અડજણભાઇ હુ એકવાડ જાવ ટો ખડો
(શેઠ ગયા જઇને જોયુ તો હારે સાધુડાઓ નેય ભાળી ગયા શેઠ તો હડફ દઇને પાછા ફર્યા આવીને કહે કે )
''અડજણભાઇ ન્યા ગ્યા જેવુ નઠી તમે બાવાઓનુ અપમાન કડયુ થુ ને ટે બાવાય બડલો લેવા આવ્યા છે કાડાભાઇ હાડે....માડેહાડે ભાડે કડી
''અરે આમ આઘા ખહો હવે જે હોય તે...
(કહીને અરજણ ને મુળુ બેય ઠેક્યા બરાબર પાસે પહોચ્યા ત્યા મહંત કહે)
''ઠહેરજાવ અરજનભગત...!!(કહીને મહંત ખડખડાટ દાત કાઢે છે અને કહે છે)હમ સાધુ લોગ ઝઘડા શાન્ત પાડને વાલે લોગ હે
(કહીને મહંત આગળ વધે છે ઝુપડાના ફળીયામા આવે છે પછી મહંત કહે)
''અહા કુસ બિસાવો બેસ હૈં
(મુળુ એ બુગણ પાથર્યુ પછી એના પર બધા બેઠા મહંત કહે)
''દેખો અરજન ભગત કાલાભગત સુધર ગયે હૈ..ઓર ઉનકો ઉનકી ભુલ સમજમે આ ગઇ હૈ..,ઓર એ મુલુ કી જમીન વાપસ કરને વાલે હૈ...બોલો આપકા ક્યા કહેના હૈ....????
''અરે મહંતબાપુ આના જેવુ રૂડુ શુ હોય.....કાળાની ભુલ કાળા સમજાણી હોય અને એ સુધારવા માંગતો હોય તો અમારેય વેર વધારવુ નથી...
''(શેઠ કહે)કાડાભાઇ ભાડેંકામ કડ્યુ...ટમી સુઢડી ગ્યા સાડુ કડ્યુ....મને ટો કયાય ગોઠતુ નોટુ...ડખ્ખો પટાવી નાખ્યો વાહ ડે ભૈઇ
''(મહંતજી કહે)દેખો કાડાભગત જમણા હાથ મે પાની લો ઓર મન મે સંકલ્પ કરો કે આજ સે મે મુળુ કો ઉસકી જમીન વાપસ કરતા હુ...
(કાળા એ હાથમા પાણી લઇ ને સંકલ્પ કર્યો કે હુ આજ થી મુળુને એનો ગરાહ પાછો આપુ છુ એમાથી મને જરા પણ ન ખપે બધુ શાન્તી થી પતી ગયુ પછી શેઠે કહ્યુ)
''માડાજજી હવે એક કામ કડી નાખો બાપુ...કાયમ ભાયબંધી રય જાય એવુ કામ કડટા જાવ
''અબે શેઠ બતાઓ ક્યા કામ કરના હે બોલો..?
''કાડાભાઇ રીહ નો કડટા...ટમાડે એક જ ડીકડી છે અને મેઘાભાયને એક જ ડીકડો છે કડી નાખો ની કંકુ ના..?
''(મહંતજી કહે)સહી બાત હે..,ઐસા હી કરો
(કાળો કહે)આજ તમે જે કહો તે કરવા હુ તૈયાર છુ હુ મારી દિકરી મુળુને આપી સુક્યો બોલો હવે કાય...?
( ત્યા માતાજી આગળ દિવો કરીને બેઠેવી મુળુની મા આવીને ધ્રૂસકે ધ્રૂસકે રડી પડી ત્યારે મહંતજી કહે)
''અરે બાઇ તુમ ક્યુ રડતી હો....
(અરજણને મહંતના શબ્દો સાંભળીને બહુ ખોટુ લાગ્યુ કે સાધુ આવા શબ્દો બોલે...!!!મનમા વિચાર કરે છે કે સાધુ કે'વાય...!!!બાઇ શબ્દ સાધુ થી બોલાય....!!!આતો હળા હળ અપમાન કેવાય...આવા શબ્દો સાધુને શોંભે....અરજણ ને સાધુ મા કઇક ડાળ મા કાળુ દેખાણુ અને કહ્યુ)
''મહંતજી સાચુ કહો તમે કોણ છો...?''
(મહંતજી કહે)કહે વાહ અરજણભાઇ તમે ખરા માણાહ પારખુ છવો હુ કોઇ સાધુ બાધુ નથી હુ પોતે જ મેઘો શુ....
(પછી તો સારે બાજુ આનંદ સવાય ગયો અને એક સાથે બધા બોલી ઉઠીયા કે લ્યો ''ઘીના ઠામ મા ઘી પડી ગ્યુ''
___લેખક.....રામભાઇ આહીર
