પ્રસ્તાવના: ભારતના ગુજરાત રાજ્યના અમરેલી જિલ્લામાં આવેલી સાણા ડુંગરની ગુફાઓ એક મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક અને પુરાતત્વીય સ્થળ છે. આ ગુફાઓનો સમૂહ બે વિભિન્ન ક્ષેત્રોમાં ફેલાયેલો છે અને તે ગુજરાતમાં બૌદ્ધ ધર્મના પ્રારંભિક પ્રભાવ અને સ્થાપત્ય કલાનો મૂક સાક્ષી પૂરે છે. ૧. સાણા ગુફાઓનું ભૌગોલિક સ્થાન અને પરિચય: ●બે વિભિન્ન સમૂહો: સાણા ગુફાઓ મુખ્યત્વે બે અલગ-અલગ ભૌગોલિક વિસ્તારોમાં આવેલી છે, જે આ સ્થળની વિશિષ્ટતા દર્શાવે છે. ૧) સાણા ડુંગરની બૌદ્ધ ગુફાઓ (ઉના તાલુકો): આ ગુફાઓ અમરેલી જિલ્લાના રાજુલા તાલુકાની સરહદ નજીક, ગીર સોમનાથ જિલ્લાના ઉના તાલુકાના સાણા વાંકિયા ગામ પાસે સાણા ડુંગરમાં સ્થિત છે. આ સ્થાન ઉનાથી ઈશાનમાં ૨૮ કિ.મી., તુલસીશ્યામથી